თანამედროვე სამყაროს გამოწვევა
თანამედროვე სამყარომ, ტექნოლოგიურმა გამოწვევებმა, საოცრად განვითარებულმა სოციალურმა ქსელებმა – ბავშვები, მშობლები და მასწავლებლები სერიოზული საფრთხისა და გამოწვევების წინაშე დააყენა.
ალბათ გეცნობათ ასეთი სიტუაცია, როდესაც მაგიდაზე უამრავი ლამაზი, ილუსტრირებული წიგნი აწყვია და იქვე დევს მობილური, პლანშეტი – წიგნი ბავშვის ყურადღების მიღმა რჩება, ხოლო არჩევანი გაჯეტებზე კეთდება. თითქოს დაწყებულ რბოლაში, კონკურსში – წიგნი აგებს. ამის გააზრება კი საშინლად სევდიანია.
მოკლე ვიდეოები, ხმამაღალი მუსიკა, მოკლე ტექსტები – წუთში ათი ფირის ნახვა, ასქროლვა, საშინლად გადატვირთული და მრავალფეროვანი სოციალური ქსელები ნელ-ნელა იპყრობენ ბავშვების გულსა და გონებას, ყურადღებასა და კონცენტრაციას, მაშინ, როცა წიგნების კითხვას დრო, ჩაფიქრება, ყურადღება სჭირდება.
სინამდვილეში არაფერი შეცვლილა, ადამიანს ისევ უყვარს ამბები – ოღონდ მათი მიღების მარტივი და იოლი გზა ურჩევნია.
ბავშვებზე ვსაუბრობთ, თუმცა ამ რისკის ქვეშ მოზრდილებიც არიან, ინტერნეტდამოკიდებულება ყველა ასაკისა და ყველა ინტერესის მქონე ადამიანს მოიცავს.
ჰოდა, რა უნდა გავაკეთოთ ამ დროს მასწავლებელმა და მშობელმა? როგორ უნდა დავაბრუნოთ ბავშვები წიგნებთან? ამ უთანასწორო ბრძოლაში როგორ გავამარჯვებინოთ წიგნებს?
ელექტრონული – წიგნები
მოდით, ცოტა ვიეშმაკოთ და გაჯეტები ვაქციოთ წიგნებად, მაგალითად, ელექტრონული წიგნების მოწყობილობები, როგორიცაა ასე პოპულარული ქინდლი. ქინდლი მშვენიერი საჩუქარიცაა, მასში შეგიძლიათ ათასობით წიგნი ჩატვირთოთ, თან მოზარდს ექნება განცდა, რომ გაჯეტთან ატარებს დროს, თუმცა ამ დროს წიგნებსა და ტექსტებს შევაპარებთ.
პიკნიკი წიგნებით
ძალიან კარგი აქტივობაა „პიკნიკი წიგნებით“ – ბავშვები წრეზე სხდებიან, გარშემო ბევრი ბალიში და მუსიკაა დაბალ ხმაზე, წყნარი, მშვიდი ჰანგები.
https://www.youtube.com/watch?v=mIYzp5rcTvU&t=853s
თითოეული ბავშვი ისე კითხულობს, როგორც სურს: ხმამაღლა ან ჩუმად. ან დააგემოვნონ „წინადადებები“ და ის წინადადებები წაიკითხონ, რომლებიც მოეწონებათ და გაზიარება მოუნდებათ.
წიგნების გალერეა
ბავშვებს ძალიან უყვართ, როდესაც არჩევანს აკეთებინებენ. შეგვიძლია კლასში მოვაწყოთ „წიგნების გალერეა“ – გამოვფინოთ სხვადასხვა წიგნი, ბავშვებმა დაათვალიერონ და თავად შეარჩიონ სასურველი. თითოეულს სასურველია, ჰქონდეს აღწერა, არჩეული წიგნი მოსწავლემ უნდა წაიკითხოს.
წიგნი – თამაში
შეიძლება წიგნით ვითამაშოთ კიდეც. ავიღოთ ისეთი ამბავი, რომელიც ნაწილებადაა დაყოფილი, ხოლო თითოეული ნაწილის შემდეგ მოსწავლემ უნდა აღმოაჩინოს პასუხი კითხვაზე, სადაც დაფარული იქნება შემდეგი ნაწილის შინაარსი ან პერსონაჟის საიდუმლო. შეგვიძლია გამოვიყენოთ QR კოდები, ან პატარა ვიდეოები, სადაც მასწავლებელი იძლევა მინიშნებებს.
შევქმნათ წიგნის „ტრეილერი“
ბავშვი წიგნის „ტრეილერს“ ქმნის, არეკლამებენ წიგნს, როგორც ფილმს. არჩევენ სცენარს, მუსიკას, ვიზუალურ ეფექტებს – ამასობაში კი უღრმავდებიან შინაარსს.
დისკუსია, ფიქრი
ბავშვები იყოფიან ორ ჯგუფად, მოეწყობა დისკუსია წიგნებისა და ეკრანის თემაზე. ბავშვების ერთი ნაწილი ამტკიცებს რომ გაჯეტები ინფორმირებულებს გვხდიან, მეორე ნაწილი კი ამტკიცებს, რომ წიგნები ადამიანებად გვაყალიბებენ. დისკუსიის მიზანი გამარჯვება არ არის, მთავარია, რომ ბავშვმა აღმოაჩინოს, რომ: ეკრანი სწრაფ ინფორმაციას იძლევა, წიგნი კი ღრმასა და საფუძვლიანს.
პოსტი წიგნებზე
საკლასო ოთახში ვაკრავთ დიდ ფორმატს, რომელიც ისეა გაფორმებული, თითქოს ფეისბუქის გვერდი იყოს. ბავშვებმა უნდა დაწერონ თითო პოსტი წიგნის შესახებ, პერსონაჟების შესახებ – თითქოს წიგნის ამბავი რეალური ცხოვრებაა და თავადაც იქ არიან, ან შეარჩიონ პერსონაჟი, მოირგონ მათი როლი და ამ პერსონაჟის პერსპექტივიდან დაწერონ: მაგალითად: ვგრძნობ სევდას, რადგან დღესაც ვერ ვნახე მზე. კარგი იქნება თუ გააფორმებენ „ემოჯებითა“ და სოციალური ქსელისთვის დამახასიათებელი სიმბოლიკით.
წიგნის მიმართ პოზიტიური დამოკიდებულების ჩამოყალიბების პროცესში სასურველია მშობელიც ჩაერთოს.
რა უნდა გააკეთოს მშობელმა?
ერთობლივი კითხვა ძილის წინ
არ კითხულობს მხოლოდ ბავშვი, არამედ კითხულობენ მშობელი და ბავშვი, რაც ძალიან სასიამოვნოა და თან ურთიერთობებსა და ემოციურ კავშირებს ამტკიცებს.
მშობელი როგორც მკითხველის მაგალითი
ბავშვი ვერ შეიყვარებს წიგნს, თუ სახლში არ ხედავს მკითხველ ზრდასრულს.
მშობელმა უნდა დაინახოს, რომ წიგნი არ არის მხოლოდ ბავშვის ნივთი, არამედ ოჯახის კულტურული ტრადიციაა.
წიგნის თარო, რომელიც ბავშვთან ერთად იზრდება
ბავშვს ჰქონდეს თავისი კუთხე — თარო, ყუთი ან კალათა წიგნებისთვის, სადაც თვითონ ჩადებს იმას, რაც მოსწონს.
პატარა ბავშვისთვის — ილუსტრაციები; უფროსისთვის — ამბები, რომელშიც საკუთარ თავს აღმოაჩენს.
კითხვა ყოველდღიურობაში
კითხვა არ უნდა შემოიფარგლოს მხოლოდ წიგნით. წაიკითხეთ ერთად: ქუჩის ნიშნები, პროდუქტის შეფუთვები, მენიუები.
ბავშვი სწავლობს რომ კითხვა სამყაროსთან ურთიერთობის ბუნებრივი ფორმაა.
საუბარი წაკითხულზე, არა გამოკითხვა
არასდროს ჰკითხო: გაიგე? დაგამახსოვრდა? სჯობს შეეკითხო: რომელი გმირი მოგეწონა? შენ რას გააკეთებდი მის ადგილას?
ეკრანის ნაცვლად — ემოციური სიახლოვე
როცა ბავშვი ტელეფონთანაა, ნუ ეტყვით პირდაპირ:
„ჯერ წიგნი წაიკითხე და მერე ტელეფონი“ — ეს ბრძანებაა და არა დაინტერესება.
სჯობს უთხრათ: „გინდა, დღეს მე აგირჩიო ამბავი?“ და მიუჯდე.
ეკრანს კონკურენციას ვერ გაუწევს აკრძალვა, მაგრამ შეუძლია ემოციურმა სიახლოვემ ნამდვილად ჩაანაცვლოს.
ეკრანის პარალელური სამყარო
ბავშვმა რაც მოისმინა ან ნახა ვიდეოში, ერთად მოძებნეთ მსგავსი თემატური წიგნი.
მაგალითად, უყვარს დინოზავრები ან კოსმოსი — აჩვენე ილუსტრირებული ენციკლოპედია ან მოთხრობა ამავე თემაზე.
ეს ქმნის ხიდს რეალობის ორ ფორმას შორის.
საღამოს სინათლე
დააწესე ოჯახური რიტუალი — ძილის წინ 15 წუთი წიგნისთვის, როცა ტელეფონები სხვა ოთახში იტენება.
შეგიძლიათ წაიკითხოთ ერთად და ხმამაღლა იცინოთ ტექსტის რომელიმე ეპიზოდზე.
ბავშვმა უნდა იგრძნოს: ეს არ არის წიგნის დრო — ეს არის ჩვენი დრო.
რამდენი წიგნი წავიკითხე?
გააკეთეთ პატარა პლაკატი და ყოველ თვეს მონიშნეთ, ვინ რა წაიკითხა.
ბავშვი ამაყობს, როცა ხედავს საკუთარ პროგრესს და ოჯახის აღიარებას.
ეკრანი იძლევა მყისიერ ჯილდოს, წიგნი კი — ნელ ბედნიერებას. მაგრამ თუ ამ ბედნიერებას აღიარებენ, ის ძლიერდება.
საბოლოოდ ყველაფერი ხომ ჩვენს ხელთაა, ნუ დავიზარებთ, ნუ დაგვენანება დრო, შედეგი კი ჩვენს ძალისხმევად ნამდვილად ღირს.
