„ჩვენ, ციფრული სამყაროს მოქალაქეები, მაღლა აწეული ხელებით პირობას ვდებთ, რომ ჩვენი მოგზაურობა იქნება უსაფრთხო, როცა ხან აქ და ხან იქ დავაწკაპებთ.
თუ სამყაროს ნახვა გსურს, არ არის აუცილებელი, გყავდეს თვითმფრინავი, სკოლის ყვითელი ავტობუსი ან ხმაურით მოჩაქჩაქე მატარებელი.
სხვა ქვეყნებში სამოგზაუროდ, ოკეანის ნაპირზე მოსახვედრად, იმისთვის, რომ გახდე რაღაც ძალიან დიდის ნაწილი, უკვე საკმარისია ინტერნეტი და ერთი ეკრანი“.
ეს არის ფრაგმენტი ინგლისურენოვანი საბავშვო სიმღერიდან, რომელსაც ციფრული მოქალაქეობის გაკვეთილების დასაწყისში იყენებენ სწავლების დაწყებით საფეხურზე იქ, სადაც ციფრული მოქალაქეობა ცალკე დისციპლინად არსებობს. ამ საგნის კურიკულუმები, ერთი მხრივ, ინტერნეტში თავის გადარჩენის და ტექნოლოგიების უსაფრთხოდ გამოყენების უნარების განვითარებაზეა ორიენტირებული, მეორე მხრივ კი აქცენტს სვამს იმაზე, რაოდენ მნიშვნელოვანია ბალანსი ვირტუალურ და რეალურ სამყაროებს შორის, ფიზიკური აქტივობები, ეკრანის გარეშე დროის ხარისხიანად და საინტერესოდ გატარების ჩვევების გამომუშავება.
- რა არის ციფრული მოქალაქეობა?
- რა განსხვავებული როლი, ვალდებულებები და პასუხისმგებლობები აქვთ ციფრულ მოქალაქეებს? ვინ აწესებს ციფრულ სამყაროში წესებს და ვინ უზრუნვეყოფს ამ წესების აღსრულებას?
ქსელთან კავშირის მქონე თითოეული ადამიანი ციფრული სამყაროს მოქალაქეა, რომელსაც, რეალური ქვეყნების მოქალაქეების მსგავსად, აქვს თავისი უფლებები, ვალდებულებები, ღირსება და ინტერესები.
ციფრულ სამყაროში დაცულობა და უსაფრთხოება ისევე მნიშვნელოვანია, როგორც რეალურ სახელმწიფოში: ციფრულმა მოქალაქეებმა ისევე უნდა სცენ პატივი სხვის აზრებს, გემოვნებას და გამოხატვის თავისუფლებას, როგორც ჩვეულებრივმა მოქალაქეებმა. მათ ისევე აქვთ ჩაგრულის გამოქომაგების, ძალადობის და ყველანაირი ნიშნით დისკრიმინაციის წინააღმდეგ ბრძოლის ვალდებულება, როგორც ღირსეულ მოქალაქეებს რეალურ სამყაროში. მეტიც: ციფრული სამყაროს „ეკოლოგიაც“ ისევეა დასაცავი, როგორც რეალური გარემო და ბუნება დედამიწაზე – დეზინფორმაცია, სიძულვილისა და შუღლის გამღვივებელი კამპანიები და ყალბი ანგარიშების მიღმა დამალული ნიჰილიზმის მთესველები ისეთივე ზიანს აყენებენ ციფრული მოქალაქეების „საცხოვრებელ გარემოს“, როგორსაც პლასტმასის ჭარბი მოხმარება – ოკეანეების ბიომრავალფეროვნებას. რეპუტაცია, ღირსება, სიტყვის ფასი, სოლიდარობა და თანადგომა ციფრულ სამყაროშიც დასაცავი და გასაფრთხილებელი ღირებულებებია.
კანადის ციფრული მედიაწიგნიერების ცენტრის მტკიცებით, საზოგადოების 10% საკმარისია კონკრეტული ღირებულებების დასაცავად და გასამყარებლად. ერთი ადამიანის ხმაც კი ამცირებს სხვების მიდრეკილებას კონფორმიზმისკენ და აჩენს საკუთარი თუ სხვისი უნიკალური ხმის დაცვის სურვილს. მას, ვინც ინტერნეტს სხვადასხვა მიზნით იყენებს, იმ უსაზღვრო შესაძლებლობებთან ერთად, რასაც ეს სივრცე აძლევს ადამიანებს, მუდმივად უნდა ახსოვდეს აქ არსებული საფრთხეებიც. როგორც რეალური სამყაროს მოქალაქეს, ციფრულ მოქალაქესაც კარგ მოქალაქედ კარგი განათლება, კრიტიკული აზროვნება, სამართლებრივი და მორალური კანონების პატივისცემა, სოლიდარობა და თანაგრძნობა, თანასწორობა და სამართლიანობა აქცევს.
მეტი კონკრეტიკისთვის რამდენიმე წესსაც გაგაცნობთ, რომელთა დაცვაც თქვენთვის და თქვენი ციფრული ეკოსისტემისთვისაც მნიშვნელოვანია:
* მოძიეთ ინფორმაცია საფრთხეებისა და მათზე რეაგირების შესახებ – კიბერბულიგი, ფიშინგი, დეზინფორმაცია, თაღლითობა, პირადი მონაცემების გაჟონვა, სექსუალური შევიწროება და შანტაჟი ციფრული სამყაროს ნაწილია. მნიშვნელოვანია ვიცოდეთ, როგორ დავიცვათ თავი და სხვები კიბერკრიმინალებისგან, როგორ გამოვავლინოთ დამნაშავე და საეჭვო პლატფორმები.
* გახსოვდეთ, რომ ავატარის მიღმა (ძირითადად) რეალური ადამიანია – ციფრულ სამყაროში სხვა ადამიანების ღირსების, გამოხატვის თავისუფლებისა და შეხედულებების პატივისცემა ისევე მნიშვნელოვანია, როგორც რეალურში. თავისი არსით დემოკრატიული სივრცე, რომელიც ყველა ადამიანს ინფორმაციის მიღებისა და გაცემის, განვითარებისა და თვითაქტუალიზაციის თანაბარ შესაძლებლობას აძლევს, ბულინგის, თავდასხმებისა და მადისკრედიტებელი კამპანიების ადგილიც არის. მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს, რომ აქაც ისევე ვიცავთ ადამიანებს და მათ უფლებებს, როგორც სხვა სივრცეებში.
* არ დაივიწყოთ პასუხისმგებლობა – ციფრულ სამყაროში სანდო ინფორმაციის მიღებას და გავრცელებას, უსაფრთხო პლატფორმების გამოყენებას და გაზიარებას, ეთიკური კომუნების მხარდაჭერას და ყალბი ანგარიშებისა და თუ ანგარიშთა ქსელების გამოვლენას უფრო და უფრო მეტი მნიშვნელობა ენიჭება. ეცადეთ, მუდმივად იზრუნოთ იმ გარემოზე, რომელსაც მოიხმართ და თუ მასში ცვლილებების მოხდენა შეუძლებელი აღმოჩნდა, აირჩიეთ სხვა სივრცე, სადაც წესების დაცვა მეტად იქნება შესაძლებელი.
* მუდმივად განაახლეთ როგორც პროგრამები და აპლიკაციები, რომლებსაც იყენებთ, ისე ცოდნა გარემოს შესახებ – სწრაფად ცვალებად სამყაროში გამუდმებით იცვლება გამოწვევები, საფრთხეები, უსაფრთხოების წესები და ამ სიახლეებს ფეხი უნდა აუწყოთ. მეტი ინფორმაცია მეტ დაცულობას ნიშნავს. როგორც ჩვეულებრივ სახელმწიფოში განსაზღვრავს ჩვენს ყოველდღიურობას კრიმინალის სტატისტიკა, ახალი საკანონმდებლო ინიციატივები და საგადასახადო სისტემის ცვლილებები, ისევე ახდენს ციფრულ სამყაროში მომხდარი ცვლელებები გავლენას ჩვენს ვირტუალურ ყოფაზე.
* მუდმივად გახსოვდეთ, რომ ციფრული სამყარო რეალური სამყაროს არა ალტერნატივა, არამედ ნაწილია – ტექნოლოგიური განვითარება ბევრ რამეს ცვლის, მაგრამ არა ისეთ ფუნდამენტურ სიკეთეებს და მათ გავლენას ჩვენი ბედნიერების ინდექსზე, როგორიცაა მზეზე მიფიცხება, ბუნებაში სეირნობა, მეგობრების თავშეყრა რეალურ სივრცეში, წვიმიან ამინდში ეკრანის გარეშე თავშესაქცევებით გართობა და ათასი სხვა რამ.
