სასკოლო ასაკის თავისებურებანი

თქვენს პატარას 6 წელი შეუსრულდა და შესაბამისად ოჯახში გახშირდა საუბარი მის სკოლაში მიყვანაზე. თუმცა, მოცემულ შემთხვევაში, აუცილებელია სწორი არჩევანის გაკეთება იმ კრიტერიუმების გათვალისწინებით, რომლებიც მოზარდის სკოლაში შეყვანისათვის მზადყოფნას განსაზღვრავს. ხსენებული კრიტერიუმები შემდეგში მდგომარეობს –პირველ რიგში ასაკი, შემდგომ თავად მოზარდის სურვილი, წავიდეს სკოლაში, მისი ზოგადი განათლების დონე და ბოლოს, ჯანმრთელობა. ბუნებრივია, ნებისმიერ ოჯახში ისმება საკითხი, ჩამოთვლილთაგან რომელ კრიტერიუმს უნდა მიენიჭოს უპირატესობა, რომელი კრიტერიუმია ყველაზე მთავარი? ამ კრიტერიუმებს შორის მთავარი, ექსპერტთა და სპეციალისტთა განმარტებით, ფიზიოლოგიური, სოციალური და ფსიქოლოგიური განვითარების დონეა. ერთ-ერთი მათგანის შეუსაბამო მდგომარეობა, შესაძლოა მოზარდის სკოლასთან შეუთავსებლობის სერიოზული მიზეზი გახდეს. ბავშვის სკოლაში შეყვანის მზადებისას აუცილებელია მხედველობაში იქნეს მიღებული მისი განვითარების შესაბამისობაში მოყვანა, რომლის მეშვეობითაც ის იოლად გაართმევს თავს დაწყებითი სასკოლო განათლების მოთხოვნებს, იოლად მოახდენს ადაპტაციას სასკოლო გარემოსთან და თავისთავად იგულისხმება  თანაკლასელებთანაც. 

მაშ ასე, – ჯანმრთელობა – ეს გახლავთ პირველი კრიტერიუმი, რომელიც განსაზღვრავს, უნდა შეიყვანოთ თუ არა თქვენი პატარა სკოლაში. მშობელი აუცილებლად უნდა დაფიქრდეს, ღირს თუ არა მოზარდის სკოლაში შეყვანა იმ შემთხვევაში, თუ მას რაიმე ქრონიკული დაავადება აწუხებს, ან კიდევ 6 წლამდე ასაკში მძიმე დაავადება აქვს გადატანილი. ეს გარემოებები ბავშვის იმუნიტეტს ასუსტებს და ზრდის იმის რისკს, რომ სკოლაში სხვა ბავშვებთან ურთიერთობისას რომელიმე სხვა დაავადებითაც დასნებოვანდეს. ნებისმიერ შემთხვევაში აუცილებელია პედიატრის კონსულტაცია. ამასთანავე სასურველია მშობელს ახსოვდეს, რომ სასკოლო განათლებასთან ადაპტაცია, ჯანმრთელი ორგანიზმისათვისაც კი შესაძლოა ძნელად გადასატანი აღმოჩნდეს, ვინაიდან გარემოს შეცვლა და ახალ რეგულაციებში შესვლა საკმაოდ დიდ დატვირთვას იწვევს ნებისმიერ ორგანიზმზე, იწვევს იმუნიტეტის შესუსტებას, რაც შესაძლოა რიგი დაავადებების გამომწვევი გახდეს. 

არსებობს ე.წ. “საპასპორტო” და “ბიოლოგიური” ასაკის ცნება. “ბიოლოგიური ასაკი” – ეს გახლავთ მოზარდის შინაგანი ორგანოების სამზადისი მის წინაშე დამდგარი ცვლილებების მიმართ, “საპასპორტო ასაკი” კი, უბრალოდ ბავშვის ამქვეყნად მოვლინების დღიდან აითვლება. საკმაოდ ხშირია შემთხვევები, როდესაც “საპასპორტო და ბიოლოგიური ასაკი” ერთიმეორესთან თავსებადობაში არ მოდის. სამწუხაროდ, მშობლების უმრავლეობა ყურადღებას არ აქცევს, რომ 6-7 წლის ბავშვის ორგანიზმის განვითარება არ შეესაბამება მის წლოვანებას. აღნიშნულ ასაკში მოზარდის ორგანიზმი ძალიან სწრაფად იზრდება და ფორმირდება. გოგონები გაცილებით უფრო სწრაფად ყალიბდებიან, ვიდრე ვაჟები და ეს პროცესი განსაკუთრებული სისწრაფით ზაფხულში ვითარდება. რაც შეეხება ზამთრის პერიოდს, პროცესი მნიშვნელოვნად შეფერხებულია და მოცემულ შემთხვევაში ხშირია მოზარდის წონაში დაკლება, რაც უთუოდ მიუთითებს, რომ მისი ორგანიზმი სასკოლო სწავლების დატვირთვას ვეღარ აუდის და შესაბამის რეაქციასაც იძლევა. 

სკოლამდელი ასაკის მოზარდის ორგანიზმი ჩამოყალიბების პროცესშია. ფორმირებას განიცდის მისი სახსრები, ხერხემალი, სისხლძარღვთა სისტემა და კუნთოვანი ქსოვილები. აღნიშნულ ასაკში მნიშვნელოვნად იზრდება ძვლოვანი სისტემაც და თუ 6-7 წლის მოზარდში ჯერაც არ გახლავთ დასრულებული და ჩამოყალიბებული ხსენებული პროცესები, მაშინ ნათელი ხდება, თუ რატომ ვერ ახერხებენ მოზარდები თუნდაც მცირე ხნის მანძილზე სასკოლო მერხთან მშვიდად და ცმუკვის გარეშე ჯდომას. მოზარდის სტატიკური, ანუ მერხთან წყნარად ჯდომის მოცემულობა გაცილებით ძნელი წარმოსადგენია, ვიდრე მისი, ვთქვათ ფიზიკური მომზადების გაკვეთილზე აქეთ-იქით სირბილი. რაც უფრო მცირე ასაკისაა მოზარდი, მით მეტია მის ცნობიერებაში მოთხოვნილება მოძრაობისადმი, ხოლო ხანგრძლივი იძულებითი `დამუხრუჭება~ მის ცნობიერებას მნიშვნელოვან ზიანს აყენებს. სხეულის ზრდის დაუსრულებელ პროცესში უხეში ჩარევა მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს მოზარდის ორგანიზმზე, რამაც საბოლოო ჯამში, შესაძლოა სავალალო შედეგებამდეც მიგვიყვანოს, – მათ შორის ხერხემლის გამრუდებასა და სხვა დაავადებებამდე. 

ამასთანავე აღსანიშნავია, რომ მოზარდის ხელის მტევნის კუნთებიც ასევე ჩამოუყალიბებელია და მათმა დაძაბვამ წერის პროცესში, შესაძლოა ხელის კუნთის გარკვეული პათოლოგიები გამოიწვიოს. ამიტომ, წერითი ვარჯიშები 8-12 წუთზე მეტ ხანს არ უნდა გაგრძელდეს. 

6-7 წლის ასაკში მოზარდის გულ-სისხლძარღვთა სისტემა ჩამოყალიბებას განაგრძობს. აღნიშნულ პერიოდში ბავშვის ორგანიზმი უკიდურესად მგრძნობიარეა და მასზე ზედმეტი დატვირთვა ყოველთვის უარყოფითად მოქმედებს. დღის რეჟიმის გონივრული გათვლა, სწავლის, შრომისა და დასვენების სწორი დაგეგმვა უზრუნველყოფს პატარას ნორმალურ ჩამოყალიბებას. 

მოზარდის ორგანიზმის გარემოსთან ადაპტაციის საკითხში უმთავრესი როლი ცენტრალურ ნერვულ სისტემას ენიჭება. 6-7 წლის ბავშვების ფსიქიკა უკვე მზადაა, მიიღოს ინფორმაციისა და სიახლეების მნიშვნელოვანი ნაკადი. ამ ასაკში უკვე ფორმირებულია ყურადღების განსაკუთრებული ნიშან-თვისებები. თუმცა, მხოლოდ 8-9 წლის ასაკში ახერხებენ ბავშვები კონცენტრაციასა და განსაკუთრებული ყურადღების მობილიზებას. ერთია, რომ ამა თუ იმ საგნის სიტყვიერი ახსნა-განმარტება გაცილებით არაეფექტურია, ვიდრე ვიზუალური. ბავშვის ცნობიერება ელვის უსწრაფესად ხტის ერთი საგნიდან მეორეზე და ამიტომაც მოზარდისთვის უფრო მნიშვნელოვანია ვიზუალური ახსნა, ვიდრე ვერბალური. 

ბავშვის საერთო აქტივობას მისი ფსიქოლოგიური აქტივობა, ემოციურობა, ინტენსიურობა, არსებობის ახალ სახეობაზე გადართვა და მისი რეაქციები განსაზღვრავს. მოზარდის დამოკიდებულებას ამა თუ იმ საგნისადმი მისი ცნობიერება განსაზღვრავს. საკუთარ ასაკთან ფიზიოლოგიურად ე.წ. “ჩამორჩენილი” ბავშვები ხშირად ყურადღების გაფანტულობითა და ინტერესის არქონით გამოირჩევიან. სამწურად, ხშირ შემთხვევაში, აღნიშნული პრობლემები თავს იჩენს არა დაწყებით, არამედ მეორე და მესამე კლასებში. 

მშობლების ყველაზე ხშირი შეცდომა შვილის სკოლაში მიყვანისას საერთო განვითარების არასრულფასოვანი შეფასება გახლავთ. დღეისათვის “ინფორმაციის საუკუნეში”, როდესაც მოზარდი უამრავ რამეს იგებს ტელევიზიის, ინტერნეტისა თუ სხვა საშუალებებით, მშობელი ფიქრობს, რომ მისი შვილის ცნობიერება უკვე საკმაოდ მომზადებულია სასკოლო განათლების მისაღებად. 

არსებობენ ასევე “სულსწრაფი პირველკლასელები”, რომელთათვისაც სკოლაში ადაპტაციის პროცესი საკმაოდ სწრაფად მიმდინარეობს. თუმცა, მოზარდების ეს კატეგორია გაცილებით სწრაფად იღლება, ისინი პრეტენზიულები და კონფლიქტურები ხდებიან თანაკლასელებთან. ამასთანავე, საკმაოდ ხშირად ექმნებათ პრობლემები ანბანის ათვისებასთან, ზოგადად კითხვასთან და ციფრების გამრავლებასთან.

მშობელს სპეციალისტის დახმარების გარეშე შეუძლია განსაზღვროს, მზადაა თუ არა მისი შვილი სკოლაში შესასვლელად.

მაშ ასე, მომავალ პირველკლასელს უნდა ჰქონდეს შემდეგი უნარები:

ჩამოყალიბებული აღქმის უნარი – უნდა შეეძლოს მოიძიოს შესაბამისი ფიგურა ერთიმეორეზე აგებული სხვადასხვა ფორმისა თუ ფერის ნახატებიდან;

უნდა შეეძლოს გაამახვილოს ყურადღება ნებისმიერ საგანსა თუ მოვლენაზე, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, როდესაც ეს უკანასკნელი მისთვის საინტერესო სულაც არ არის;

ბავშვს უნდა ჰქონდეს განვითარებული კოორდინაციის უნარი, რაც მდგომარეობს შემდეგში: მოზარდს აუცილებლად უნდა შეეძლოს სახაზავის და მისთანების გარეშე სწორი ხაზების გავლება (ზიგზაგების გარეშე), უნდა შეეძლოს საბავშვო მაკრატლის საშუალებით ამა თუ იმ ნახატის გამოჭრა, ასევე უნდა ეხერხებოდეს მარტივი ნახატების საკუთარი ხელით კოპირება და რა თქმა უნდა, არჩევდეს მარცხენა და მარჯვენა მხარეებს;

მოზარდისათვის აუცილებელია ჰქონდეს მეხსიერების გარკვეული რესურსი, დაიხსომოს მიცემული დავალება და შესრულების ბოლომდე არ დაივიწყოს ის;

აღნიშნულ ასაკშვი ბავშვმა აუცილებლად უნდა იცოდეს საკუთარი გვარი, სახელი და მშობლების ვინაობა, ასევე ქალაქის სახელწოდება, რომელშიც ის ცხოვრობს, უნდა ჰქონდეს წარმოდგენა ცხოველთა თუ ფრინველთა სამყაროზე, ასევე მსოფლიოს ცნობილ ქალაქებსა და ღირსშესანიშნაობებზე;

მოზარდს აუცილებლად უნდა გააჩნდეს “ემოციური ცნობირება”, ანუ იმპულსური ქმედებების შემცირების უნარი. ეს კი მდგომარეობს შემდეგში – ბავშვმა უნდა შესძლოს ორიენტირება სასკოლო მოთხოვნილებებზე – ანუ მხედველობაში გვაქვს ის მომენტი, როდესაც ცნება “საჭიროა” გაცილებით აჭარბებს ცნებას “მინდა”.

იმ შემთხვევაში, თუ თქვენი მოზარდის შესაძლებლობები ვერ აკმაყოფილებს ზემოთ ჩამოთვლილ კროტერიუმებს, სულაც არ არის საჭირო საგონებელს მივეცეთ. ამ ხარვეზების აღმოსაფხვრელად სამედიცინო სფეროს უამრავი სპეციალისტი ჰყავს (მათ შორის ლოგოპედები, ბავშვთა ფსიქოლოგები, პედაგოგები და ასე შემდეგ). ნუ დაივიწყებთ, რომ ბავშვთა ფსიქოლოგია 6-7 წლის ასაკში საკმაოდ არამდგრადია და დროული ჩარევის შემთხვევაში ნებისმიერი შეცდომის გამოსწორებაა შესაძლებელი. 

მომზადა კახა ჭაბაშვილმა