თუ არ არსებობს საჭიროება რომ იმუშაო, რატომ უნდა გახვიდე გარეთ, როცა შვილი გყავს გასაზრდელი, – უთხრა ახალგაზრდა კაცმა ცოლს.
იმიტომ, რომ ცოტა ხანში გავგიჟდები, – უპასუხა ცოლმა.
მე კი იქვე მდგარი ვფიქრობდი – რა აზრი აქვს ოჯახურ ცხოვრებას, თუკი მთელი ცხოვრება ჩხუბით და აყალმაყალით მოგიწევს მოვალეობების სამართლიანად გადანაწილებაზე ზრუნვა, ან იმის მტკიცება, რომ ქალის უპირველესი მოვალეობა მხოლოდ დედობაა, ან ის რომ ქალს ოჯახის გარდა სხვა ინტერესებიც აქვს და მისი დაკმაყოფილება სრულებით სამართლიანი და ბუნებრივი მოთხოვნაა. თუკი მეუღლეს ოჯახის ფინანსურად უზრუნველყოფა შეუძლია, es იმას არ ნიშნავს, რომ ქალის კუთვნილი, სამუდამო ადგილი და მოვალეობა უკვე დეტერმინირებულია და მისი “ბუნებრივი პრიორიტეტი” მხოლოდ საშინაო საქმეები, კერძების მზადება, შვილების გაზრდა და ყველანაირი საშინაო საქმის ერთპიროვნული გამგებლობა გახლავთ.
იმაზე უკვე აღარ ვსაუბრობ, რომ ადამიანებს შორის გამოვლენილი ასეთი ურთიერთდამოკიდებულებები რეალურად სიყვარულის და ურთიერთგაგების დეფიციტს ნიშნავს. თუმცა ამასთან ისიც გასათვალისწინებელია, რომ პატრიარქალური კულტურის საზოგადოებებში ასეთი შემთხვევები უცხო მოვლენა არ არის და სწორედ სოციალური გარემო აყალიბებს პიროვნებებს მსგავსი მენტალობით.
გაეროს მოსახლეობის ფონდმა საზოგადოებას კიდევ ერთი ახალი კვლევა გააცნო. კვლევის მიზანი გენდერული თანასწორობის მიმართ კაცების განწყობებისა და მათი საოჯახო საქმეებში ჩართულობის გამოვლენა იყო. გამოკითხვაში ქალებიც იღებდნენ მონაწილეობას, რამაც შესაძლებელი გახადა კვლევის შედეგებში ორივე სქესის მოსაზრებები ყოფილიყო წარმოდგენილი. კვლევა მოიცავს ისეთ საკითხებს, როგორებიცაა: კაცების ჩართულობა საოჯახო საქმეებში და ბავშვის აღზრდაში, ვინ იღებს გადაწყვეტილებას ოჯახში, გამხდარან თუ არა პარტნიორის მხრიდან ფსიქოლოგიური, ფიზიკური თუ სექსუალური ძალადობის მსხვერპლი და ა.შ.
კვლევაში ნათქვამია, რომ რესპონდენტთა უმრავლესობა გამოყოფს ისეთი გენდერული როლების არსებობას, როცა ქალის მთავარი როლი ოჯახზე ზრუნვა, ბავშვების მოვლა (საფენების გამოცვლა, დაბანა და გამოკვება), დედობის პასუხისმგებლობა, სახლში გადამწყვეტი სიტყვის კაცისთვის მიკუთვნება, ოჯახის შენარჩუნების მიზნით ქალისთვის მიყენებული შეურაცხყოფის მოთმენის ვალდებულებაა და ა.შ. თუმცა, ისიც ნათქვამია, რომ ოჯახური საქმეების გენდერის ნიშნით განაწილების კულტურულმა მოდელმა დროთა განმავლობაში პატრიარქალური პრაქტიკის “შერბილების” თვალსაზრისით ცვლილება განიცადა. მაგრამ პატრიარქალური, გენდერული სტერეოტიპები საქართველოს მოსახლეობაში მაინც მყარია და უმრავლესობას ამ სტერეოტიპებზე კრიტიკული რეფლექსია არა თუ არ გააჩნია, არამედ ამით გამოწვეული უთანასწორობის გაცნობიერებაც კი უჭირს”.
თუ ზედაპირულად მივუდგებით საკითხს, სცენა – ვინ მიაჭედებს ლურსმანს კედელზე, ქალი თუ კაცი – შესაძლოა არც ისე მწვავედ მოგვეჩვენოს. მაგრამ ის რომ მამების 82% შვილებს წიგნებს არ უკითხავს, არ ესაუბრება პრობლემებზე, არ უმზადებს საჭმელს და არ მიჰყავს სკოლაში, არ ესაუბრება მასწავლებელს, ეს ის რეალობაა, სადაც მამა არ მონაწილეობს. მეტი დამაჯერებლობისთვის იხილეთ ვიდეო, რომელიც მამების დაბალ აქტივობას გრაფიკულად გამოსახავს.
როცა, მეოჯახე და არამეოჯახე კაცებზე ვიწყებ ფიქრს, სამართლიანად მახსენდება სკანდინავიური საბავშვო ლიტერატურა, სადაც ძლიერი და დამოუკიდებელი ბიჭები და გოგონები იზრდებიან, სადაც ვილა ყიყლიყოში დამოუკიდებლად ცხოვრობს პეპი გრძელიწინდა, სადაც მამაზე გაბრაზებული ლოტა “აურზაურის ქუჩიდან” საცხოვრებლად ბებიასთან გადადის, სადაც მამები სიამოვნებით ირგებენ წინსაფარს და აცხობენ ფუნთუშებს, სადაც ისტორიკოსი მეოჯახე მამიკოები უვლიან შვილებს, იბარებენ ოჯახის საქმეს, რეცხავენ ფარდებს და ტანსაცმელს, ასუფთავებენ სადარბაზოს კიბეებს და წინასაახალწლოდ აცხობენ ნამცხვრებს. სახლში დარჩენილ მამიკოებს არც ერთი საქმის კეთება არ ეთაკილებათ და არც მათი გაკეთებული საქმეები აკნინებს მათ მამაკაცურ ღირსებას, არც ის ხალხი ადარდებთ, რომელთაც მიაჩნიათ რომ “მამაკაცის შინ ჯდომა სწორი არ არის. უნდა იყოს პირიქით, ქალი უნდა იჯდეს სახლში, მამაკაცები უნდა მუშაობდნენ”.
ტელევიზორები სტერეოტიპების საბადო და ისეთი ენერგოვამპირია, რომელიც მთელ ჩვენს ენერგიას და პოზიტიურ განწყობას გვართმევს, სასაუბრო დროს მთლიანად გვიჭამს. იქედან გადმოღვრილი, მყვირალა წამყვანების ხმა კი ისე გვაღიზიანებს, ვერც კი ვხვდებით როგორ სწრაფად შემოდის გაურკვეველი სიბრაზე და გაღიზიანება ჩვენში და რატომ ველაპარაკებით ხმამაღლა და გაღიზიანებული ტონით ერთმანეთს. თუ მათ გამოვრთავთ უმალ ვიგრძნობთ, როგორ ჩამოდგება ოთახში ბედნიერი სიმშვიდე, გაღიზიანებაც ქრება და ახლა უკვე შეიძლება შვილს ზღაპრები წავუკითხოთ, დამალობანა ვეთამაშოთ, მასთან ერთად ვიკოტრიალოთ იატაკზე, მეცადინეობაში დავეხმაროთ ან სულაც მის რომელიმე პრობლემაზე ვესაუბროთ. ალბათ, პრობლემები არასოდეს გამოილევა და მათი პროცენტებში გამოსახვა და გრაფიკული სქემებით წარმოდგენა, კიდევ ერთხელ გაგვახსენებს ჩვენს მოვალეობებს და ჩვენს შეცდომებს. კარგი იქნება თუ ასევე მკაცრი ბუღალტრული თვალით გადავხედავთ ჩვენს დღეებს და გაცდენილ საათებს, რომელიც ჩვენი საყვარელი ადამიანების მოსმენისთვის არ გამოვიყენეთ.
ჩვენ ყველა, იმ პატრიარქალური სოციალური სივრცის ნაწილი ვართ, სადაც თაობიდან თაობას გადაეცემა გენდერული სტერეოტიპები. სამწუხაროდ, ოჯახთან ერთად სკოლაშიც ხდება გენდერული ნიშნით სტიგმატიზება. სწორედ ამიტომ არის ძალიან მძიმე მასწავლებლობა. გარდა საგნისა მან უნდა დაეხმაროს მომავალ თაობას მემკვიდრეობით მიღებული სტერეოტიპებისგან განთავისუფლებაში, რომ ამ უკანასკნელებმა უფრო სამართლიანი და ჯანსაღი სამოქალაქო სივრცის შექმნა შეძლონ.
