შობისა

მეგობარი

სანამ წლევანდელი შობა დადგებოდეს,  ჩემი და ცირას ორი წლის წინანდელი შობისა  უნდა გითხრათ. ცირა ჩემი მეგობარია. ჩვენ სოფელში ერთი წელი ვიცხოვრეთ ერთმანეთის ცხოვრებით. ვიცხოვრეთ უკვე დიდებმა, ჩვენ-ჩვენ სახლებსა და საქმეში ჩაფლულებმა – იმან თავის ბუღალტერიასა და ვენახში, მე ჩემს ჟურნალსა და ნებაყოფლობით თუ იძულებით საკითხავ-საწერებში, იმან თავის მესამე უბანზე, მე – ჩემს მეხუთეზე, მაგრამ მაინც ერთად, ერთმანეთთან გულითადი საუბრებით, ემოციების გაცვლა-გამოცვლით, კვირაში რამდენჯერმე ან ერთხელ მაინც სავალდებულო გასეირნებებით სოფლის შემოგარენსა თუ კიდევ უფრო გრძელ გზებზე – ხან ფეხით, ხან ცირას ჯიპით.

ცირას არ უყვარს თბილისი. უფრო სწორად, არ უყვარს დიდ, მტვრიან, ხმაურიან სივრცეში და ერთ მუჭა ბინებში გამოკეტილი „ვითომცხოვრება“. აქ ერთ ღამესაც არ გაათევს, თუ რაიმე განსაკუთრებული მიზეზი არ აქვს. სულ დაგვცინის „ქალაქელებს“ თავისი განუმეორებელი იუმორით. აბა, სადაური ქალაქელი მე ვარ, სოფელში დავიბადე და გავიზარდე, მაგრამ რადგან აქეთ დავეფუძნე, მის თვალში მაინც ქალაქელი ვარ.  „ხრუშოვკებში მობღუნძულებს“ გვეძახის,  უჟანგბადო სახლებსა და სამსახურებში ჯდომით ფერდაკარგულებს. თვითონ კი უბედნიერესია თავის კივი-მივიან, ბზებიან, ახალდარგულ სოჭებიან, გოგრა-ლობიო-ოხრახუშიან ბაღჩა-ყურეში რომ უთენდება ყოველი დილა ძანძალასთან (ძაღლია) და ფაქცულებთან (კატების დიდი ოჯახია) ერთად, რომლებიც სულაც არ ცხოვრობენ კატა-ძაღლივით და მშვენივრად ეწყობიან ერთმანეთს. თუმცა სულ ცოტა ხნის წინ შეიცვალა ცირას ცხოვრება. ახალგაზრდობისას რუსეთში წასული (უფრო კი დაკარგული) მამის ძმა, მოხუცებულობაში მშობლიურ სოფელს დაუბრუნდა და რადგან საკუთარი სახლი  აღარ ჰქონდა, ცირამ  დააბინავა თავისთან. რომ ვკითხე, ამდენ ხანს მარტო მიჩვეულს ვინმესთან ერთად ცხოვრება არ გაგიჭირდება-მეთქი, ასე მიპასუხა:  „რას ამბობ, გულში სულ  დარდად მქონდა, რომ იმ გაჭირვებულ 90-იანებში მამაჩემს ისე ვერ მივხედე, როგორც ეკუთვნოდა, და ახლა ბიძაჩემი ღმერთმა გამომიგზავნა, რომ ეს დანაკლისი მასზე მზრუნველობით შევივსოო“.

ყოჩაღი გოგოა ცირა. ყველაფერი გამოსდის ხელიდან. ბუღალტერია ხომ იცის და იცის, კარგად ერკვევა ელექტრობაში, მარტო უვლის ვენახს, აყენებს მშვენიერ ღვინოს და არაყსაც ხდის; ამასთან ერთად, უბადლო დიასახლისიცაა, ისეთ პასკას გმოაცხობს, ისეთ შოთს დააკრავს, ისეთ ჩურჩხელას გაავლებს, უკეთესს მართლა ვერ ინატრებ. არასდროს დამავიწყდება სწორედ ორი წლის წინ, თონეში ცირას შემწვარი, მისივე ეზოს ხილით დაჩურთულ-დატენილი, თაფლით და სუნელებით შეზავებული საშობაო გოგრის გემო, რომელსაც ვერცერთი ტორტი ვერ შეედრებოდა ვერც სილამაზით და ვერც გემოთი. თუმცა ის შობა, მარტო ამით არ ყოფილა  გამორჩეული.

უელბეკი და საშობაო ექსკურსია

დამირეკა დილით, ჩვენებურად, სიტყვაძუნწად და გულიანად მომილოცა და მორიგი ნაუცბათევად დაგეგმილი საშობაო ექსკურსიის შესახებ მამცნო. თან, როგორც ასეთი შემთხვევებისას სჩვეოდა ხოლმე, კახურად მოუქცია; „გო, მაემზადე ეხლა, გამოგივლი, საშობაოდ უნდა გაგასეირნო“. მე კიდევ, ვწევარ ჯერ ისევ და სულ სხვა განწყობა მაქვს.  მიშელ უელბეკის სრულიად არასაშობაო „რუკა და ტერიტორიას“ ვკითხულობ და ძალიან არ მინდა გაწყვეტა. თუმცა, რატომ „არასაშობაო“?- უცნაური დამთხვევის წყალობით, სწორედ იმ ადგილას ვარ, როდესაც  ჟედი შობისთვის მასთან მისული მამის აღსარებას ისმენს, როცა ჟან-პიერ მარტენი ჟიტანის კოლოფიდან ერთ ღერს ამოაძრობს, მოუკიდებს და მერცხლების ბუდის აშენების ამბავს უყვება შვილს, „სადაც მერცხლებმა ცხოვრება არ ისურვეს“ და ატირდება… არ გინდა ასეთ დროს კითხვის შეწყვეტა!.. მაგრამ უარიც რომ არ გამოდის?  – შობის მადლი ტრიალებს შინ და გარეთ, სიხარული კრიალა ლურჯფრად შეფრქვევია ზამთრის ზეცას, მეგობარს  უნდა სიხარული მოგანიჭოს და შენც ვალდებული ხარ,  სიხარულითვე უპასუხო. „წამო, წამო, ნუ გეზარება, ძაან არ დაგაჩქარებ, როცა მზად იქნები,  დამირეკე და გამოგივლი“, – გამიმეორა კიდევ ერთხელ, პასუხი რომ დავაგვიანე. „იცოდე, არსად ოჯახში მისვლის და ყავის წრუპვის თავი არ მაქვს, არც მწვადის ჭამა მინდა, თანახმა მარტო ტყე-ველად გასეირნებაზე ვარ“-მეთქი, მაინც დავისწარი სიტყვა, იმიტომ, რომ მსგავსი გამოცდილებაც მქონია ცირას გადამკიდეს. „ჰოდა,ზუსტად მაგას ვაპირებ მეც, შენს სამშობლოში უნდა წაგიყვანო“, – მეუბნება ცირა. „სამშობლოში“ ჩემს მეორე, მამაჩემის მშობლებისეულ სოფელს გულისხმობს, სადაც ბავშვობის რამდენიმე წელი მაქვს გატარებული, მაგრამ დიდი ხნის წინ გავყიდეთ იქ სახლი და ცირამ იცის, რომ დღემდე მიყვარს იქურობა – ის ბაღჩა, დიდი წაბლის ხე გრძელი, თხილებიანი ეზოს ბოლოში, ფერდაზე ჩარიგებული კაკლები და პატარა მდინარის, თხილისხევის, რაკრაკი.

საცხენე – „სამშობლო“

რადგან საცხენეში მივდიოდით, სანთლები გავიყოლე ბაბოჩემის და პაპაჩემის საფლავზე დასანთებად და მათთვის შობა-ახალი წლის მისალოცად. სოფელი აქ სულ ერთ ქუჩას ჰქვია, ცოცხლებს და გარდაცვლილებს  კი სულ პატარა მანძილი ჰყოფთ ერთმანეთისგან. ბავშვობაში მეშინოდა სასაფლაოებში შეჭრილი სოფლების, თუ პირიქით, სოფლებში შეჭრილი სასაფლაოების. ახლა აღარ. კანონზომიერი მგონია უკვე ასეთი ბმა, ურთიერთკავშირი და სიახლოვე.

მაინც რა არის შობის მადლი! იმ ძეძვსა  და ჯაგებში სულ ხტუნვა-ხტუნვით ჩამარბენინა ჩვენი პატარა სასაფლაოს დაღმართზე. სანთლები ავანთე და თოვლში ჩამჯდარი გავიყურსე ცოტა ხნით. სულ მარტო ვიყავი იმ სითეთრეში (ცირა და ჩვენი კიდევ ერთი თანამგზავრი, ცირას ჟურნალისტი სტუმარი, სასაფლაოზე არ შემოსულან, მანქანაში მელოდებოდნენ), იმ ჩემს ბებერ და ახალგაზრდა წინაპრებში, იმ ჩემთვის უცხო და უცნაურ შობაში, და სულაც არ იყო  ეს სევდიანი განწყობა. ალბათ კიდევ დავრჩებოდი, მაყვლის ბარდების ზევიდან ცირას რომ არ ჩამოეძახა: „წამო, გო, დააცადე მაგათაც ზეიმი, ცოცხლებსაც მივულოცოთ ეხლა!“

მეორე დარიალი

მანქანა გავაჩერეთ და ტყისა და დაღესტნის საზღვრისკენ, სადაც უკვე რამდენიმე წელია ქართული ჯარი დგას და გვიცავს, ფეხით ავიწიეთ.  მე და ცირა კუნელს და ასკილს ვკრეფდით და თან იმაზე ვლაპარაკობდით, მართლა თუ გაივლიდა ამ მიდამოებში საქართველო-დაღესტნის დამაკავშირებელი რკინიგზა და გადაიქცეოდა თუ არა ეს ადგილი საქართველოსთვის „მეორე დარიალად“. ცხადია, ეს რიტორიკული კითხვა იყო და არც მასზე და არც იმ კითხვებზე, რომელთაც  აღშფოთებული ცირა დროდადრო სვამდა, როცა შორიდან ჩვენკენ მომზირალ ჯარისკაცებს უყურებდა, პასუხი არ გვქონდა. კითხვები კი ძალზე მარტივი იყო: „რასა დგანან და შორიდან შემოგვცქრიან, გო, რატო ახლოს არ მოდიან, რატო არაფერს გვეკითხებიან, იქნება ტერორისტები ვართ, იქნება ჯაშუშები ვართ, ეგრე აპირებენ ესენი საზღვრის დაცვას?!“

სარუსოსკენ

ნელ-ნელა ისევ უკან ჩამოვგორდით. დავემშვიდობეთ საცხენეს და ლეკების სოფლისკენ, სარუსოსკენ დავეშვით. წინა გზაზე, სოფელში ფეხით მიმავალი ერთი ფატინა – ლეკის ქალი – ჩავისვით მანქანაში. შორი გზაა ტრასიდან სარუსომდე, თუმცა, რაც თავი მახსოვს,  ფატინები სულ ასე, ფეხით დადიან სოფლიდან სოფელში. ჩვენმა ფატინამ თავისი სახელიც კი არ გვითხრა, რომ ვკითხეთ. მთელი გზა შეშინებული იჯდა და ხმას არ იღებდა. ბოლოს ისღა ვიფიქრეთ, ალბათ ცირას სათვალემ, საიდანაც ზედმეტად ჭკვიანური მზერით იყურება, ჩვენი ჟურნალისტის ფოტოაპარატმა და დასმულმა შეკითხვებმა დააფრთხოო. ფატინას, წესისამებრ, თავზე შალი მოეხვია, ტანზეც ჩვეულებრივი თბილი პალტო ეცვა, მაგრამ, აი, იმან კი მართლა გაგვაოცა, ამ შუა ზამთარში ფეხზე ფლოსტები რომ წამოეცვა. მაგრამ  აღარაფერი გვიკითხავს. სოფელში შევედით თუ არა, ცირას მანქანა გააჩერებინა და ჩავიდა. როგორც ჩანს, თავის სახლთან არ ჩასულა, რადგან  მერე კარგა ხანს  ფეხით მოგვყვებოდა უკან.

ჩვენმა სტუმარმა გვთხოვა, ცოტა ხანს  სოფელში შევჩერდეთ, ხალხს გავესაუბრები, იქნებ წერილიც გამოვადნო აქაურ ავარიელებზე და მათ ყოფაზეო. კარგიო, ცირამ, მაშინვე ერთ თავის ნაცნობ ლეკს, ასილდარას დაურეკა, დაგვეხმარებაო, და მის სახლთან მივედით.

„კარგობა“ გვინდა ჩვენც

დაბალი, ცისფერთვალა კაცი იყო ასილდარა. ლამაზიც კი ეთქმოდა, თუ ოქროს კბილებს არ გამოაჩენდა (ან, ვინ იცის, იქნებ, მისი აზრით, ოქროს კბილები უფრო უხდებოდა და ამიტომაც ჰქონდა ჩაწიკწიკებული?). მეგობრულად დაგვხვდა, კეთილგანწყობილი, სულ იღიმებოდა. ქართულად გასაგებად ლაპარაკობდა და კარგადაც აზროვნებდა. 4-5 მეტრის მოშორებით სოფლის ბირჟაზე, რუსულწარწერებიან სპორტულებსა და ქუდებში გამოწყობილი  ლეკის კაცები იდგნენ და ეჭვიანი მზერით გვაკვირდებოდნენ. მანამდე ვერ გაბედეს მოსვლა, სანამ ასილდარამ არ დაუძახა. მერე კი ზანტად დაიწყეს  ჩვენ გარშემო მოგროვება. ერთი ლეკის ბიჭი დანჯღრეული საბჭოთა  ნოლშვიდით  და მაგნიტოფონში ჩართული ლეკურ-რუსული ბაიათებით პირდაპირ   შემოიჭრა სახელდახელო საფიხვნოში. როცა ნახეს, რომ სამტროდ არ  ვიყავით მისულები და არც არაფერს განსაკუთრებულს ვეკითხებოდით, ნელ-ნელა გაგვიშინაურდნენ და თამამად ალაპარაკდნენ.

თითქმის ყველა იმ თემაზე ვისაუბრეთ, რომელიც ორივე მხარეს გვაინტერესებდა – რუსული პასპორტებით დაწყებული (აქაური ლეკების უმეტესობა რუსეთის მოქალაქეები არიან ჯერ კიდევ), მათი პირველი მშენებარე მეჩეთით დამთავრებული, რომელმაც დიდი მითქმა-მოთქმა გამოიწვია სარუსოსთან ახლოს მდებარე ქართული სოფლების მოსახლეობაში.

უნდა ვაღიარო, პირველად მოლას ხმა რომ გავიგონე ჩემს ეზოში, მეც შევშინდი და ვიფიქრე, ყოველდღე ამის მოსმენა ძალიან გამიჭირდება-მეთქი. მაგრამ თანდათან ისე შევეჩვიე მონაცვლეობით ხან ჩვენი „ნათლისმცემლის“ ან „ღვთისმშობლის“ ზარების რეკვის და ხან მოლას ლოცვის ხმას, რომ მეგონა, ყოველთვის ასე იყო. ხოლო როცა ასილდარამ ამ პრობლემის შესახებ თავისი მოსაზრება გვითხრა, კიდევ უფრო მეტად დავმშვიდდი:

„თქვენი ქართველი ხალხი ცოტა გაბრაზებული ჩვენზე. ასე თქვა, თქვენი მოლას ლოცვა-ხმა გვიწუხებს დილასო. ცუდია, ჩხუბით რომ თქვა, იმიტომ, რომ ადამიანი გაგებაა და  ჩხუბი რად უნდა? ეს ლოცვა რადიოდან მოდის. რადიოს კიდე აუწიე-დაუწიე შეიძლება. თქვას და ჩვენც დაუწიე. თუ კაცი შეწუხდა სხვა სოფლში, უნდა დაუწიო. ჩვენ კარგად გაიგო, სწორად გაიგო. ჩვენ გაბრაზება არა, ჩვენ   გასაყოფი არაფერი არა თქვენთან, ჩვენ ჩხუბი არ უნდა ქართველებთან. თქვენ თქვენი ეკლესიაში ილოცეთ, ჩვენ ჩვენთვის. თქვენი  ქრისტე და ჩვენი ალაჰიც მარტო მშვიდობა უნდა. საქართველო ხო ჩვენიც არის. არ უნდა ჩვენ ჩხუბი. კარგობა უნდა“…

ასლიდარას ამ „ჰუმანური გამოსვლის“ შემდეგ ფოტოები გადავიღეთ და დავემშვიდობეთ ერთმანეთს. ჩვენმა მასპინძელმა მოგვიბოდიშა, ავადმყოფი დისშვილი მყავს სახლში,  ძალიან ცუდად არის და წევს, თორემ ოჯახშიც შეგიპატიჟებდით, ვიცი, რომ დღეს თქვენი ქრისტე დაიბადა და დღესასწაული გაქვთო.

ბინდდებოდა, სარუსოდან  რომ წამოვედით. შინისკენ ლეკურ-რუსული ბაიათების ხმა მოგვაცილებდა. ბოლო სიტყვა, რაც ჰაერში გაბნეული ბგერებიდან ჩვენს ყურს მოსწვდა, „მახაჭყალა“ იყო. დაღლილებს სოფლამდე ხმა არ ამოგვიღია. მესამე უბნისკენ რომ გადავუხვიეთ, მაშინღა მომიბრუნდა ჩემი მეგობარი და მეუბნება: გო, „კარგობა“ გვინდა ჩვენც თორემ, აბა, ამ შობადღეს, ლეკებთან რა მიგვიყვანდა?!