უკანასკნელი წლების განმავლობაში, განათლების მკვლევრები დიდ ინტერესს იჩენენ მასწავლებლის მიერ დაგეგმვის პროცესისადმი. მრავალ მასწავლებელს გამოჰკითხეს მათი გეგმების შესახებ, სთხოვდნენ, „ხმამაღლა ეფიქრათ“ დაგეგმვის პროცესში ან ეწარმოებინათ ჟურნალები, რომლებშიც აისახებოდა მათი გეგმები. მკვლევრები ასევე რამდენიმე თვის განმავლობაში ინტენსიურად აკვირდებოდნენ მასწავლებლებს. თქვენი აზრით, რა გაირკვა?
აქ მოტანილია კვლევების შედეგები. პირველი: დაგეგმვისას დგინდება, რას ისწავლიან მოსწავლეები. რამდენადაც დაგეგმვისას განისაზღვრება დროის და მასალის კურიკულუმი, დავალებები, ამოცანები მოსწავლეებისათვის – დრო დაგეგმვის არსია. როდესაც მასწავლებელი გადაწყვეტს კვირის მანძილზე 7 საათი დაუთმოს მშობლიურ ენას და 15 წუთი მეცნიერებას, ბავშვები უფრო ენას ისწავლიან, ვიდრე საბუნებისმეტყველო საგნებს. ფაქტობრივად, ასეთი განსხვავებები იჩენს თავს ყოველთვის, როცა გარკვეულ საგნებს უფრო დიდი დრო დაეთმობა. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია დაგეგმვა წლის დასაწყისში, რამდენადაც მრავალი რუტინა, სწავლების მოდელი, დაწესებული დრო ამ ეტაპზე განისაზღვრება. ამდენად მცირე გეგმაც ხანგრძლივად მუშაობს იმ თვალსაზრისით, რომ იგი განსაზღვრავს, რას უნდა ასწავლიდნენ და რას უნდა სწავლობდნენ.
მეორე: მასწავლებლები რამდენიმე დონეზე ახდენენ დაგეგმვას ესაა წლიური, სემესტრული, დროის ცალკეული მონაკვეთებზე, კვირისა და დღის გეგმები. ყველა ეს დონე ერთმანეთთან უნდა იყოს კოორდინირებული. წლიური გეგმის შესრულება მოითხოვს მის განაწილებას სემესტრებზე, სემესტრული გეგმის განაწილებას დროის ცალკეულ დანაყოფებზე, თავის მხრივ ამ გეგმების განაწილებას კვირებსა და დღეებზე. გამოცდილი მასწავლებლებისათვის დროის ცალკეული მონაკვეთის დაგეგმვა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია. ამას მოსდევს კვირისა და დღის გეგმები. როცა გამოცდილებას შეიძენთ, უფრო გაგიადვილდებათ დაგეგმვის ამ დონეების კოორდინირება და ჩართვა კურიკულუმის ერთიან სტანდარტებში.
მესამე: სამწუხაროდ, გეგმები სწავლების პროცესში მცირდება, თუმცა არ ბათილდება. დაგეგმვა მოქნილობის საშუალებას უნდა იძლეოდეს. დადასტურებულია, რომ როდესაც მასწავლებლები მეტისმეტად ამახვილებენ ყურადღებას გეგმებზე, რა სიტუაციაც არ უნდა იყოს, ყოველ წუთს გეგმას არიან მიჯაჭვული, მათი მოსწავლეები არ სწავლობენ იმდენს, რამდენსაც ის მოსწავლეები, ვისი მასწავლებლებიც მოქნილნი არიან. ამდენად გეგმები იმიტომ არ დგება, რომ დაირღვეს, თუმცა ხანდახან აუცილებელი ხდება მცირეოდენი გადახვევა.
იმისათვის, რომ გეგმები მოქნილი და კრეატიული იყოს, მასწავლებლებს აუცილებელია ჰქონდეთ ინფორმაცია მოსწავლეების შესახებ, მათი ინტერესების, უნარ-ჩვევებისა და იმ საგნების შესახებ, რომელთაც ასწავლიან, სწავლებისა და ალტერნატიული გზების, აგრეთვე იმის თაობაზე, როგორ უნდა იმუშაონ ჯგუფებში, სკოლისა და ერთობების მოლოდინებისა და შეზღუდვების შესახებ, როგორ გამოიყენონ მასალა და ტექსტები და მოახდინონ მათი ადაპტირება, როგორ მოუყარონ თავი მთელ ამ ცოდნას და გამოიყენონ მნიშვნელოვან აქტივობებში. დამწყებ მასწავლებელთა გეგმები ხშირად არ მუშაობს, რადგან მათ მცირე ინფორმაცია აქვთ მოსწავლეთა და საგნის შესახებ, არ შეუძლიათ ზუსტად შეაფასონ, რა დრო დასჭირდებათ მოსწავლეებს კონკრეტული საქმიანობის განსახორციელებლად, იბნევიან, როცა განმარტებას ან სხვა მაგალითის მოყვანას სთხოვენ.
დაგეგმვისას შეგიძლიათ ეს საკუთარი ძალებით განახორციელოთ, მაგრამ თანამშრომლობა უკეთესია. სხვა მასწავლებლებთან ერთად მუშაობა და იდეების გაზიარება საუკეთესო გზაა სწავლებაში. ზოგიერთი პედაგოგი მიიჩნევს, რომ იაპონიაში გამოყენებული თანამშრომლობითი მიდგომა, რომელსაც „კენშუ“ – ანუ „დახელოვნება სწავლის გზით“ ეწოდება, ერთ-ერთი მიზეზია იმისა, თუ რატომ არიან ასეთი წარმატებულები იაპონელი მოსწავლეები საერთაშორისო ოლიმპიადებში. ამ პროცესის ძირითადი ნაწილი გულისხმობს მასწავლებელთა მცირე ჯგუფის მიერ გაკვეთილის წარმართვას, ხდება ჯგუფის ერთ-ერთი წევრის გაკვეთილის მაგნიტოფონზე ჩაწერა. შემდეგ ჩანაწერს უყურებენ ჯგუფის დანარჩენი წევრები, აანალიზებენ მოსწავლეთა პასუხებს და მსჯელობენ გაკვეთილის გაუმჯობესებაზე. სხვა მასწავლებლები იმავე გაკვეთილს ატარებენ იმ ცვლილებების გათვალისწინებით, რომლებიც დასკვნების შედეგად გამოვლინდა. აკადემიური წლის ბოლოს ყოველი სასწავლო ჯგუფი აქვეყნებს თავისი მუშაობის შედეგებს. ამერიკის შეერთებულ შტატებში ამ პროცესს გაკვეთილის შესწავლა ეწოდება. ამ და სხვა მიდგომების უკეთ გასაცნობად მიმართეთ ინტერნეტს, ასევე იხილეთ გაკვეთილის გეგმის მაგალითები ან მოიძიეთ კონკრეტული საგნისა და კლასის მიხედვით, მაგალითად, მათემატიკის ან ფიზიკის კონკრეტული გაკვეთილების გეგმები.
მაგრამ, რაც არ უნდა კარგი იყოს გაკვეთილის გეგმა, რომელსაც სამეცნიერო საიტებზე ნახავთ, იგი მაინც ადაპტირებას საჭიროებს კონკრეტულ სიტუაციასთან, კონკრეტულ კულტურაში და კონკრეტულ ჯგუფთან. ადაპტაცია შეიძლება მოხდეს სწავლებამდე ან ამის შემდეგ. ფაქტობრივად, ის, რაც გამოცდილმა მასწავლებლებმა იციან დაგეგმვის შესახებ, უკუკავშირი და იმის ანალიზია, თუ რამ იმუშავა და რამ არა. ამდენად, ყოველთვის მოიხედეთ უკან, გააანალიზეთ თქვენი გეგმები, რათა დახელოვნდეთ პროფესიული თვალსაზრისით. თანამშრომლობითი რეფლექსია და გაკვეთილის გადახედვა მთავარი კომპონენტებია გაკვეთილის შესწავლის მიდგომისა და დაგეგმვისადმი.
დაბოლოს, არ არსებობს ეფექტური დაგეგმვის ერთი კონკრეტული მოდელი. ასე რომ, დაგეგმარებისას ერთი ზომა ყველას და ყველაფერს ვერ მოერგება. თუკი ერთი მოდელი ერთი კონკრეტული მასწავლებლის თუ საგნის შემთხვევაში წარმატებულია, ეს არავითარ შემთხვევაში არ ნიშნავს იმას, რომ იგივე მოდელი სხვა მასწავლებლის ან სხვა საგნის შემთხვევაშიც გაამართლებს. დაგეგმარება პრობლემის გადაჭრის კრეატიული პროცესია გამოცდილი მასწავლებლებისათვის. ამ მასწავლებლებმა იციან, როგორ წარმართონ გაკვეთილი და როგორ ასწავლონ ბავშვებს ეფექტურად. მათ იციან, რისი მოლოდინი უნდა ჰქონდეთ და როგორ წარმართონ პროცესი ეფექტურად. ამიტომ მათ არ სჭირდებათ მიჰყვნენ დაწვრილებით გეგმას, რომელიც მასწავლებელთა მოსამზადებელი პროგრამით ისწავლეს. დაგეგმვა უფრო არაფორმალური ხასიათისაა – ეს „მათ თავში ხდება“. ყოველ შემთხვევაში, გამოცდილი მასწავლებლები ამ სწავლებას საჭიროდ მიიჩნევენ და თვლიან, რომ მან დიდი დახმარება გაუწია და საფუძველი შეუქმნა მომავალი საქმიანობისათვის. მნიშვნელობა არა აქვს, რა გზით ადგენთ გეგმებს, გონებაში ყოველთვის უნდა გიტრიალებდეთ სასწავლო მიზნები – რა გსურთ თქვენ და თქვენს მოსწავლეებს და რის მიღწევას აპირებთ, რა შედეგი გინდათ, რომ მიიღოთ.
