პური ჩვენი არსობისა

საიდანღაც შორიდან ვიღაც მეძახის: “გაიღვიძე, დრო აღარ გაქვს, გაიღვიძე!” ძახილი უფრო და უფრო ახლოდან ისმის და აუტანელი ხდება. ეს ჩემი მაღვიძარაა, სახელდახელოდ ჩაწერილი ჩემივე ხმით რომ მაფხიზლებს. თვალებს ძლივს ვახელ და ვხვდები, რომ დრო მართლაც ცოტა მაქვს. ასეთ დროს მკაფიოდ ვგრძნობ – გვიან არ უნდა დავიძინო.

გარეთ ზამთარი დგას უჟმური განწყობით. უკვე ქუჩისკენ მივრბივარ, რომ ჩემდა უნებურად ვჩერდები. ვგრძნობ, როგორ მიღიმის მთელი სახე – ვიღაც დალოცვილს ბეღურებისა და მტრედებისთვის პური დაუყრია. ისეთი ბედნიერები კენკავენ, არ შევჩერდე და არ შევხედო, არ შემიძლია. თუმცა ისევ მეძახის ვიღაც: “დრო აღარ გაქვს, ასე უთუოდ დააგვიანებ!” ამჯერად ჩემი შინაგანი ხმაა, ბავშვობიდან რომ მმოძღვრავს და მარიგებს.

წუხანდელი ფილმი მახსენდება – მისი წყალობით დავრჩი უძილოდ. ძველი ფილმია, მაგრამ მე ახლა ვნახე. ყურება დავიწყე და ვეღარ მოვწყდი – რაღაცნაირი თბილი გამოდგა. ომის პერიოდია, საკონცენტრაციო ბანაკში ახალგაზრდა წყვილს ერთმანეთი შეუყვარდება. ბედი გაუღიმებთ და გაიქცევიან, თუმცა მტერი კვალში უდგათ. რამდენიმე დღე ტყეში იმალებიან და თავს თან წამოღებული ცოტაოდენი პურით ირჩენენ. უფრო სწორად, კაცი შიმშილობს და პურს ქალს უზოგავს, იცის – ფეხმძიმედაა. ბოლოს ქალი ტყიდან გაღწევას ახერხებს, კაცი კი მის გადასარჩენად მტერს სხვა მხარეს გაიტყუებს და კვდება.

გადის წლები. მათი შვილი უკვე მოზარდია, იცის, რომ მამამ მათთვის გაწირა თავი… ერთ დღეს პატარა ბიჭი დაუდევრად მოისვრის პურის ნაჭერს. დედა გადაგდებულ პურს ეცემა, აიღებს, აკოცებს და მაგიდაზე დადებს, შვილს კი ეტყვის, რომ პურს უნდა გაუფრთხილდეს, რომ სწორედ პურის დამსახურებაა წლების წინ მათი გადარჩენა და რომ ეს პური ჩვენი არსობისაა.

პური ნახშირწყალია. ნახშირწყალი ბუნებრივი პოლიმერია. მისი მონომერები მარტივი მონოსაქარიდებია. ჩვენს ორგანიზმში მას ორი ძირითადი ფუნქცია აკისრია: სტრუქტურული და ენერგეტიკული. ნახშრწყლების მონელება პირის ღრუში იწყება. აქ მათზე ნერწყვში შემავალი ფერმენტები – ამილაზები მოქმედებს. მათი ზემოქმედებით ნახშირწყლების უზარმაზარი ჯაჭვები იხლიჩება და ოლიგოსაქარიდების გროვები წარმოიქმნება. შემდეგ ისინი კუჭში ხვდებიან. კუჭში მჟავა გარემოა, ამიტომ ნერწყვის ტუტე გარემოში აქტიური ამილაზები პასიურ მდგომარეობაში გადადიან და ნახშირწყლების დაშლაც წყდება. კუჭში მხოლოდ ცილა მოინელება. თორმეტგოჯა ნაწლავში ნახშირწყლების მონელება განახლდება და საბოლოოდ წვრილ ნაწლავში სრულდება, სადაც წარმოქმნილი მონოსაქარიდები სისხლში შეიწოვება და შესაბამის ორგანოებში გადანაწილდება.

ისიც უნდა ითქვას, რომ ცხოველური ცილის ანუ ხორცის მონელებას კუჭში გარკვეული ხანი სჭირდება. თუ ამ დროს აქ ნახშირწყალიც ანუ პურიც მოხვდა, ის მჟავა გარემოს ზემოქმედებით დუღილს დაიწყებს, რაც მას ყველა სასარგებლო თვისებას დაუკარგავს. პირიქით, ორგანიზმს დამატებითი ძალისხმევა დასჭირდება მისგან წარმოქმნილი ადუღებული მასის გასანეიტრალებლად.

აქედან – ერთი მარტივი დასკვნა: ნახშირწყლებისა და ცილების ერთად მიღება არ შეიძლება. უფრო მეტად რომ გავამარტივოთ, პური და ხორცი ან კარტოფილი და ხორცი ერთად არ უნდა მივირთვათ. ვიცი, რომ ამ წესს არავინ იცავს, მაგრამ ჩემი საქმეა, შეგახსენოთ. სხვათა შორის, ერთხელ, როდესაც ეს სტუდენტებს ვუთხარი, ერთი მათგანი აღელდა – როგორ, გამოდის, ხინკალი აღარ უნდა ვჭამოო?!.

პური უმთავრესად რთულ პოლისაქარიდს – სახამებელს შეიცავს.

სახამებელი მცენარის ნახშირწყლოვან მარაგს წარმოადგენს, ფოტოსინთეზის შედეგად წარმოიქმნება და მცენარის თითქმის ყველა ნაწილში  სხვადასხვა რაოდენობით მარცვლებად გროვდება.

სახამებლით მდიდარია: ბრინჯი – 78%; ფქვილი – 74%; სიმინდი – 70%; კარტოფილი – 16%.

სახამებლის მოლეკულები α-გლუკოზის ნაშთებისგან შედგება. ნაშთები ერთმანეთთან 1,4 გლიკოზიდური ბმებითაა დაკავშირებული.