საკმარისად დიდი დროა, რაც სკოლების ტექნოლოგიური გაძლიერებისთვის საჭირო ადამიანურ თუ მატერიალურ კაპიტალში ჩვენი სახელმწიფო დიდ თანხებს იხდის, პირველკლასელებსაც უკვე წლებია, ახალი ლეპტოპებით ახარებს, მაგრამ covid – 19-თან დაკავშირებულმა შექმნილმა მდგომარეობამ გამოავლინა, რომ ის, რაც ყველაზე მეტად გვჭირდება, ტექნოლოგიური სიახლეების მიმართ შინაგანი მზაობა და კულტურაა და ეს თურმე ყველაზე ძალიან გვაკლდა.
დღეს ყველა ვხედავთ ტექნოლოგიების საჭიროებას საუნივერსიტეტო თუ სასკოლო განათლების ფერხულში ჩაბმული თითოეული ადამიანი. დისტანციური სწავლებაც ქართული განათლების სისტემისთვის უკვე არც ისე ახალი, თუმცა უმნიშვნელოვანესი გამოწვევაა და მისი ეფექტური გამოყენება სასიცოცხლო მნიშვნელობისაა სახლში მყოფი მოსწავლეების როგორც კოგნიტური, ასე აკადემიური უნარების განვითარებისთვის. ამ ამბავში მნიშვნელოვან გამოწვევად რჩება იმ რისკების გათვალისწინება, რომლებიც თან ახლავს სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე, სოციალურად დაუცველ, მრავალშვილიან ოჯახებში მცხოვრებ თუ სხვა სოციალურად მოწყვლადი მოსწავლეების ოჯახებს; მათი ჩართვის ხელშეწყობას დისტანციური სწავლების რეჟიმში, რადგან რამდენადაც გამოიკვეთა, დისტანციურად საურთიერთოდ მათ უმრავლესობას აღარც ნაბოძები ბუკი გააჩნია, არც ალტერნატიული საშუალება და ინტერნეტი და, ზოგ შემთხვევაში – ტელეფონიც კი.
არადა, თუკი უცხოეთის გამოცდილებას გავიზიარებთ, აუცილებელია, შემუშავებული გვქონდეს განათლების დეტალური სამოქმედო გეგმა, რაც განვითარებული ქვეყნების პრაქტიკაში უკვე მუშაობს და – საკმაოდ წარმატებულადაც. მაგალითად, ამერიკის ბევრ შტატსა და სასკოლო ოლქს უკვე აქვს დეტალურად გაწერილი გეგმები კორონავირუსით გამოწვეული ცვლილებების გამო, რამდენადაც სწორედ მსგავს სამუშაო გეგმებს ეყრდნობა და ონლაინსწავლებას მიმართავს სკოლების უმრავლესობა H1N1 გრიპის, ქარიშხლების, დიდთოვლობის თუ სხვა შემთხვევების დროს. გეგმების განსხვავებულობის გამო რეკომენდებულია იმ კონკრეტულ სკოლასთან დაკავშირება, რომელშიც ესა თუ ის მოსწავლე სწავლობს. სკოლების რუკებიც და სწავლებასთან დაკავშირებული საათობრივი სიახლეების ნახვაც დაინტერესებულ პირებს მარტივად შეუძლიათ[1].
დეტალურ სამოქმედო გეგმებში[2] იმთავითვე მოიაზრებიან განსაკუთრებული საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე (სსსმ) მოსწავლეები, რომელთა განვითარებისთვის აუცილებელია შემდეგი რეკომენდაციების შემუშავება, გათვალისწინება და ამუშავება:
- სპეციალური საჭიროების მქონე მოსწავლეები ისევე უნდა იყვნენ ჩართულნი დისტანციურ საგანმანათლებლო პროცესში, როგორც დანარჩენი მოსწავლეები/სტუდენტები.
- მათ უნდა მიეწოდოთ ადაპტირებული სასწავლო მასალა.
- დისტანციურ სასწავლო პროცესში აუცილებლად უნდა ამუშავდეს ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის ვირტუალური ჯგუფი, რომელიც მშობელთან ერთად კიდევ ერთხელ მოითათბირებს, შეისწავლის თუ გადააფასებს ბავშვის საჭიროებებს და ამის შემდეგ გადაწყვეტს, რა გზით იმუშაოს ან რა ტიპის მასალები მიაწოდოს სსსმ მოსწავლეს, რომელსაც ასისტირებას მშობელი/კანონიერი წარმომადგენელი უწევს.
- ინდივიდუალური გეგმის ჯგუფი ქმნის ინდივიდუალურ საგანმანათლებლო პროგრამას (Individualized Education Program): სამოქმედო გეგმას, საგნობრივ სასწავლო გეგმებს, ადაპტირებულ საგაკვეთილო გეგმებს და ა. შ.
- კანონის თანახმად, სსსმ მოსწავლის მშობელს აქვს შვილისთვის განათლების სერვისების მოთხოვნის უფლება შვილის შესაძლებლობების, სუსტი მხარეებისა თუ მიზნების გათვალისწინებით. მას შეუძლია დეტალურად აღწეროს, რას აკეთებს ან ვერ აკეთებს კარგად მისი შვილი.
- ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის ვირტუალურ ჯგუფში უნდა შევიდეს: ძირითადი საგნის ის მასწავლებლები, რომელთაც კარგად იციან ბავშვის შესაძლებლობები, ზედმიწევნით ზუსტად აქვთ შეფასებული მისი აკადემიური უნარები ეროვნულ სასწავლო გეგმებთან მიმართებით.
- ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის ვირტუალურ ჯგუფში უნდა შევიდეს სულ მცირე, ერთი სპეციალური მასწავლებელი, რომელსაც ზედმიწევნით ზუსტად აქვს შეფასებული ბავშვის შემეცნებითი უნარები და შეუძლია მართებულად განსაზღვროს ის საფუძველი, რასაც რეალურ ცოდნას დააშენებს ბავშვთან მუშაობის შეთავაზების ან წარმართვის პროცესში. შეთავაზებები შეიძლება მოიცავდეს ინსტრუქციების მოდიფიცირებას ან მორგების (აკომოდაციის) შეთავაზებას ბავშვის საჭიროებებიდან გამომდინარე.
- ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის ვირტუალურ ჯგუფში უნდა შევიდეს სკოლის დირექციის ის წარმომადგენელი, რომელიც უფლებამოსილი და პასუხისმგებელია სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეთათვის სასწავლო რესურსების მიწოდებაზე. მან შეიძლება აწარმოოს ან გააკონტროლოს სპეციალური განათლების სერვისები.
- ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის ვირტუალურ ჯგუფში უნდა შევიდეს ექსპერტი, რომელსაც შეუძლია შეცვალოს სსსმ მოსწავლის შეფასების შედეგები. ეს შეიძლება იყოს სკოლის ფსიქოლოგი ან სხვა სპეციალური განათლების მასწავლებელი.
- ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის ვირტუალურ ჯგუფში შეიძლება შევიდეს თავად სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლე, თუკი ის აღწევს 16 წლის ასაკს და თავად შეუძლია საკუთარი უფლებების ადვოკატირება და ტრანზიციის გეგმის გაწერაში მონაწილეობა. ზოგიერთი მოსწავლე უძღვება კიდეც ისგ გუნდის შეხვედრებს.
- ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის ვირტუალურ ჯგუფში შეიძლება შევიდეს თარჯიმანი (თუკი ბავშვს ენის სირთულეები აქვს), ჟესტური ენის თარჯიმანი (თუკი სმენასთან დაკავშირებული პრობლემები აქვს) ან თარჯიმან-მეგზური (თუკი მოსწავლე ყრუ-უსინათლოა). სკოლისაგან სსსმ მოსწავლის მშობელს ყველა ამ სერვისის კანონიერი მოთხოვნის უფლება აქვს. იგი ასევე უფლებამოსილია, ინდივიდუალურ სასწავლო გეგმის ჯგუფში მოიწვიოს ადვოკატი და მეგობარიც კი, თუ ამგვარი მხარდაჭერის საჭიროება დგას.
ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის ვირტუალური ჯგუფის შექმნა და პირველი ონლაინშეხვედა
ბევრმა სპეციალურმა მასწავლებელმა სსსმ მოსწავლეების მშობლებთან ონლაინ კონსულტაციები უკვე კარგა ხანია, დაიწყო და ბავშვებს დავალებების ნიმუშებიც გადაუგზავნა. უცხოური გამოცდილება კი გვაჩვენებს, რომ მანამდე აუცილებელია ისგ გეგმის ვირტუალური ჯგუფის შექმნა. საურთიერთოდ მითითებული კრებულიდან[3] შეიძლება ავირჩიოთ ნებისმიერი ქსელური პორტალი.
მთავარი მაინც ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის ჯგუფის ონლაინ შეხვედრის სწორად ორგანიზება და მიმდინარეობის წარმართვაა, ამისთვის კი აუცილებელია გავითვალისწინოთ 10 რჩევა, რომელთაც უცხოელი ექსპერტები გვაძლევენ[4]. ესენია:
წინდაწინ შევაგროვოთ და მოვაწესრიგოთ დოკუმენტები, როგორიცაა: ისგ გეგმები, მოსწავლის პროგრესის დამადასტურებელი ჩანაწერები, ანგარიშის ბარათები, დავალების ნიმუშები, ტესტები და ბავშვის ხელნაწერები. მშობელს აქვს უფლება, თითოეული მათგანი გამოითხოვოს მასწავლებლისაგან, რათა გაზომოს ბავშვის პროგრესი.
- მშობელს უფლება აქვს, მოიწვიოს მხარდამჭერები (ოჯახის წევრი, მეგობარი, დარგის პროფესიონალი ან ადვოკატი). მათთან პოზიტიური დიალოგებით გამოიკვეთება მიდგომები, რომლებსაც მოსწავლის/სტუდენტის შემდგომი პროგრესისთვის გამოვიყენებთ.
- წინასწარ ჩამოვწეროთ შეკითხვები და ვარაუდები; მათ კვალობაზე გამოიკვეთება შეთავაზებებიც.
- ნათლად ჩამოვაყალიბოთ სსსმ მოსწავლის მიზნები და მისაღწევი შედეგები.
- ვიყოთ მაღალი მიმღებლობის და შეგვეძლოს თანამშრომლობა.
- მშობელს შეუძლია იყოს ბავშვის ექსპერტი და ღიად თქვას, რასაც ფიქრობს მის შესახებ, აღწეროს, როგორ ქცევას ავლენს ბავშვი სხვადასხვა საშინაო აქტივობებისას.
- მშობელს უფლება აქვს, დაიცვას ბავშვი და საკუთარი თავი, გაერკვეს, თუკი რაიმე ტერმინი უცხო, ახალი ან გაუგებარია, ჩასწვდეს ყველა დეტალს, არ დაეთანხმოს მისთვის მიუღებელ გადაწყვეტილებას.
- მშობელი უფლებამოსილია, ჩართოს სსსმ მოსწავლე ან სთხოვოს მას ისგ გუნდის შეხვედრის გაძღოლა. ამისთვის წინდაწინ უნდა შეუთანხმდეს მას. მიმდინარეობისას კი ყველაფერი, რასაც ვერ გაიგებს, აუხსნას და გაარკვიოს.
- ფოკუსი ბავშვის ძალებზე. სსსმ მოსწავლის მშობელი უფლებამოსილია იკითხოს: „რას აკეთებს კარგად?“ „ცოდნის რა ნაწილში იმსახურებს მაღალ შეფასებას?“.
აუცილებელია, რომ ერთ ბაინდერში განთავსდეს ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის ჯგუფის შეხვედრის ყველა დოკუმენტი (დამსწრეთა სია, კონტაქტების ფურცელი, კომუნიკაციის ჟურნალი, მიზნების ჩამონათვალი) და მხოლოდ ამის შემდეგ ვაწარმოოთ შეხვედრის ოქმი.
ასე რომ, ვინც ვიჩქარეთ, ვიცოდეთ, ჯერ ვირტუალური ისგ გეგმის ჯგუფი უნდა შევკრიბოთ და მხოლოდ ამის შემდეგ გადავიდეთ დავალებების ფორმებსა და სხვა დეტალებზე, რომელთა შესახებ მომდევნო ნაწილში ვისაუბრებ.
[1] https://www.edweek.org/ew/section/multimedia/map-coronavirus-and-school-closures.html
https://www.dodea.edu/Coronavirus.cfm
guidance from the U.S. Department of Education on H1N1, another virus challenge of providing special education when there’s an emergency.
[2] https://www2.ed.gov/policy/speced/guid/idea/h1n1-idea-qa.pdf
https://blogs.edweek.org/edweek/speced/2017/10/special_education_disaster_region.html
[3]https://www.facebook.com/photo?fbid=10157287554199211&set=a.386745164210
[4] https://www.understood.org/en/school-learning/special-services/ieps/the-iep-meeting-an-overview
