Mi papa soy yo
მამაჩემი მე ვარ
ხულიო კორტასარი
მე ორი მამაჩემი მყავს.
დიახ, ორი მამა კი არა, ორი მამაჩემი.
პირველ მამაჩემს ხულიო კორტასარი ჰქვია და დღეს, 26 აგვისტოს 100 წლის გახდებოდა. მეორე მამაჩემს სოსო ნაცვლიშვილი ჰქვია და ხვალ, 27 აგვისტოს 57 წლის გახდება. ორივე მამაჩემი თანაბრად არის „დამნაშავე” იმაში, რომ დღეს მე ისეთი ვარ, როგორიც ვარ.
დღევანდელ დღეს, ცხადია, პირველ მამაჩემს ვუთმობ, რომლის გამოც გადავწყვიტე წლების წინ, რომ ესპანური მესწავლა და მეთარგმნა და მეთარგმნა მისი წიგნები. იმედია, მაპატიებს მამაჩემი, რომ დღეს ჩემს ანგარიშზე მისი მხოლოდ რამდენიმე მოთხრობაა და კიდევ ერთი მონოგრაფია მასზე, რომელსაც, იმედია, დავასრულებ (ამ მონოგრაფიაზე სხვა დროს გიამბობთ). ასე მგონია, რაღაც თანდაყოლილი, უკურნებელ ავადმყოფობასავით მერგო მისგან რამდენიმე ამოუხსნელი, მაგიური სიყვარული, რისგანაც ვერასოდეს გავთავისუფლდები და რაც განსაზღვრავს ჩემი ცხოვრების ყველა შინაგან დინებასა და მიმართულებას.
ცხადია, მე აქ არ გიამბობთ, როგორ მიყვარს მამაჩემი. არც მამაჩემის ბიოგრაფიასა (მიუხედავად იმისა, რომ აქაური აუდიტორიისა და ჩემთვისაც საინტერესო იქნებოდა კორტასარის ბიოგრაფიის კვლევა ერთი კონკრეტული მიმართულებით – სანამ აქტიურ სამწერლო მოღვაწეობას დაიწყებდა, მთარგმნელად და მასწავლებლად მუშაობდა) და არც მისი შემოქმედების, დიდი და პატარა წიგნების შესახებ მოგიყვებით.
მე, უბრალოდ, მინდა დაბადების დღე მივულოცო.
ასევე, მინდა გთხოვოთ, რომ დღეს, სიმბოლურად, ერთი პატარა მოთხრობა მაინც წავიკითხოთ მისი.
და კიდევ მინდა, გაგიზიაროთ რამდენიმე მცირე აბზაცი, რას ამბობს მარიო ვარგას ლიოსა მამაჩემზე, მსოფლიო ლიტერატურის სრულიად გამორჩეულ, ჯადოსან მოთამაშეზე:
„…ჩემხელას ჰგავდა და, სინამდვილეში, ჩემზე ოცდაორი წლით უფროსი იყო.
სამოციან წლებში, განსაკუთრებით მაშინ, როცა პარიზში ვცხოვრობდი, ჩემი ერთ-ერთი საუკეთესო მეგობარი იყო და, ასევე, ჩემი იდეალიც და მენტორიც. ჩემი პირველი რომანის ხელნაწერიც მას მივეცი წასაკითხად და მის ვერდიქტს კათაკმეველის ილუზიით ველოდი. და როცა მისი დიდსულოვანი წერილი მივიღე, სადაც მიწონებდა ნამუშევარს და რჩევებსაც მაძლევდა, ბედნიერი ვიყავი…
ის არ ყოფილა ბორხესის სტილის წიგნიერი, ერუდიტი და ინტელექტუალი, რომელმაც სრულიად სამართლიანად დაწერა: „ვიკითხე ბევრი და ვიცხოვრე ცოტაო”. ხულიოში ლიტერატურა ისე ერწყმოდა მის ყოველდღიურობას და ისე ფარავდა, აცოცხლებდა და ამდიდრებდა მთელ მის ცხოვრებას თავისი, საკუთარი ბრწყინვალებით, რომ სანაცვლოდ არც სიცოცხლისუნარიანობას ართმევდა, არც ინსტინქტებს, არც სპონტანურობას. ალბათ სხვა არც ერთ მწერალს არ მიუნიჭებია თამაშისთვის იმხელა ლიტერატურული ღირსება, როგორც კორტასარს, სხვას არავის უქცევია თამაში შემოქმედებისა და არტისტული ძიების ასეთ მოქნილ და სასარგებლო ინსტრუმენტად. მაგრამ აუცილებლად უნდა აღვნიშნოთ, თუ რანაირად ახერხებდა ამ გზით რეალობის ამდენად შეცვლას: ხულიო არ თამაშობდა იმისთვის, რომ შეექმნა ლიტერატურა. წერა თავად იყო მისთვის თამაში, გართობა, სიცოცხლის ორგანიზების ფორმა – სიტყვებით, იდეებით – თვითნებურად, თავისუფლად, ფანტაზიას აყოლით, უპასუხისმგებლოდ, სწორედ ისე, როგორც თამაშობენ ბავშვები ან გიჟები. სწორედ ამგვარი თამაშით კორტასარის შემოქმედება ხსნიდა ახალ-ახალ იდუმალ კარს, თვალწინ გვიშლიდა ადამიანური არსის შეუცნობელ სიღრმეებს და გვაზიარებდა რაღაც გამორჩეულად მნიშვნელოვანს, რასაც აქამდე არასდროს არავინ შეხებია…
როგორც რომანებში ან როგორც თეატრში, თამაში ფიქციის ერთგვარი ფორმაა, ერთგვარი ხელოვნური, წინასწარგანსაზღვრული, სამყაროსებური წესრიგი, ერთგვარი წარმოდგენა რაღაც ილუზორულის, რომელიც ენაცვლება ცხოვრებას. ემსახურება ადამიანს, რათა გაართოს, დაავიწყოს არსებული რეალობა და თავად, ცოცხალი და ცხოვრებისაგან გამიჯნული, მხოლოდ მისთვის შექმნილ მკაცრ წესებს ემორჩილება. გასართობი, უჩვეულო და ზღაპრული, თამაში ამავე დროს არის მაგიური გზა, რათა ადამიანად ყოფნის ატავისტური შიში რაღაც ჯადოსნობით სამყაროს საიდუმლო ანარქიად, საწყის ენიგმად, პირობად და დანიშნულებად იქცეს. იოჰან ჰოიზინგა თავის ცნობილ „Homo Ludens”-ში ამბობს, რომ თამაში არის ცივილიზაციის ხერხემალი და საზოგადოება თანამედროვეობამდე თამაშით განვითარდა, თამაშით შექმნა თავისი ინსტიტუციები, სისტემები, გამოცდილებები და კრედოები, დაწყებული რიტუალებისა და ტრადიციების ელემენტარული ფორმებით, რომლებიც არაფერია, თუ არა ბავშვური თამაშები.
კორტასარის სამყაროში თამაშმა დაიბრუნა სწორედ ეს დაკარგული შესაძლებლობა სადიდო და სერიოზული საქმიანობის, რომლის დახმარებითაც შეგიძლია თავი დააღწიო შემაძრწუნებელ, პანიკურ შიშს, შეუცნობელი, საფრთხითა და აბსურდით სავსე სამყაროს წინაშე…”
„ვარ ისევე მარტო, როგორც ეს კატა, და ბევრად უფრო მარტოც, რადგან მე ვიცი და მან – არა.” ხულიო კორტასარი
ეს ძალიან ცნობილი ფოტო ყველას გინახავთ ალბათ, ოთახში, იატაკზე მჯდარი კორტასარი შემინულ კარს მიღმა მდგარ ფუმფულა კატას რომ ესაუბრება. წუხელ დამესიზმრა, რომ ზუსტად ასე ვსაუბრობდით. იმ კატის ნაცვლად, მე მქონდა ხელები ჩამოყრდნობილი კარის ჩარჩოზე და ვუყვებოდი, როგორ მიდიოდა გადაღებების პროცესი. ვითომ დიდი ხნის სურვილი ამსრულებოდა და „მიტაცებულ სახლს” ვიღებდი. კმაყოფილი ჩანდა. დროდადრო რაღაცებს მეკითხებოდა და მეც ვპასუხობდი. ბოლოს კედლისკენ მიმითითა ხელით, რადიოს ზევით, სქელ ჩარჩოში ჩასმული გრაფიკული ნახატის ნაცვლად, ჩემი და მამაჩემის ფოტო ეკიდა.
„Estoy tan solo como este gato, y mucho mas solo porque lo se y el no.”
დაბადების დღეს გილოცავ, მამა!
