გვერდის პარტნიორია გამომცემლობა “ინტელექტი”
– როგორც ხელოვანი,
პირუთვნელი მოწმის როლს ხომ არ ამჯობინებთ?
– ამის არც პრეტენზია
მაქვს და არც მოწოდება. პირადად მე არავითარ როლს არ
ვკისრულობ, მოწოდება კი ერთი მაქვს: ვითარცა ადამიანი, ბედნიერებას ვესწრაფვი, როგორც ხელოვანი, ვიმედოვნებ, რომ წინ კიდევ ბევრი
საქმე მიდევს, ბევრი პერსონაჟი მსურს გავაცოცხლო. ამისათვის კი არც ომებია აუცილებელი
და არც სამხედრო ტრიბუნალები. სხვებისა არ იყოს, მეც ეპოქის ფერხულში ვარ ჩაბმული. გარდასული დროის ხელოვანთ შეეძლოთ მორჩილად
აეტანათ ძალმომრეობა. დღევანდელი ტირანები
უფრო დახვეწილი არიან და დუმილი ან ჩაურევლობა ახლა უკვე არავის ეპატიება. ან მათი მომხრე უნდა იყო, ან მოწინააღმდეგე. ჰოდა, თუ კი ასეა,
მოქიშპეთა ბანაკში მიგულეთ.
მაგრამ ეს სრულიად
არ ნიშნავს, თითქოს მოწმის მეტად მოხერხებულ და
კომფორტულ პოზიციას ვირჩევდე. მხოლოდ იმის თქმა მსურს, რომ ეპოქა
ისეთი უნდა მივიღოთ, როგორიც იგი სინამდვილეშია. ერთი სიტყვით, შენი საქმე უნდა აკეთო.
ნურც იმას დავივიწყებთ, რომ დღეს მოსამართლე, ბრალდებული და მოწმე ერთურთისაგან ძნელი გასარჩევი ხდება. თუ
კი ოდესმე არჩევანზე მიდგება საქმე, მერწმუნეთ, ბევრი ჩვენი ფილოსოფოსის საწინააღმდეგოდ, მსაჯულის
სავარძელზე უარს ვიტყვი. ადამიანური მოქმედების არე საკმაოდ ვრცელია.
– თქვენი ნაწარმოებების
კითხვისას შთაბეჭდილება გექმნება, რომ ხელოვანის
როლს იდეალისტურ და რომანტიკულ ან, თუ გნებავთ, დონკიხოტურ ელფერს ანიჭებთ.
– დროთა განმავლობაში ცნებებმა, შესაძლებელია, სახეიცვალონ, მაგრამ პირვანდელ მნიშვნელობას მათ მაინც ვერ წავართმევთ. ჩემთვის
აშკარაა, რომ რომანტიკოსი, უპირველეს ყოვლისა,
ის არის, ვინც ისტორიის მარადიულ მდინარებას უწყობს ფეხს, გრანდიოზულ ეპოსს ქმნის
და სასწაულებრივ მოვლენებს ქადაგებს. მე კი
ადამიანისა და ისტორიის ერთობას ვამტკიცებ,
ვცდილობ, რაც შეიძლება მეტი სინათლე და სიმჭვირვალე შევძინო ადამიანის ყოველდღიურ ცხოვრებას
და წინ აღვუდგე საკუთარი თავისა და სხვების დეგრადაციას.
წმინდა იდეალიზმი
ისაა, რომ ყოველი ქმედება და ადამიანური ჭეშმარიტება მხოლოდ და მხოლოდ ისტორიის აზრს
დაუკავშირო, რომელიც ამქვეყნიურ მოვლენებში
არ ცხადდება და რომელიც
რაღაც მითიურ მიზანს გულისხმობს, მაგრამ საკითხავია, შეიძლება თუ არა რეალისტად
მივიჩნიოთ ის, ვინც ისტორიის ერთადერთ კანონად მომავალს სახავს, ე. ი. იმას, რაც ჯერ
კიდევ ისტორიის კუთვნილებად არ ქცეულა და რომლის შესახებ ადამიანებს წარმოდგენაც არა აქვთ?!
მე კი ყოველგვარ ლოგიკას
მოკლებული, მომაკვდინებელი მითოლოგიისა და ბურჟუაზიული ყაიდის რომანტიკული ნიჰილიზმის
საპირისპიროდ ჭეშმარიტი რეალიზმის მხარეზე დგომას ვარჩევ. ერთი სიტყვით, რომანტიზმისაგან
შორს მდგომი, გარკვეული წესრიგისა და წესების აუცილებლობის თავგამოდებული დამცველი
გახლავართ. განა საოცარი არ იქნებოდა, რომ
ჩვენთვის ესოდენ საჭირო წესრიგის დაფუძნებას
სწორედ ამ უწესრიგო და ქაოტური საზოგადოების ან კიდევ დღევანდელი სქელშუბლა დოგმატიკოსებისაგან
გამოველოდეთ?
– რა ძალუძს ხელოვანს
დღევანდელ სამყაროში?
– მთავარი ის არის, რომ ფხიზელი თვალით შევხედოთ სინამდვილეს
და გავითავისოთ ტანჯვა, რომლის მსხვერპლადაც ისტორია ჩვენს გვერდით მდგომ ადამიანებს
აქცევს. მთხოვთ საკუთარი აზრი მოგახსენოთ, მეც გულახდილად გიპასუხებთ. როგორც ხელოვანს,
შეიძლება არც კი მომეთხოვებოდეს სამყაროს საქმეებში ჩარევა, მაგრამ მე, უპირველეს ყოვლისა, ადამიანი ვარ. უზომო ექსპლუატაციით
სიკვდილის პირას მიყვანილი, ჩაგრული და დაბეჩავებული მაშვრალნი, რომელთა რიცხვი დედამიწის
უზარმაზარ სივრცეზე დღითი დღე იზრდება, ითხოვენ,
რომ ყოველი ჩვენგანი, ვისაც კი სიტყვის თქმა
ძალუძს, გამოეპასუხოს მათ დუმილს და მათი ჭირის მოზიარე შეიქმნეს. და როცა გზნებით სავსე წერილებს ვწერ ან კიდევ საერთო ბრძოლაში ვმონაწილეობ, სულაც არ
ვითხოვ იმას, რომ სამყარო ბერძნული ქანდაკებებით ან სხვა რამ ხელთუქმნელი შედევრებით
დამშვენდეს. რა თქმა უნდა, სულის სიღრმეში მსგავს სურვილსაც ვმალავ, მაგრამ გაცილებით
მიჯობს ჩემივე წარმოსახვით მოვლენილ პერსონაჟებს შევასხა ხორცი. იმ დღიდან მოყოლებული,
რაც კალამს მოვკიდე ხელი, დღემდე, ჩემს ბოლო წიგნამდე, ერთი დიდი მიზნით ვსულდგმულობ:
მუდამ იმათ გვერდით დავრჩე, ვისაც დღეს უჭირს,
ვინც იტანჯება და ვისაც ესოდენ თრგუნავს სამყაროს
ბოროტება. ისინი ხომ იმედით ცოცხლობენ და, თუკი არავინ ილაპარაკებს ამ იმედზე, ბედის
ანაბარა შთენილთ, უკურნებელ უსასოებაში გადაჩეხვა
ელით. ამას კი ვერ დავუშვებთ და, თუ კი ასეა, მაშ, “სპილოს ძვლის კოშკშიც” აღარ დაგვედგომება.
რაღაც ზეადამიანური
სათნოების სახელით კი არ ვიღვწით, უბრალოდ ამდენი უბედობის ხილვა და ატანა აღარ ძალგვიძს.
ისიც კარგად ვუწყი, რომ ბევრი თვალს იბრმავებს და ყურებს იხშობს. მერწმუნეთ, მათი სიმშვიდისა არ
მშურს!
თქმა არ უნდა, ხელოვანის
ბუნება და მრწამსი რაიმე სოციალური რეცეპტების ძიებას არ უნდა შეეწიროს. სხვა დროსაც
მითქვამს და ახლაც გავიმეორებ: დღეს ხელოვანის არსებობა უფრო აუცილებელია, ვინემ ოდესმე,
მაგრამ ცხოვრების ორომტრიალში ჩარევა ჩვენს მხატვრულ მეტყველებას ხომ არ დაამჩნევს კვალს? თუკი ჩვენმა ენამ მხატვრულობა დაკარგა, რაღა ხელოვანი გვეთქმის? მთავარი ერთია:
თუ მართლაც მებრძოლები ვართ და ერთხელ და სამუდამოდ
აქტიური პოზიცია ავირჩიეთ, ხოლო ჩვენს ნაწარმოებში უდაბნოსა და ეგოისტურ
სიყვარულზე ვწერთ, ჩვენი მებრძოლი სულისკვეთება
ამ სიყვარულსა და ამ უკაცრიელ
უდაბნოს ადამიანურ სითბოს შესძენს და ცოცხალი
არსებებით დაასახლებს. ჰუმანიზმის ღირებულებათა დაცვა შემოქმედების ღირებულებათა უგულებელყოფას
სრულიადაც არ გულისხმობს, მით უფრო ახლა, როცა ესეს არის ნიჰილიზმის ტყვეობას დავაღწიეთ
თავი. ჩემთვის ღირებულებათა ეს ორი რკალი განუყოფელია
და ხელოვანის (მოლიერი, ტოლსტოი, მელვილი) სიდიადეს იმით ვზომავთ, თუ როგორ ახერხებს იგი მათ გაწონასწორებას. დღეს საქმე იმგვარად აეწყო,
რომ ეს წონასწორობა თუ თანხვდომა
ჩვენს ყოველდღიურობაშიც უნდა გადმოვიტანოთ
და დავამკვიდროთ. შეიძლება ამიტომაცაა, რომ ბევრი ხელოვანი ტვირთის სიმძიმეს ვერ უძლებს და “სპილოს ძვლის კოშკს” აფარებს
თავს. ამას კი აშკარა ღალატის სუნი ასდის. ჩვენ ერთდროულად მშვენიერებასაც უნდა
ვემსახუროთ და ადამიანური ტკივილის დაამებაც ვცადოთ. ხანგრძლივი თმენა და ძალისხმევა,
რასაც ჩვენი ამოცანა ითხოვს, სწორედ ის სიქველეებია, საიდანაც ესოდენ აუცილებელი აღორძინება
გაიკვირტება.
და ბოლოს, კიდევ ერთი:
ჩვენს ქმედებას საფრთხე და გულისტკივილი ახლავს. მაშ, თვალი ვუსწოროთ სიძნელეებს: კაბინეტებში
გამოკეტილი მწერლების დრომ თავისი მოჭამა. მაგრამ ტკივილსა და უიმედობას ქედს ნუ მოვუდრეკთ! ყოველი ხელოვანის ერთი დიდი
სწრაფვაც ხომ ის არის, რომ სხვების თანამოძმედ და თანამდგომად დაიგულოს თავი. ხელოვანი სხვების დონეზე უნდა დადგეს, არც ზემოთ და არც ქვემოთ, ზუსტად
იმათ დონეზე, ვინც შრომობს და იბრძვის. ის
მონობის მოძულეა. მისი მოწოდებაა, ძალით შეანგრიოს დილეგის კარი, აახმიანოს ადამიანების
ტანჯვა და სიხარული. სწორედ ამით მოიძიებს ხელოვნება საკუთარ გამართლებას და კიდევ ერთხელ დაამტკიცებს, რომ იგი არავის
მტრობას არ ეპირება. ერთი კი უეჭველია: მხოლოდ და მხოლოდ საკუთარი ძალებით იგი შორს
ვერ წავა და სამართლიანობას და თავისუფლებას ვერ დაამკვიდრებს, მაგრამ უიმისოდაც ადამიანის
აღორძინება სათანადო ფორმას ვერ შეიძენს, ესე იგი ვერც იარსებებს. უკულტუროდ შთენილი თვით სრულქმნილი საზოგადოებაც
კი ჯუნგლებს ემსგავსება.
