ერთი კვირით ადრე პირველ სექტემბრამდე, სწორედ აგვისტოს მიწურულს, იწყებოდა ჩვენი ხეტიალი მშობლებთან ერთად ბაზრობებზე. თეთრი მაისურებისა და შავი ქვედაბოლოების ძებნა, შავი ლაკის ფეხსაცმელები და ზოგჯერ, თეთრი ბოტასები, ახალი ზურგჩანთები და ახალი წიგნები. მახსოვს, მაშინ დიდად არ გვაღელვებდა სხვებისგან განსხვავებული სამოსი შეგვეძინა, ისედაც ვიცოდით რომ ჩვენი ჩაცმულობა ვერ იქნებოდა განსხვავებული სხვა თანაკლასელებისგან. ყველაფერი ხომ ძალიან მწირი იყო იმ დროინდელ ბაზრობებზე და ჩვენც ერთი სურვილი გვამოძრავებდა, გვქონოდა რამე ახალი, განსხვავებებს დიდად აღარ დავეძებდით. მერე სახლში მოვაგროვებდით სამი გოგოს სასექტემბრო ტანსაცმელს, ზოგსაც სკამებზე გადავფენდით და სულმოუთქმელად ველოდებოდით პირველ სექტემბერს. მგონი, ასე არცერთ დღეს არ გვიხაროდა სკოლაში წასვლა. და მაინც, ყველა სექტემბერი სხვადასხვანაირი იყო, ახალი სასწავლო პროგრამით და მოლოდინებით, ახალი ემოციებით და ინტერესებით. პირველი სექტემბრის თავისებურება ისიც იყო, რომ ყველას ძალიან გვიხაროდა სასწავლო წლის დაწყება და ამ დღეს არავინ გამოაკლდებოდა ხოლმე, ფრიადოსანი იქნებოდა თუ უფრო დაბალი აკადემიური მოსწრების მოსწავლე. სექტემბერში იგეგმებოდა ახალი წესები, მაგრამ რატომღაც ვერასდროს მკვიდრდებოდა ტრადიციად, რამდენიმე კვირის გასვლის შემდეგ უკვე ვივიწყებდით. ერთი ასეთი იყო : სექტემბრის დილას, დირექტორის მისალმების შემდეგ, ჩვენი სკოლის კლასები ჯგუფებად განლაგდა, მოვისმინეთ ქვეყნის ეროვნული ჰიმნი, შემდეგ ფიზკულტურის მასწავლებელმა მსუბუქი ტანვარჯიშის მოძრაობები გაგვაკეთებინა, მაგრამ ეს წესი როგორც აღვნიშნე ტრადიციად ვერ დამკვიდრდა. ამ ვარჯიშების დროს, ჩვენ – შედარებით უმცროსები, შემალვით ვათვალიერებდით უფროს კლასელთა ჩაცმულობას, რომელთაც სულაც არ ეცვათ თეთრი მაისური და შავი ქვედაბოლო და საერთოდაც, მათი ქცევები უფრო თავისუფალი და უფრო ლაღი იყო. ამას გარდა, სექტემბერს ახალი მოლოდინები ახლდა, ზოგჯერ იმედგაცრუებებიც, შეცვლილი მასწავლებლები და სკოლიდან გადასული კლასელები სხვადასხვა მიზეზთა გამო, ახალი საკლასო ოთახები და სკოლის მაღალი სართულები. ზოგჯერ, ახალი კლასელი გვყავდა, მოკლედ მაინც ყველაფერი საინტერესო იყო ახალ სასწავლო წელს.
მას შემდეგ დიდი დრო გავიდა. დღეს უკვე არ ვიცი როგორი განცდებით ხვდებიან სკოლის მოსწავლეები ახალი სასწავლო წლის დასაწყისს, რამდენად ორიენტირებული და მიზანმიმართული არიან სწავლის პროცესზე, რა აღელვებთ და რა უხარიათ, როგორი ურთიერთობები აქვთ მასწავლებლებთან და თანაკლასელებთან.
მაშინ კი, აი ასე იწყებოდა სასწავლო პროცესი. პირველი დღეები შედარებით ლაღი და მხიარული იყო, უფრო თავისუფალი და ჩვენც დრო გქვონდა, ისევ თავიდან გვეზრუნა სასწავლო რეჟიმზე, დაგვევიწყებინა მხიარული ზაფხული და არდადეგები. გარდა, სასწავლო პროგრამის სირთულისა, სასწავლო პროცესს ბევრი სირთულე და უხერხულობაც ახლდა, ერთ-ერთი კი მასწავლებლებთან კომუნიკაციის ნაკლებობა და მათ მიმართ გაუცხოება იყო, ის რაც სწავლის პროცესში ყველაზე დიდ და გაუთვალისწინებელ სირთულეებს წარმოქმნიდა.
როცა, ჩემს სასკოლო წლებზე ვფიქრობ, ნამდვილად არ მეჩვენება ყველაფერი დრამატულად, თუმცა ჩემი ნება რომ იყოს, ბევრ ისეთ შემთხვევას ამოვიღებდი ჩემი მახსოვრობიდან, რომელმაც იმ დროს ტკივილი და შეურაცხყოფა მოგვაყენა და მრავალი წლის გასვლის შემდეგ, მაინც არ დაგვავიწყდა. მახსოვს, როგორ მეწვოდა ზურგი, როცა კედელთან პირისპირ დამაყენეს და ზურგს უკან 30 -მდე თანაკლასელის თვალები და მზერა იყო მობჯენილი, მაშინ იმდენად პატარა და იმდენად “წესიერი” მოსწავლე ვიყავი, ეხლაც ვერ ვიხსენებ რის გამო დავისაჯე. ის შეგრძნება კი ნათლად მახსოვს – კედლის პირისპირ დარჩენილი, როგორ ვუსმენდი საკუთარ სუნთქვას, სირცხვილისგან მეწვოდა ზურგი და ველოდებოდი ზარის დარეკვას, რომ ამ დამამცირებელი სასჯელის ვადა ამოწურულიყო.
ბაკები შემდეგ აგვაწიწკნეს, კიდევ კარგი არავინ არ გამოგვარჩიეს და არცერთი დაგვინდეს, თორემ რა გადაგვატინენებდა კლასის წინაშე შერცხვენას. თან უკვე, მეშვიდე თუ მერვე კლასელები ვიყავით და ღირსების საკითხიც მეტ-ნაკლებად გვაშფოთებდა. ეს ამბავი მთელმა კლასმა ერთად გადავიტანეთ, ახლა რომ მახსენდება მიკვირს, რომ არც კი გაგვიპროტესტებია, მაგრამ გულის სიღრმეში ალბათ ძალიან გავუბრაზდით საკუთარ უსუსურობას და იმ მასწავლებელსაც, რომელმაც მართლაც უსამართლოდ დაგვსაჯა. შეიძლება მე ვფიქრობ, რომ უმასწავლებლოდ მიტოვებულ კლასში მოსწავლეების ხმაური არ უნდა იყოს იმის საფუძველი, რომ ყველა მერხს ჩამოუარო და მოსწავლეებს სათითაოდ ააწიწკნო თმები ყურებთან. ალბათ, ჩემს კლასელ გოგიტასაც ახსოვს გეოგრაფიის გაკვეთილი და თითებზე გადარტყმული რუქის წვეტიანი ჯოხისგან მიყენებული სიმწარე. ტკივილმა და სიბრაზემ ისე გაამწარა, რომ ჯოხი გადატეხა და კლასიდანაც გავარდა. ჩვენ კი, ყველას ძალიან შეგვეშინდა, ჩვენი გეოგრაფიის მოხუცი მასწავლებელი არ მომკვდარიყო, რადგან ძალიან ინერვიულა. ჩვენც ძალიან ვინერვიულეთ და საბოლოოდ, გეოგრაფიის გაკვეთილზე გული ავიცრუეთ.
ეს მხოლოდ ფიზიკური ძალადობის შესახებ ფაქტებია, რომელიც სამწუხაროდ ბევრი გვახსოვს, მაგრამ ისეთებიც იყო, რომელიც პირდაპირ ჩვენს თავმოყვარეობას და პატივმოყვარეობას უკაკუნებდა, ოჯახსაც გადაწვდებოდა და ბოლოს შეიძლება ჩვენს გარეგნობაზე ან ჩაცმულობაზეც გადაეკრათ სიტყვა. მაგალითად : “ეგ “კასინკა” რას დაგიხურავს თავზე? დედაშენმა და მამაშენმა იცის რა გაცვია? შენ ოჯახში იზრდები?” და მრავალი, სხვა ასეთი.
ძალადობა შეუქცევადი პროცესია. თუ მასწავლებელი ძალადობს რაიმე ფორმით მოსწავლეზე, შემდეგ მოსწავლეებიც ძალადობენ ერთმანეთზე, ერთ თანაკლასელს ამოიჩემებენ , დასცინიან მას, ხელითაც ეხებიან. მასწავლებელს კი სამწუხაროდ არ აქვს სათანადო რეაქცია, ხშირად ყურადღებასაც არ აქცევს მსგავს შემთხვევებს და გაკვეთილი ისე გრძელდება, თითქოს არაფერიც არ მომხდარა, ეს კი ძალადობის ჯაჭვს უწყვეტს ხდის. საბედნიეროდ, არსებობენ მასწავლებლები, რომლებიც ძალადობის შემთხვევებზე სათანადოდ რეაგირებენ, მაგრამ უმეტესწილად მოსწავლეთა შორის ძალადობა არ აღიქმება სერიოზულ პრობლემად. ხშირად, გამიგონია ასეთი სიტყვებიც – “ეს თავად მოსწავლემ უნდა მოაგვაროს. ბავშვმა უნდა დაარეგულიროს ურთიერთობები თანაკლასელებთან” და ა.შ
როგორ შეიძლება დაიცვას თავი მოსწავლემ, თუ მას გამუდმებით თავს ესხმიან და ავიწროებენ კლასში. შემდეგ იგი დირექტორთან გარბის და მისგან, ადმინისტრაციის უმაღლესი იერარქისგან ელის შველას. იქნებ, იქ მაინც მიხვდნენ როგორი მტკივნეულია, როცა თანაკლასელი მთელი კლასის წინაშე გამცირებს და შენს დასაცავად არც თანაკლასელები და არც მასწავლებელი ხმას არ ამოიღებენ. და როცა ასეთ შემთხვევებს, არც მასწავლებელი და არც დირექტორი, პრობლემად ვერ აღიქვამენ, ან ვერ ახერხებენ პრობლემის მოგვარებას, მაშინ ერთადერთი ხანგრძლივი ოცნება გრჩება, დროზე დასრულდეს ეს ჯოჯოხეთი.
ერთ დღეს, ჩემმა უმცროსმა დამ, მაშინ დაწყებითი სკოლის მოსწავლე იქნებოდა, თავის სკოლაში წაიღო ბავშვთა უფლებათა კონვენცია, რომლის ყდაზე წერო და ბავშვები იყო გამოსახული. ეს ადაპტირებული გამოცემა იყო ბავშვის უფლებების შესახებ და იმ დროს, მოსწავლის მხრიდან მასწავლებელთან ამ თემაზე საუბარი ცოტა არ იყოს უზრდელობად აღიქმებოდა და საზოგადოებასაც, ძალიან მწირი ინფორმაცია ჰქონდა ბავშვის უფლებების შესახებ. ჩემმა უმცროსმა დამ მასწავლებელს და კლასელებს გააცნო დეკლარაცია და ესაუბრა ძალიან მარტივ, მაგრამ ფუნდამენტურ საკითხზე, რომ არავის არ აქვს უფლება შეურაცხყოფა მიაყენოს ადამიანს, დაჩაგროს ან დაამციროს ის.
მალე, ახალი სასწავლო წელი დაიწყება და ეს მტკივნეული პრობლემები ისევ დადგება დღის წესრიგში. ძალადობასთან ბრძოლა, მხოლოდ მასწავლებლის მოვალეობა არ არის, თითოეულმა ადამიანმა უნდა ვეცადოთ არცერთ ძალადობრივ ფაქტს არ ჩავუაროთ გულგრილად და ყოველთვის ვუთხრათ ჩვენს შვილებს, რომ სხვა ადამიანის ღირსება და პატივი ხელშეუხებელია.
