საქართველოში ზოგადი განათლება უფასოა. განათლების მიღების უფლებით სარგებლობენ როგორც საქართველოს მოქალაქეები, ასევე საქართველოში მცხოვრები სხვა ქვეყნების რეზიდენტებიც.
უფასო (გადასახადების გადამხდელების ხარჯზე) სავალდებულო განათლება მოიაზრებს დაწყებით და საბაზო საფეხურებს. მოსწავლის სურვილისა და შესაბამისი აკადემიური მოსწრების არსებობის შემთხვევაში, მას შეუძლია სწავლა უფასოდ გააგრძელოს საშუალო (უკვე XI-XII კლასი) საფეხურზეც.
სინამდვილეში საქართველოში განათლება სულაც არ არის „უფასო“. პირიქით, დაწყებითი, საბაზო და საშუალო საფეხურის მოსწავლეების მშობლები ორმაგი დაბეგვრის პრინციპის (შემთხვევა, როდესაც მოქალაქეს ორჯერ უწევს გადასახადის გადახდა) ექვემდებარებიან. მკითხველი იკითხავს რა შუაშია ორმაგი დაბეგვრაო?
ახლავე მოგახსენებთ.
თავის მოტყუება N1
მშობლების გარკვეული რაოდენობა სკოლის მიღმა მომზადების სერვისით პირველი კლასიდანვე სარგებლობს. ბავშვის ასაკის მატებასთან ერთად, იზრდება რეპეტიტორის სერვისით მოსარგებლე ოჯახების რაოდენობა და პარალელურად კი მათ მიერ გაწეული ხარჯი.
საქართველოს მოქალაქეები (და აქ კანონიერად მყოფი სხვა პირები) იხდიან სხვადასხვა სახის გადასახადს, რომლითაც ივსება სახელმწიფოს ბიუჯეტი. გამოდის, რომ მშობლების, რომლებიც ცხოვრობენ მარნეულში, ლაგოდეხში, ჩხოროწყუში, ჩოხატაურში და საქართველოს სხვა მუნიციპალიტეტებსა და ქალაქებში, მიერ გადახდილი გადასახადებით ფინანსდება საჯარო სკოლები. ამავდროულად, მათ უწევთ დამატებითი ხარჯების გაღება შვილების მოსამზადებლად.
სოციალური ქსელები სარკეა. ის საკუთარ თავს (ამ შემთხვევაში ვგულისხმობ განათლების სისტემას) იდეალურად გვიჩვენებს. დიდ ქალაქებში ათასობით მოსამზადებელი ცენტრი ფუნქციონირებს. მათ შესახებ რეკლამებს ყოველწამიერად ვაწყდებით Facebook, Tiktok თუ Instagram პლატფორმებზე. რაც მთავარია, მათი სერვისი იწყება დაწყებითი საფეხურებიდან… ცენტრების გარდა, მოსწავლეების მომზადებით დაკავებულები არიან საჯარო და კერძო სკოლების მასწავლებლები სახლში მომზადების (მათ შორის ბინაზე მისვლის) პრინციპით.
რატომ უნდა სჭირდებოდეს პირობითად მეორე კლასელ ელენეს ან/და მეხუთე კლასელ ფამილს მსგავსი ტიპის მომზადება? ამ კითხვას უნდა სვამდეს მშობლების აბსოლუტური უმრავლესობა და სისტემის გამართულად მუშაობაზე პასუხისმგებელ უწყებების (უშუალოდ სკოლა იქნება თუ განათლების სამინისტრო) წინაშე.
აბიტურიენტების მომზადებას საქართველოში უკვე სერიოზული ფინანსური მომზადება სჭირდება. ანუ გამოდის, რომ რასაც ბავშვი უთმობს 12 წელს ის არ არის საკმარისი, ეფექტური, შეიძლება რელევანტურიც კი და მის ოჯახს კიდევ უწევს ფინანსების გამოყოფა საერთო ეროვნულ გამოცდებზე მოსამზადებლად.
თავის მოტყუება N2
ახლახან შესული ცვლილებებით ბაკალავრიატის პირველ საფეხურზე ქართული ენის სწავლება სავალდებულო გახდა. ინიციატივის ავტორები, ამ გადაწყვეტილებას ამართლებენ 2005 წელს მომხდარი ამბით ამართლებენ. მათი თქმით, მაშინდელი განათლების სამინისტროს ხელმძღვანელობამ, ზეპირსიტყვიერი მითითებით, უმაღლესი სასწავლებლების საბაკალავრო პროგრამიდან მიზანმიმართულად ამოიღო ქართული ენის, როგორც სავალდებულო საგნის სწავლება პროგრამებიდან…
სკოლებში ქართული ენა პირველი კლასიდანვე ისწავლება. საბაზო საფეხურზე ემატება გრამატიკის გაკვეთილებიც. მოსწავლე ქართულს სკოლაში სწავლის ბოლო თვის ჩათვლით აგრძელებს. ამას ემატება რეპეტიტორთან მომზადებაც.
უნდობლობა თუ სხვა რამ?
ჩემთვის ძალიან საინტერესოა როგორ შეხვდნენ ფილოლოგები ამ გადაწყვეტილებას. ხომ არ იგრძნეს რაიმე ტიპის დისკომფორტი ან სისტემის მხრიდან მათდამი უნდობლობა? ამ კითხვებზე პასუხები არ მაქვს, მაგრამ ამ ცვლილებამ ცხადყო, რომ სახელმწიფომ გარკვეულ დონეზე აღიარა სასკოლო განათლების (ამ შემთხვევაში ქართული ენის 12 წლიანი სწავლების) არაეფექტურობა და უნივერსიტეტებს დაავალდებულა 12 წლიანი ხარვეზის გამოსწორება მომდევნო ერთი წლის განმავლობაში (პირველ კურსზე) ან გადადგა პოპულისტური ნაბიჯი. აბა როგორ წარმოსადგენია თორმეტი წლის განმავლობაში ვერ მიღწეული მიზნის ერთ აკადემიურ სასწავლო წელში გამოსწორება?
თავის მოტყუება N3
განათლების სისტემა თავისა და სხვების მოტყუებას მაგისტრატურის საფეხურზეც აგრძელებს. სტუდენტს, რომელმაც ახლახან დაასრულა 3 ან 4 წლიანი საბაკალავრო პროგრამა, მანამდე 12 წელი ისწავლა სკოლაში, ისევ სჭირდება მომზადება ერთიანი სამაგისტრო გამოცდის ჩასაბარებლად. ამ შემთხვევაში, ხშირად უკვე აპლიკანტებს უკვე გააჩნიათ დამოუკიდებელი შემოსავლის წყარო და საკუთარ თავებს მომზადებისთვის საჭირო ფინანსებით უზრუნველყოფენ.
ქართული საგანმანათლებლო სისტემა, მიუხედავად იმისა, რომ ფორმალურად უფასოა, ფაქტობრივად ვერ ასრულებს თავის მთავარ ფუნქციას – უზრუნველყოს მაღალი ხარისხის კი არა, თუნდაც საშუალო ხარისხის, საკმარისი ცოდნა, რომელიც მოსწავლეებს დამატებითი მომზადების გარეშეც მოამზადებს მომდევნო ეტაპისთვის. როგორც ვნახეთ სისტემის არაეფექტურობა ყველაზე მეტად ვლინდება სამ ძირითად ასპექტში (დამეთანხმებით, რომ ამ სტატიის მიღმა კიდევ უამრავი სერიოზული პრობლემა თუ ხარვეზია):
- თუ სკოლა ეფექტურად ფუნქციონირებდა, მოსწავლეებს არ დასჭირდებოდათ დამატებითი ფინანსური ხარჯები. რეპეტიტორების ინსტიტუტი პირდაპირი დასტურია იმისა, რომ სახელმწიფო დაფინანსებით მოქმედი სკოლები, ხშირ შემთხვევაში, ვერ უზრუნველყოფენ საჭირო დონის განათლებას. ეს ნიშნავს, რომ მშობლები ორჯერ იხდიან: ერთხელ გადასახადებით, მეორედ კი რეპეტიტორის მომსახურებისთვის.
- ბაკალავრიატში ქართული ენის სავალდებულო სწავლების დაბრუნება ნამდვილად დამაფიქრებელია. ეს ცვლილება პირდაპირ უნდობლობას უცხადებს სასკოლო განათლებას. ფაქტი, რომ 12 წლის მანძილზე ნასწავლი საგანი კვლავ საჭიროებს უნივერსიტეტის დონეზე გამოსწორებას, ცხადყოფს სისტემის სისუსტეს და არაეფექტურობას.
- პრობლემა გრძელდება სამაგისტრო საფეხურზეც, სადაც ბაკალავრის ხარისხის მქონე სტუდენტს კვლავ სჭირდება დამატებითი მომზადება გამოცდის ჩასაბარებლად.
საბოლოო ჯამში, განათლება, რომელიც „უფასო“ უნდა იყოს, რეალურად მნიშვნელოვან ფინანსურ ტვირთად იქცევა ოჯახებისთვის, რაც თავისთავად დიდი წინააღმდეგობაა ქვეყნისა თუ ოჯახების განვითარებისთვის. ამაზე ხმამაღალი საუბარი კი არ ისმის პოლიტიკურ და სოციალურ დისკურსებში.
რეპეტიტორობის ინსტიტუტზე დამატებით შეგიძლიათ გაეცნოთ:
რეპეტიტორობის ჩრდილქვეშ – რა გვიჯდება მშობლებს კერძო მასწავლებლები? – mastsavlebeli.ge
