ყველაფერი სოციალური ქსელით დაიწყო. მეც ხომ თქვენსავით მიჯაჭვული ვარ, მაგალითად, ფეისბუქს: ჩემი კედელი აბლაბუდაა, ვაბამ და ვაბამ ქსელებს – ვაზიარებ სტატიებს, ჩემი საყვარელი როკჯგუფების კომპოზიციებს, ვწერ სტატუსებს და ვიმეგობრებ ადამიანებს – უცნობებს, ნაცნობებს, ვიწონებ სხვადასხვა გვერდს… ჰოდა, ჩვენ, ვირტუალური ობობები, სხვის ქსელებშიც ხშირად ვიხლართებით.
ქსელი, რომელშიც მხოლოდ “ქართველი” ობობები იყვნენ გაბმულნი
ეს მთლად დასაწყისიც არ ყოფილა; ეს გახლდათ დიდი ხნის თავშეკავების შემდეგ საბოლოო გადაწყვეტილების მიღების – ამ თემაზე აუცილებლად წერის – სტარტი.
უმეტესობა უყურებს “ნიჭიერს” – ტელეშოუს, გამართულს “ტალანტების” გამოსავლენად. დღეს შოუს ავ-კარგის შესახებ საუბარს არ ვაპირებ და არც “კომპეტენტური” ჟიურის განქიქებას მოვყვები.
ერთ დღესაც ერთ ფეისბუქურ გვერდზე დაახლოებით ასეთი შინაარსის სტატუსს წავაწყდი: “სამარცხვინოა ქართულ ტელეშოუში ინდოელების გადაყვანა შემდეგ ეტაპზე”.
მე, როგორც ვირტუალურ ობობას, ერთადერთი სადამსჯელო ოპერაციის ჩატარება შემეძლო: გვერდის “დარეპორტება”, რადგან ჩემთვის სამარცხვინო გახლდათ ადმინისტრაცია, რომლისთვისაც პატრიოტიზმი მხოლოდ ქართულ ღვინოზე მხოლოდ ქართველების მიერ შესრულებული სიმღერა და “რაცკარგებივართქართველებივართ” მენტალიტეტი იყო. ერთი სიტყვით, ეს არის ამბავი ჩვენ შესახებ.
ქსელი ძველი და ურღვევი
რამდენი ქართველი კლასიკოსის ტექსტი, როგორც ძველი, დამოკლებული სვიტერი, დაგვირღვევია და ნარღვევი ძაფისგან თანამედროვე და მოდური შარფი მოგვიქსოვია, რამდენი ქართველი მოაზროვნის ფრაზა ქამარივით უფრო შორიშორს გამოგვიხვრეტია და მოგვირგია, მაგრამ არიან ისეთებიც, რომელთა ტექსტებიც არც “რეცხვით” გაცვდა, არც “დაგვიმოკლდა” და არც გადავაკეთეთ, – თითქოს სულ ჩვენი ზომისანი იყვნენ.
1905 წელს “შეიკერა” წერილი კოსმოპოლიტიზმისა და პატრიოტიზმის შესახებ, ფრაზები – ნამდვილი ბამბა (სირბილე, რატომღაც, სიკეთესთან ასოცირდება, ამ შემთხვევაში – ჰუმანიზმთანაც), პრინტი – დღემდე ულტრათანამედროვე, სილუეტი – საუკუნეგამძლე, “დიზაინერი” – მთაში გაზრდილი ბიჭი, ჩემი, არა, ჩვენი ვაჟა ფშაველა (დიახაც, დამდეთ ბრალად ბანალურობა და პათეტიკა).
პატრიოტიზმი, როგორც სიკეთე
სიტყვა “პატრიოტიზმს” მარტივად, სიტყვასიტყვით თარგმნიან ხოლმე და იღებენ “მამულიშვილს”. მაგრამ ძველად, ამ ტერმინის სათავეებთან, მამული სანათესაოს ადგილსამყოფელი გახლდათ; “მე ვარ პატრიოტი” ძველი ბერძნისთვის დაახლოებით ამას ნიშნავდა: “მე ვარ მამაჩემის შვილი და პაპაჩემის შვილიშვილი (ლ. ბერძენიშვილი)”. ასე რომ, ეტიმოლოგიას შეცდომაში შევყავართ და ის შინაარს აცლის სინამდვილეს: “XII საუკუნის ქართული (ან ფრანგული, ან ესპანური, ან, მით უმეტეს, გერმანული და იტალიური) პატრიოტიზმი ანაქრონიზმია თუნდაც იმ უბრალო მიზეზის გამო, რომ იმ ეპოქაში ლოიალობის სუბიექტს წარმოადგენდა არა სახელმწიფო, არამედ მეფე ან მთავარი (ლევან ბერძენიშვილი)”.
ციტირება ძალიან მოსაწყენი რამეა, უძილობისას “ჰიპოპოტამების” თვლაზე უფრო მოსაწყენი რამე, მაგრამ ამ რისკზე წასვლა მაინც ღირს, როცა ტერმინების დაზუსტებას იმ სტატიიდან ცდილობ, რომელიც “სტატიათაშორისი საზომით” “უსტატიესია” და პუბლიცისტური ნაკადი – “უნაკადესი” (“უნაკადესი”, იქნებ, ასეც ჟღერს – ნიაღვარი).
ერთი სიტყვით, პატრიოტიზმი არ არის “ბელადის” ფეტიში, არც მხოლოდ ნაციონალიზმი და არც რელიგიური ერთიანობა. ის უფრო ფართო ცნებაა, იგივდება “სახელმწიფოსთან” და ყველა ზემოთ ჩამოთვლილ კომპონენტს შეიცავს. ამასთანავე:
ყველა პატრიოტი ჰუმანისტია;
ყველა პატრიოტი პაციფისტია;
ყველა პატრიოტი კოსმოპოლიტია;
ყველა ჰუმანისტი კეთილია;
ყველა პაციფისტი კეთილია;
ყველა კოსმოპოლიტი (კოსმოპოლიტიზმის პოზიტიური გაგებით) კეთილია;
ასე რომ, ყველა პატრიოტი კეთილია.
თეზისების დამტკიცება ვაჟას დახმარებით
როდის ხარ ჰუმანური, როცა ინდოელებს უკრძალავ “სამამულო” პროექტში მონაწილეობას, აცხადებ, “სხვაფერისკანიანებმა წაგვლეკესო”, გძულს სომხები და “არტურას” გაგონებისთანავე აგრესიული ხდები თუ მაშინ, როცა თბილისურ მეჩეთს არბევ? იქნებ მაშინ, როცა გულის წასვლამდე გიყვარს შენი ნასათუთევი, აწ უკვე სრულწლოვანი შვილი და არჩევანის უფლებას მშობლის უპირატესობით ართმევ: “მხოლოდ ქართველ გოგოს (ბიჭს) შემოვუშვებ ოჯახში, გაფუჭებული ევროპელი არ დამანახვო!” როგორი ზნეობრივები ვართ: საკუთარ შვილებს ულტიმატუმს ვუყენებთ და ამ დროს ჩვენი შვილის დედებს “ხანდახან” ვღალატობთ რკინის მყარი არგუმენტით: “კაცებისთვის შეიძლება”. როგორი ალტრუისტები ვართ: მოყვასის სიყვარული მხოლოდ ქართველის სიყვარულად გვესმის, რადგან მხოლოდ ქართველია მოყვასი; “კაცობრიობა” ჩვენთვის მხოლოდ ქართველობაა – ნაციონალიზმის ნეგატიური გაგება გამორიცხავს სხვა ერის, სხვა ეთნოსის ღირსებათა აღიარებას და მიდის ფაშიზმამდე: აღმატებული რასა, იშვიათი გონებრივი შესაძლებლობები, შეუდარებელი ვიზუალი. არადა:
“ყოველმა ერმა მომეტებული ძალა, ენერგია, თავისებურობა უნდა გამოიჩინოს და საკუთარი თანხა შეიტანოს კაცობრიობის სალაროში”, – მეოცე საუკუნის დასწყისში ამბობდა ვაჟა-ფშაველა.
როგორ არა, განა ჩვენ არ გვიყვარს “კაცობრიობა”?! განა საქართველოში ჩამოსულ უცხოელს “პატივს არ ვცემთ”, ქართული სუფრის წიაღს საფუძვლიანად არ ვაცნობთ და რესტორანს არ ვხურავთ მისი გულის მოსაგებად?! კულინარიული თავმოწონების მცდელობა ქართული კუდაბზიკობის გამოვლენაა და არა კაცთმოყვარეობის. უცხოელის პოზიცია ჰგავს მხატვრობაში გაუწაფავი თვალის თვისებას, რუბენსის ტილოში მხოლოდ ქალის ცელულიტს რომ ზომავს; ცელულიტის იქით – არაფერი, შინაარსგამოცლილი სილუეტი. სწორედ ასე კნინდება ხოლმე საქართველო ხინკლის ოხშივარში (მე, რა თქმა უნდა, ქართული კერძების საწინააღმდეგო არაფერი მაქვს, პირიქით, სამზარეულოც გამომხატველია ერის იდენტობის, მაგრამ, როგორც საჭმელს არ უხდება ჭარბი სუნელი, ასევე, იქნებ დავფიქრებულიყავით მხოლოდ ხორაგით თავმოწონების უცნაური ტრადიციის მცდარობაზე).
ვაჟას კოსმოპოლიტიზმს საჭმლის სუნი არ უდის და ის უფრო ჰუმანიზმია: “გიყვარდეს შენი ერი, შენი ქვეყანა, იღვაწე მის საკეთილდღეოდ, ნუ გძულს სხვა ერები და ნუ გშურს იმათთვის ბედნიერება, ნუ შეუშლი იმათ მისწრაფებას ხელს და ეცადე, რომ შენი სამშობლო არავინ დაჩაგროს და გაუთანასწორდეს მოწინავე ერებს”. თუმცა, კოსმოპოლიტი ვერ იქნები, თუ არ გაქვს შენი ენა და ფასეულობათა სისტემა, შენი ქალაქი, სადაც უფრო მშვიდად და ბედნიერად გრძნობ თავს, ვიდრე სხვა ქვეყნის რომელიმე მეგაპოლისში, არ გყავს ადამიანები, რომლებთანაც მენტალური სიახლოვე გაკავშირებს (“ვისაც თავისი მშობელი დედა არ უყვარს, იგი სხვას როგორ შეიყვარებს, სხვას როგორ მოეპყრობა, როგორც ნამდვილ დედას?”)…
აქვეა ვაჟას ლოგიკური ჯაჭვი (ყოველგვარ ლითონსა და ნაკეთობაზე ძვირფასი, ნამდვილი იუველირის ნაჭედი ჯაჭვი): “შექსპირი ინგლისელია, ინგლისში მუშაობდა და ცხოვრობდა, მაგრამ მისი ნაწერებით მთელი კაცობრიობა სტკბება დღესაც. ეგრეთვე სერვანტესი, გიოტე და სხვა გენიოსები თავის სამშობლოში, თავის თანამოძმეთათვის იღვწოდნენ, მაგრამ დღეს ისინი მთელს კაცობრიობას მიაჩნია თავის ღვიძლ შვილებად… მაგრამ “ჰამლეტით”, ”მეფე ლირით” ვერც ერთი ქვეყნის შვილი ვერ დასტკბება ისე, ნამეტნავად თარგმანით, როგორც თვით ინგლისელი, რომელიც ინგლისურს ენაზე კითხულობს ამ ნაწარმოებთ”. ეს ლიტერატურული ჯაჭვი კიდევ ერთი ნიშანია იმისა, რომ ხელოვნებას ყველაზე კარგად შეუძლია დაარღვიოს საზღვრები და სულ ერთი საათით მაინც ებრაელი არაბის სამყაროში უომრად შეუშვას.
და ვინაიდან შეუძლებელია, მშვიდობისმოყვარეობა და კაცთმოყვარეობა საკუთარ თავში ქაოსსა და ბოროტს გულისხმობდეს, “ზოგადი უნარ-ჩვევების” ანალოგიით, სამშობლოსმოყვარეობა კეთილი ადამიანების თვისებაა, კეთილი ადამიანები კი არასოდეს არიან შეპყრობილნი განდიდების მანიით და არასოდეს ეტყვიან ფრანგს, რომ “თბილისის ანძა სჯობს ეიფელს”.
