ხუთშაბათი, მარტი 28, 2024
28 მარტი, ხუთშაბათი, 2024

საზაფხულო არდადეგები

ზაფხულში ზაფხულებზე უნდა წერო.

წლის განმავლობაშიც ვკითხულობდი, მაგრამ, ასე მგონია, ზაფხულში წაკითხული წიგნი მაინც სულ სხვაა.
ორი სოფელი მქონდა, მთიულეთში – ნაღვარევი და გურიაში – დვაბზუ.

მთიულეთში უფრო ხშირად დავდიოდით. ახლოსაც იყო და რაც მთავარია, იქ ბებია გველოდა, რომელიც მთელი წელი მარტო იყო და სხვანაირად გველოდა.

გურიაში სავსე იყო ოჯახი: ბებია, ბაბუა, ბიძა, ბიცოლა და ბიძაშვილები.

ხასიათით, ლანდშაფტით, კლიმატით, ზომით – ყველაფრით განსხვავდებოდა ეს ორი სოფელი.

თავგადასავლებიც სხვადასხვა იყო, წიგნებიც და მათი კითხვის რიტუალიც.

დაწყებით კლასებში გურიაში რას ვკითხულობდი, აღარ მახსოვს. იქნებ არც ვკითხულობდი, იქნებ სხვა უფრო მკვეთრმა მოგონებებმა გადაფარა ის შთაბეჭდილებები. ხასიათით აშკარად მთიული უფრო ვარ და მახსოვს,გურული ყველაფერი მიკვირდა. ვერაფრით ვგებულობდი, რატომ ტყდებოდა წიოკი, როცა ეზოში ერთი-ორი ფოთოლი დაცვივდებოდა და რატომ გარბოდნენ სასწრაფოდ დასახვეტად დეიდა და ბებია. ან რა საჭირო იყო ყოველ წელს ჭიშკრისა და ღობის ღებვა.

ყველაზე მეტად კილო მაკვირვებდა, განსაკუთრებით ბაბუასი. ცხვირში ლაპარაკობდა, თან ძალიან სწრაფად და იშვიათად მახსოვს, რამე გამეგოს მისი ნათქვამიდან, როგორცწესი, მორჩილად ვეთანხმებოდი, კი ბაბუ! აბა, ყოველ წუთას ხომ არ ვკითხავდი, რა თქვი-მეთქი.

როცა ადამიანის არ გესმის, თითქოს არც იცნობ და პატარა რომ ხარ, დიდად არც გაინტერესებს.

მაგრამ ბაბუამ შეძლო ერთი წინადადებით დაემახსოვრებინა თავი.

გვერდზე, მეზობლად ბიძაშვილების სახლში ჩვენი ტოლი ბავშვები ჩამოდიოდნენ. ერთხელ,„დონალდო” და „პედრო” იყო მაშინ უცხოური საღეჭი რეზინებიდა შეგვახარბეს. გადმოვედით ატირებულები. მაშინ ის კევები ძვირიც იყო, თითო მანეთი ღირდა და ძნელადაც იშოვებოდა, ან “ციგნებს” უნდა გადაყროდი შემთხვევით ქუჩაში, ან სპეციალურად მიგეკითხა ე. . „პასიოლოკში”.

ბაბუა ოზურგეთში, მაშინდელ მახარაძეში მუშაობდა და მეორე დღეს „პერერივზე” (გურული დიალექტი განსაკუთრებით სავსე იყო ბარბარიზმებით) რომ მოვიდა, ერთი მუჭა კევები მოგვიტანა და როგორღაც ჩემთვისაც კი გასაგებად გვითხრა: „თქვენ არ შეახარბოთ, ბაბუ, მასე არ ვარგა!”

მთელი ზაფხული  გვიზიდავდა ამ კევებს. უდიდესი სიხარული იყო საბჭოთა ბავშვისთვის და რამდენადაც დიდი იყო სიხარული, იმდენად მძაფრდებოდა მისი გაფრთხილება: „თქვენ არ შეახარბოთ, ბაბუ, მასე არ ვარგა!”

ცოტა რომ მოვიზარდე, აღმოვაჩინე რომ დვაბზუს სახლი უამრავი საინტერესო წიგნით იყო სავსე. აქ ისეთი რამეების პოვნაც კი შეიძლებოდა, რაც თბილისშიც  არ გვქონდა. მახსოვს, მეხუთე -მეექვსე კლასელი როგორი ვნებით და ინტერესით ვკითხულობდი: „დეკამერონს”, „ტრისტანი და იზოლდას”, „რომეო და ჯულიეტას”. მოკლედ უკვე ყველაფერი სიყვარულის სუნით იყო გაჟღენთილი. 

დაჯდებოდი მეორე სართულის ხისმოაჯირიან აივანზე, გაიტანდი იმ დროისთვის საუკეთესო სავარძელს. წინ ეს დახვეტილ-დასუფთავებული ეზო იყო, ჭიშკართან ორი პალმა, ჭრიჭინების გაბმული ხმა და იმ პალმებთან ან ტრიფოლიატის ღობესთან თაყვანისმცელების მთელი ჯგრო. ქალაქიდან ჩასული გოგოები განსაკუთრებით პოპულარულები ვხდებოდით ადგილობრივი ბიჭებისთვის. ეს იყო კითხვა სცენაზე, რადგან აივანი და მთვარის შუქი საუკეთესო სცენა იყო. რაღაცნაირი არტისტიზმი ახლდა ასე კითხვას. მაშინ  ბესიკხარანაულის „მიკარნახე ანგელინა” დაწერილიც არ იყო, მაგრამ ვნებები იგივე ტრიალებდა. მით უფრო, თუ მარინა ცვეტაევას შენთვის ახლად აღმოჩენილი  კრებული გეჭირა ხელში.

ნაღვარევში ყველაფერი სხვანაირად იყო. იქაურობა და იქ კითხვა გაცილებით პატარა ასაკიდან მახსოვს. ადგილებიც, სადაც კითხვა შეიძლებოდა, გაცილებით მეტი იყო. შემეძლო მეკითხა საქანელაზე, ჰამაკში, საყვარელ ხეზე, სახლის თავზე ტყეში, საკარტოფილე ბოსტანში, „ლენინის ბოსტანში”. ეს უკანასკნელი გზაზე იყო და ლენინის ძეგლი იდგა.

სამაგიეროდ ნაღვარევში ნაკლები იყო წიგნები. რისი წაკითხვაც გინდოდა, თბილისიდან უნდა წაგეღო, ან ბიბლიოთეკისთვის მიგეკითხა, ან მეორმეცედ წაგეკითხა: „გრაფი მონტე კრისტო” „ანა კარენინა”, „მარტოობის ასი წელიწადი”, „ოსტატი და მარგალიტა”…

ბიბლიოთეკა  გაუქმებული სკოლის შენობაში იყო. ეს იყო ძველი, ავარიული, ქვითკირის, კრამიტით გადახურული, ორსართულიანი სახლი, ზევით-ქვევით სამ-სამი ოთახითა და მთელ სიგრძეზე დიდი ხის აივნით. მამაჩემის ბავშვობაში იქ რვაკლასიანი სკოლა ყოფილა, ოთხმოცი ბავშვი ვსწავლობდითო, დანანებით ამბობდა ხოლმე მამა. ჩემს ბავშვობაში სკოლა ხის პატარა კოტეჯში იყო გადატანილი. ოთხი კლასიღა იყო და ხან სამი მოსწავლე ჰყავდათ, ხან – ექვსი. ერთი შტატი ჰქონდა, ერთი ქალი იყო მასწავლებელიც, დირექტორიცა და დამლაგებელიც. ახლა საერთოდ გაუქმებულია, თუმცა ორივე შენობა  შემორჩა.

იმ ძველ გაუქმებულ შენობაში მხოლოდ ბიბლიოთეკა მუშაობდა, ისიც ხანდახან იღებოდა, როცა ბიბლიოთეკარს მოეხასიათებოდა. ძირითადად ლენინისა და სტალინის ტომებით იყო სავსე, საბავშვო და საინტერესო ძალიან ცოტა წიგნი ჰქონდათ, მაგრამ მაინც ვპოულობდით რაღაცას.

მთელი რიტუალი იყო, ბიბლიოთეკარი როგორღაც რომ ინებებდა მოსვლას და კარს გახსნიდა. ოთახს მხოლოდ ერთი ფანჯარა ჰქონდა და როგორც მაშინ მეჩვენებოდა, იდუმალი ბინდი იდგა. ამას ემატებოდა ნესტის, წიგნებისა და მტვრის სუნის ნაზავი, რომელიც გაფრთხილებასავით გეცემოდა ცხვირში და  გაიძულებდა, ბავშვური სიანცე, რომელიც ზაფხულის განმავლობაში განსაკუთრებით მატულობდა, კარის ზღურბლთან დაგეტოვებინა და რაღაცნაირი, ალბათ სასაცილოდ სერიოზული სახით შესულიყავი. 

იქ რომ წიგნები იყო, იმაზე მეტი თბილისში, სახლში გვქონდა, მაგრამ მაინც რაღაცნაირი რიდით შევდიოდი ხოლმე.

ყველაზე მძაფრად და დანანებით იმ ბიბლიოთეკიდან გამოტანილი ერთი წიგნის ყდა მახსოვს. თეთრი ცარცის ქაღალდზე პატარა ქონდრისკაცები ეხატა, თავზე ცილინდრები ეხურათ. აღარც სათაურის თქმა შემიძლია, არც იმის, რა ეწერა, მაგრამ ყდა ისე მახსოვს, რომ დავინახო, ვიცნობ. საბავშვო ბიბლიოთეკებში ქექვა ახლაც მიწევს, ვეძებ, ვეძებ და ვერ გადავაწყდი. კიდევ მახსოვს, რომ ამ წიგნს საკარტოფილეში ვკითხულობდი. ბებია კარტოფილს თოხნიდა, მე კაკლის ჩრდილში ვკითხულობდი.  მთები, არაგვი, კაკალი, ბებია და შენ რვა-ცხრა წლის, ისედაც ჯადოსნური ელფერის იყო, მაგრამ ამას კიდევ ერთი რამ ემატებოდა. რაც არ უნდა უცნაურად ჟღერდეს, ბებია თოხნისას ქარვის მძივების თვლებს პოულობდა. ვახუშტი ნაღვარევს თამარის „საზაფხულო განსასვენებელ” ადგილად მოიხსენიებს. რამდენჯერმე წააწყდნენ სოფელში  თამარის დროინდელ მონეტებსაც. ზოგმა დაიტოვა, ზოგმა მუზეუმში ჩამოიტანა. ერთმა კიდევ ამოიჩემა, თამარის საფლავი აქ იქნებაო და მთელი ცხოვრება თხრიდა. სანამ გოგლა ლეონიძის „ნატვრის ხეს” წავიკითხავდი, მის მთავარ პერსონაჟს უკვე ვიცნობდი, მაგრამ მას სხვა სახელი, ავთო ძია ერქვა. ტრაგიკულიც იყო, კომიკურიც, დრამატულიც და რომანტიკულიც მისი ცხოვრება, მაგრამ ამის აღწერას ლეონიძისეული კალამი სჭირდება.

თუმცა ავთო ძიას დაჟინებას რაღაც საფუძველი მაინც ჰქონდა, თუნდაც ის ქარვის მძივები, რომლებიც მაინდამაინც იმ საკარტოფილეში გვხვდებოდა ხოლმე და არა რომელიმე სხვა ბოსტანში.

 

ბიბლიოთეკასთან ჩემი ურთიერთობა სულ სამი-ოთხი წელი გაგრძელდა და ძალიან ცუდად დამთავრდა.

ერთხელ ბავშვებმა, ჩასულებმაც და ადგილობრივებმაც, გადავწყვიტეთ საღამო, კონცერტი თუ რაღაც ეგეთი გაგვემართა. დაახლოებით ალბათ ისეთი, „იმერულ ესკიზებში” რომაა. რადგან აივანი მართლაც საუკეთესო სცენაა და ბიბლიოთეკარიც გვეხმარებოდა, გადავწყვიტეთ, იქვე, იმ სკოლის აივანზე ჩაგვეტარებინა.  რამდენიმე დღე ვემზადებოდით. დავპატიჟეთ მთელი სოფელი (ჩვიდმეტი- თვრამეტი კომლი). ჩატარების დროდ გვიანი საღამო შეირჩა, ძირითადი მაყურებლები ბებოები უნდა ყოფილიყვნენ და ჯერ ძროხები უნდა მოეწველათ. დადგა ის საღამოც. ველოდეთ, ველოდეთ და ბიბლიოთეკარი არ მოვიდა. არადა შეპირებული იყო. თან ბიბლიოთეკიდან დენის გამოყვანა გვჭირდებოდა. საღამოს ჩაშლა არც გვიფიქრია, ამოვიღეთ შუშა ფანჯრიდან, გადავძვერით და დენი დამაგრძელებლით ისე გამოვიყვანეთ. მერე აღარ მახსოვს, აღარ ჩავსვით ის შუშა თუ ვინმემ ენა მიუტანა, ადგა და მილიციაში გვიჩივლა, ბიბლიოთეკა გამიტეხეს და წიგნები მომპარესო. რაც წლების განმავლობაში წიგნი დაეკარგა, სულ ჩვენ დაგვაბრალა. მახსოვს ეს იყო პირველი სერიოზული ცილისწამება, თან უფროსისგან. მილიცია რომ ამოვიდა სოფელში, მამა ჩავიდა და დაგვიცვა, რად უნდოდათ ჩემს შვილებს თქვენი ლენინის და სტალინის ტომებიო.

ამ ამბის შემდეგ იმ ბიბლიოთეკისთვის, რაღა თქმა უნდა, არ მიმიკითხავს. ის ქალი მერე სხვა სოფელში გადავიდა საცხოვრებლად და ძალიან გავიხარე, რომ შემთხვევითაც კი არ შემხვდებოდა, თუმცა ის წიგნი, თავზე ცილინდრიანი ქონდრისკაცები რომ ეხატა, ყველაზე ჯადოსნურად მახსოვს, ნეტავი რა ეწერა ასეთი?

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

მარიამი სად არის?!

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი