პიროვნებაზე ორიენტირებული მიდგომა და სასწავლო პროცესის ეფექტიანობა

თანამედროვე საგანმანათლებლო სისტემა დგას მნიშვნელოვანი გამოწვევების წინაშე. გლობალიზაციისა და ტექნოლოგიური პროგრესის ეპოქაში, სწავლების ტრადიციული მეთოდები ხშირად ვერ პასუხობს  XXI საუკუნის მოთხოვნებს. ამ კონტექსტში, პიროვნებაზე ორიენტირებული სწავლების მიდგომა იძენს განსაკუთრებულ მნიშვნელობას, რომელიც აღიარებს თითოეული მოსწავლის უნიკალურობას და მიზნად ისახავს სწავლების პროცესის ადაპტირებას ინდივიდუალურ საჭიროებებთან. ეს მიდგომა ხელს უწყობს  როგორც აკადემიურ წარმატებას, ასევე პიროვნების მრავალმხრივ განვითარებას.

განათლებაში, პირადი  მიდგომის იდეის წარმოშობას  საფუძველი ჩაუყარა სოკრატემ, პლატონმა, არისტოტელემ, ლუციუს ანეუს სენეკამ, მესტრიუს პლუტარქუსმა,  პროთაგორამ და სხვებმა .

პროგრესული მასწავლებლები ცდილობდნენ აღეზარდათ თავისუფალი პიროვნება, მოსწავლე ყოფილიყო სწავლის დროს ყურადღების ცენტრში და მიეცეთ მოსწავლისთვის შესაძლებლობა  დამოუკიდებელი, შემოქმედებითი  აქტიურობით შეესწავლა სამყარო.

მე-20 საუკუნის 50-60-იან წლებში პიროვნული მიდგომის გაგება განისაზღვრა ჰუმანისტური ფსიქოლოგიის მიმართულების წარმომადგენლების მიერ – ა. მასლოუ, კ. როჯერსი, ვ. ფრანკლი, რომელთა იდეების პედაგოგიური განსახიერებაც ჩამოყალიბდა როგორც „ჰუმანისტური პედაგოგიკა“,  სადაც ყურადღების ცენტრშია პიროვნება, რომელიც მიისწრაფვის თვითრეალიზაციისკენ, მზად არის ახალი გამოცდილებისთვის და შეუძლია გაცნობიერებული არჩევანის გაკეთება.

კარლ როჯერსმა (1902-1987) შეიმუშავა ,,პიროვნებაზე  ორიენტირებული თერაპიის” კონცეფცია, რომელიც შემდგომში ადაპტირებული იქნა განათლების სფეროში. როჯერსი ამტკიცებდა, რომ სწავლა ეფექტურია მხოლოდ მაშინ, როცა მოსწავლე თვითონ არის დაინტერესებული და მოტივირებული.

აბრაჰამ მასლოუმ (1908-1970) შექმნა “მოთხოვნილებათა იერარქიის” თეორია, რომელიც ხაზს უსვამს ინდივიდის საჭიროებების დაკმაყოფილების მნიშვნელობას თვითრეალიზაციისთვის. ეს თეორია მნიშვნელოვანი გახდა განათლების სფეროში, რადგან სწავლა და პიროვნული ზრდა მჭიდროდ არის დაკავშირებული.

კონსტრუქტივიზმის თეორია, რომელიც განავითარეს ჟან პიაჟემ (1896-1980) და ლევ ვიგოტსკიმ (1896-1934), მნიშვნელოვანი საფუძველი გახდა პიროვნებაზე ორიენტირებული სწავლებისთვის. პიაჟე ამტკიცებდა, რომ ბავშვები აქტიურად აშენებენ საკუთარ ცოდნას გამოცდილებაზე დაყრდნობით, ხოლო ვიგოტსკი ხაზს უსვამდა სოციალური ინტერაქციის მნიშვნელობას სწავლის პროცესში.

ჯონ დიუის (1859-1952) პროგრესული განათლების იდეებმა მნიშვნელოვანი გავლენა იქონია პიროვნებაზე ორიენტირებული სწავლების განვითარებაზე. დიუი ამტკიცებდა, რომ განათლება უნდა იყოს მჭიდროდ დაკავშირებული მოსწავლის რეალურ გამოცდილებასთან და ინტერესებთან.

მე-20 საუკუნის ბოლო ათწლეულში  მოთხოვნადი გახდა პიროვნებაზე ორიენტირებული სწავლის იდეები, თითოეული მოსწავლის შემოქმედებითი შესაძლებლობების განვითარება და სკოლის მოსწავლეებში საგნობრივი და ინტეგრირებული უნარების ჩამოყალიბება.

მოსწავლეზე ორიენტირებული სწავლება არის ერთ-ერთი ეფექტური პედაგოგიური მიდგომა საგანმანათლებლო პროგრამების განხორციელებისას, რომელიც მოიცავს :

• აქცენტი აქტიურ და არა პასიურ სწავლაზე;
• აქცენტი კრიტიკულ და ანალიტიკურ უნარების განვითარებაზე;
• მოსწავლეების პასუხისმგებლობის და ანგარიშვალდებულების გაზრდა;
• ურთიერთდამოკიდებულება, ურთიერთპატივისცემა მასწავლებელსა და მოსწავლეს შორის;
• სასწავლო პროცესის რეფლექსიული მიდგომა როგორც მასწავლებლის, ისე მოსწავლეების მხრიდან.

მოსწავლეზე ორიენტირებული სწავლება  ფოკუსირებულია თითოეული მოსწავლის უნიკალური ინდივიდუალური მახასიათებლების გაგებაზე და მათ გამოყენებაზე .

იგი ითვალისწინებს ისეთ ფაქტორებს, როგორიცაა ინტერესი, ძლიერი და სუსტი მხარეები, ემოციური რეაქციებიც კი, რათა შეიქმნას საგანმანათლებლო გამოცდილება, რომელიც აკმაყოფილებს თითოეული მოსწავლის ინდივიდუალურ საჭიროებებს.

პიროვნებაზე ორიენტირებული სწავლება არის სწავლის ტიპი, სადაც მოსწავლის  პიროვნება, მისი ორიგინალობა, თვითშეფასება პირველ პლანზეა წამოწეული. ამ მიდგომის განხორციელებისას სწავლებისა და სწავლის პროცესები ურთიერთშეთანხმებულია შემეცნების მექანიზმის , გონებრივი და ქცევითი მახასიათებლების გათვალისწინებით, ხოლო „მასწავლებელ-მოსწავლის“ ურთიერთობა აგებულია თანამშრომლობისა და არჩევანის თავისუფლების პრინციპებზე.

ამ პედაგოგიური მიდგომის კონტექსტში განათლება განიხილება, როგორც მოსწავლის მომზადების საფუძველი სამოქალაქო ცხოვრებისთვის. პიროვნებაზე ორიენტირებული მიდგომით  ინდივიდის შემდეგი ასპექტები ვითარდება:

• დამოუკიდებელი არჩევანის გაკეთების უნარი;
• საკუთარი გამარჯვების, მარცხის ასახვისა და გონივრულად შეფასების უნარი ;
• საკუთარი მიზნის სწორად დასახვის უნარი ;
• შემოქმედებითობა;
• პასუხისმგებლობა;

პიროვნებაზე ორიენტირებული განათლება ჰუმანისტური პედაგოგიკის საფუძველია. მთელი პროცესი მოსწავლის გარშემოა ორიენტირებული – ის არის მთავარი გმირი. ამავდროულად, აქცენტი კეთდება კლასში ყველა ბავშვის აღზრდასა და განათლებაზე. პროცესი ითვალისწინებს მათ ინდივიდუალურ მახასიათებლებსა და საჭიროებებს. დომინირებს მოსწავლის  პატივისცემა, სიკეთე, სიყვარული და თანაბარი მოპყრობა. მასწავლებლის ამოცანაა გამოავლინოს თითოეული მოსწავლის საჭირო უნარი და განავითაროს ისინი მისი შესაძლებლობების მაქსიმუმამდე.

პედაგოგიურ საქმიანობაში მასწავლებელს წინაშე ჩნდება პრობლემები:

• გაკვეთილზე მოსწავლეები სხვადასხვა ტემპით ასრულებენ დავალებებს;
• ერთი და იგივე ამოცანები ზოგისთვის ადვილია, ზოგისთვის კი რთული;
• კლასში არიან მოსწავლეები, რომლებსაც მოსწონთ რთული ამოცანები, სადაც მათ სჭირდებათ საკითხისადმი ღრმა წვდომა , არიან მოსწავლეები, რომლებსაც მოსწონთ შემოქმედებითი დავალებები;

პიროვნებაზე ორიენტირებული სწავლების მიდგომა ეფუძნება რამდენიმე ძირითად პრინციპს:

• მოსწავლის უნიკალურობის აღიარება: ეს პრინციპი გულისხმობს, რომ თითოეულ მოსწავლეს აქვს უნიკალური შესაძლებლობები, ინტერესები და სწავლის სტილი. სწავლების პროცესი უნდა ითვალისწინებდეს ამ ინდივიდუალურ თავისებურებებს.
• სწავლის პროცესში მოსწავლის აქტიური მონაწილეობა: მოსწავლე არ უნდა იყოს პასიური მიმღები, არამედ აქტიური მონაწილე საკუთარი ცოდნის კონსტრუირების პროცესში. ეს გულისხმობს პრაქტიკულ აქტივობებს, დისკუსიებს, პროექტებს და სხვა ინტერაქტიულ მეთოდებს.
• თვითრეალიზაციის ხელშეწყობა: სწავლების პროცესი უნდა იყოს მიმართული არა მხოლოდ ცოდნის გადაცემაზე, არამედ მოსწავლის პიროვნული ზრდისა და პოტენციალის რეალიზებაზე.
• მასწავლებლის როლი, როგორც ფასილიტატორი: მასწავლებელი არ არის მხოლოდ ცოდნის წყარო, არამედ სწავლის პროცესის ხელშემწყობი. ის ქმნის გარემოს, სადაც მოსწავლეებს შეუძლიათ აღმოაჩინონ და განავითარონ საკუთარი შესაძლებლობები.
• პოზიტიური სასწავლო გარემოს შექმნა: ეს გულისხმობს ემოციურად უსაფრთხო ატმოსფეროს შექმნას, სადაც მოსწავლეებს არ ეშინიათ შეცდომების დაშვების და თავისუფლად გამოხატავენ საკუთარ აზრებს.

პიროვნებაზე ორიენტირებული სწავლების მიდგომას აქვს რიგი უპირატესობები:

• მოსწავლეთა მოტივაციის ზრდა: როდესაც სწავლება ეფუძნება მოსწავლის ინტერესებს და საჭიროებებს, იზრდება მათი მოტივაცია და ჩართულობა.
• კრეატიულობის განვითარება: ეს მიდგომა ხელს უწყობს მოსწავლეების შემოქმედებითი უნარების განვითარებას, რადგან მათ ეძლევათ თავისუფლება გამოხატონ საკუთარი იდეები.
• ემოციური ინტელექტის გაუმჯობესება: ყურადღება ექცევა როგორც აკადემიურ მიღწევებს, ასევე  ემოციურ და სოციალურ განვითარებასაც.
• სწავლის უნარების გაუმჯობესება: მოსწავლეები სწავლობენ,თუ როგორ ისწავლონ, რაც მათ ეხმარება მთელი ცხოვრების განმავლობაში სწავლის უნარების განვითარებაში.

ამ მიდგომას აქვს გარკვეული გამოწვევებიც:

• რესურსების ინტენსიური გამოყენება: ინდივიდუალური მიდგომა მოითხოვს მეტ დროს, ენერგიას და რესურსებს მასწავლებლებისგან.
• მასწავლებელთა მომზადების საჭიროება: ეს მიდგომა მოითხოვს მასწავლებლებისგან სპეციფიკურ უნარებს და მიდგომებს .
• სტანდარტიზებულ ტესტებთან შესაბამისობა: ზოგჯერ რთულია ამ მიდგომის შეთავსება არსებულ საგანმანათლებლო სტანდარტებთან და შეფასების სისტემებთან.
• კლასის მართვის სირთულეები: ინდივიდუალური მიდგომა შეიძლება ართულებდეს დიდი ზომის კლასების მართვას.

პიროვნებაზე  ორიენტირებული  მიდგომა დღეს განიხილება, როგორც სპეციფიკური პედაგოგიური აქტივობა, რათა შეუქმნას მოსწავლეებს ოპტიმალური პირობები, განავითარონ თავიანთი პოტენციალი, სულიერება და გაააქტიურონ პირადი პოზიცია.

პედაგოგიკასა და საგანმანათლებლო ფსიქოლოგიაში პიროვნებაზე ორიენტირებული განათლების იდეის შემუშავებისას შეიძლება აღინიშნოს სამი ეტაპი.

• მასწავლებლების ინოვაციური მიდგომის სურვილი, ჩაატარონ სხვადასხვა დიდაქტიკური კონცეფციები თავიანთ პრაქტიკულ მუშაობაში: პრობლემაზე დაფუძნებული სწავლება, პროგრამირებული სწავლება, განმავითარებელი სწავლება.
• საგანმანათლებლო თეორიების განვითარების კურსი, მასწავლებლების ინოვაციური გამოცდილების გააზრება, ინოვაციური საგანმანათლებლო დაწესებულებების შექმნა, ცვლადი სასწავლო გეგმები, საგანმანათლებლო პროექტები.
• ჩნდება მეთოდოლოგიური ხასიათის ნაშრომები, რომლებიც ასაბუთებს პიროვნებაზე ორიენტირებული განათლების განვითარების აუცილებლობას და შესაძლებლობას.

დაწყებითი განათლების საფეხური წარმოადგენს ფუნდამენტურ ეტაპს მოსწავლის შემდგომი განვითარებისთვის. ამ ასაკში ფორმირდება სწავლისადმი დამოკიდებულება, ვითარდება კრიტიკული აზროვნების საწყისი უნარები და ყალიბდება პიროვნული თვისებები. შესაბამისად, ინოვაციური მიდგომების დანერგვა სწორედ ამ ეტაპზეა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი.

მუსიკის სწავლება დაწყებით საფეხურზე წარმოადგენს მნიშვნელოვან საფუძველს ბავშვის ჰოლისტური განვითარებისთვის. მუსიკის, როგორც საგნის, უნიკალური როლი მოსწავლის პიროვნული განვითარებისთვის განსაკუთრებით საყურადღებოა. მუსიკა არის ხელოვნების დარგი, რომელიც  ხელს უწყობს კოგნიტურ, ემოციურ და სოციალურ განვითარებას. ტრადიციული სწავლების მეთოდები ხშირად ვერ უზრუნველყოფს მოსწავლეების სრულ ჩართულობასა და კრიტიკული აზროვნების განვითარებას. ამიტომ, მუსიკის გაკვეთილებზე პიროვნებაზე ორიენტირებული მიდგომის მეთოდის გამოყენება შეიძლება იყოს განსაკუთრებით ეფექტური.

მუსიკის მასწავლებლები თავიანთ გაკვეთილებზე ცდილობენ ხელი შეუწყონ ბავშვის პიროვნების თვითშემეცნების, თვითრეალიზაციის პროცესებს, მისი უნიკალური ინდივიდუალურობის განვითარებას, რაც საფუძვლად უდევს პიროვნებაზე ორიენტირებულ მიდგომას, რომელიც ეფუძნება შემდეგ პრინციპებს:

ცვალებადობა – სასწავლო პროცესში სხვადასხვა სწავლის მოდელების გამოყენება მოსწავლეების  ინდივიდუალური მახასიათებლებისა და მათი გამოცდილების მიხედვით;

ინტელექტის, აფექტისა და მოქმედების სინთეზი – სწავლების ისეთი ტექნოლოგიების გამოყენება, რომელშიც მოსწავლე ჩაერთვება შემეცნების, ერთობლივი მოქმედებისა და სამყაროს ემოციური გამოკვლევის პროცესში;

პრიორიტეტული სტანდარტი – სასურველია მოსწავლეების ჩართვა მათთვის უფრო საინტერესო აქტივობებში.

მუსიკის გაკვეთილებზე სწავლების პიროვნებაზე ორიენტირებული მიდგომა ხელს უწყობს მოსწავლის ინდივიდუალობის გამოვლენას, რაც გამოიხატება აზროვნების, დამახსოვრების, ყურადღების, ინიციატივისა და შემოქმედებითობის ხასიათში. ახალი მასალის შესწავლისას თითოეული მოსწავლე  აღმოაჩენს სხვადასხვა ინტერესებს და იყენებს თავის ცოდნას სხვადასხვა გზით.

პიროვნებაზე ორიენტირებული სწავლების მეთოდი ინოვაციურია და ზრდის სასწავლო პროცესის ეფექტურობას.

მუშაობის პროცესში თემაზე გამოიკვეთა შემდეგი ამოცანები:

• როგორ გავხადოთ გაკვეთილი ხალისიანი და საინტერესო?
• როგორ გავააქტიურო მოსწავლეთა აქტივობა კლასში?
• როგორ მივცე მოსწავლეს შესაძლებლობა იგრძნოს აღმოჩენის სიხარული, გაუჩნდეს უფრო მეტი სწავლის მოთხოვნილება?

სასწავლო პროცესის ეფექტურობის გაზრდას ვხედავ სწავლების ყველაზე რაციონალური მეთოდებისა და ტექნიკის, უახლესი თანამედროვე ტექნოლოგიების ინტეგრირებულ გამოყენებაში. მოსწავლეთა შემეცნებითი აქტივობის გააქტიურებით, წიგნიერების გაზრდით, გაკვეთილზე ვქმნი სიახლის და გაკვირვების განცდას, რაც ხელს უწყობს დამოუკიდებლად მუშაობას, მოცემული პრობლემის გადაჭრას, უჩვეულო კითხვაზე პასუხის გაცემას, ამას ყველაზე მეტად უწყობს ხელს გაკვეთილზე არსებული პრობლემური სიტუაციების მრავალფეროვნება.

დიდი ხანია მაინტერესებს, როგორ გამოვიყენო ყველაზე ეფექტურად ,მოსწავლეზე ორიენტირებული მიდგომა მუსიკის გაკვეთილებზე, როგორ განვავითარო მოსწავლის მუსიკალური მიდრეკილებები საინტერესოდ, როგორ ვასწავლო მათ მოსმენა, გაგება და გამოგონება.

ამ კითხვებზე პასუხები ვიპოვე კომპოზიტორ-მასწავლებლის კარლ ორფის სისტემაში. კ.ორფის მეთოდი ითვალისწინებს ბავშვის ინდივიდუალურ მახასიათებლებს და იძლევა ეფექტური ურთიერთქმედების საშუალებას სხვადასხვა უნარების, შესაძლებლობებისა და საჭიროებების მქონე ბავშვებს შორის; აყალიბებს უზარმაზარ პოტენციალს ბავშვების მუსიკალური შესაძლებლობების ჩამოყალიბებისა და განვითარებისთვის და შემდგომი შემოქმედებითი საქმიანობისთვის.

კარლ ორფი თვლის, რომ ყველაზე მნიშვნელოვანია გაკვეთილის ატმოსფერო: ბავშვების ენთუზიაზმი, მათი შინაგანი კომფორტი, რაც საშუალებას აძლევს ბავშვს იყოს არა მხოლოდ მსმენელი ან შემსრულებელი, არამედ, რაც მთავარია, შემოქმედი, მუსიკის შემქმნელი. ამრიგად, კლასები აღწევენ ბავშვის შემოქმედებითობის განვითარებას. იქმნება მხიარული კომუნიკაციის ატმოსფერო, სადაც თითოეულ ბავშვს, ისევე როგორც ზრდასრულს, შეუძლია გამოხატოს თავისი ინდივიდუალობა.

სწავლებისა და განვითარების ფორმები და მეთოდები ეფუძნება სხვადასხვა სახის მუსიკალური აქტივობის სინთეზს (სიმღერა, მოძრაობა, მუსიკალური ინსტრუმენტების დაკვრა) და იმპროვიზაციას.

მოძრაობა და აქტიური მოსმენა არის თამაშის ფორმა, რომელიც გვასწავლის მუსიკალური სურათების გადმოცემას მუსიკის რიტმში ძირითად მოძრაობებთან ერთად.

კარლ ორფი (Carl Orff) იყო ცნობილი გერმანელი კომპოზიტორი და მუსიკალური პედაგოგი. მან შექმნა მუსიკალური განათლების ინოვაციური სისტემა, რომელიც ცნობილია როგორც “ორფის მეთოდი”. ამ მეთოდის მთავარი მიზნებია:

1. თამაშისა და მუსიკის ინტეგრირება – სწავლა ხდება თამაშის, რიტმის, მოძრაობისა და შემოქმედებითი ექსპრესიის მეშვეობით.
2. მოსწავლის ჩართულობა – თითოეული მოსწავლე უშუალოდ მონაწილეობს მუსიკის შექმნის პროცესში, რითაც სწავლა უფრო აქტიური და საინტერესო ხდება.
3. ინსტრუმენტების გამოყენება – ორფის მეთოდში იყენებენ მარტივ ინსტრუმენტებს, როგორიცაა ქსილოფონი, მეტალოფონი, დოლები და სხვა პერკუსიული ინსტრუმენტები.
4. რიტმი და მოძრაობა – ორფის სისტემა ხაზს უსვამს რიტმულ აღქმას და მოძრაობის როლს მუსიკალურ განათლებაში.

წარმოგიდგენთ რამდენიმე მაგალითს:

• მაგალითი N 1- რიტმის გაცნობა

მიზანი: მოსწავლეების რიტმული აღქმის განვითარება და ყურადღების კონცენტრაცია.

აქტივობა:

1. მასწავლებელი იწყებს მარტივი რიტმის დაკვრას ტაშით (მაგალითად, “ტაში-ტაში-პაუზა-ტაში”).
2. მოსწავლეები იმეორებენ იგივე რიტმს.
3. როდესაც ყველა ითვისებს რიტმს, ჯგუფი ერთხმად ცდილობს რიტმის გაფართოებას ან რთულ რიტმულ კომბინაციებში გადასვლას.

შედეგი: მოსწავლეები სწავლობენ რიტმის საფუძვლებს და ჯგუფურ თანამშრომლობას.

• მაგალითი N 2- მუსიკისა და მოძრაობის ინტეგრირება

მიზანი: რიტმისა და მელოდიის  შეგრძნების განვითარება.

აქტივობა:

1.  მარტივი მელოდიური მუსიკის მოსმენა (შესაძლებელია ფოლკლორული ან ბავშვებისთვის განკუთვნილი).
2. მოსწავლეებს შესთავაზეთ, რომ მუსიკის რიტმს მიჰყვნენ მოძრაობებით (ხტუნვა,ხელების მოძრაობით).
3. შემდეგ კლასში ჯგუფებად დაყავით და თითოეულმა ჯგუფმა მოიფიქროს საკუთარი „მოძრაობა“  მუსიკის მიხედვით.
4. თითოეული ჯგუფი ასრულებს თავიანთ მოძრაობით კომპოზიციას.

შედეგი: მუსიკის რიტმული და მელოდიური სტრუქტურის აღქმა, შემოქმედებითი გამოხატვა.

მუსიკის ნიმუში

მარტივი მელოდია, რომელიც შეგიძლიათ გამოიყენოთ:
“Twinkle, Twinkle, Little Star”

https://www.youtube.com/watch?v=NiRf84t4i5I

• მაგალითი N 3 –რიტმული ჭრელი ბურთულები

მიზანი: რიტმის აღქმის და მოძრაობის სინქრონიზაციის უნარის გაუმჯობესება.

ინსტრუქცია:

1. მოსწავლეებს გაუნაწილეთ ბურთულები ან პატარა ფერადი ბარათები .
2. თითოეულ ფერს მიანიჭეთ რიტმული მნიშვნელობა:

• წითელი: ტაში-ტაში.
• ლურჯი: ტაში-პაუზა.
• ყვითელი: ტაში-ტაში-ტაში.

1. მოსწავლეები ფერების თანმიმდევრობით შეასრულებენ რიტმებს, შემდეგ კი ჯგუფურად აერთიანებენ.

• მაგალითი N 4- „მუსიკისა და ხელოვნების სინთეზი“

მიზანი: მუსიკის ბგერების გამოყენებით ვიზუალური ხელოვნების შექმნა.
ინსტრუქცია:

1. მოსწავლეებს სთხოვეთ, დახატონ, როგორ „გრძნობენ“ მუსიკას (მაგ., მხიარული სიმღერა გამოიხატოს ნათელი ფერებით).
2. შექმნან მელოდია თითოეული ნახატისთვის.

• მაგალითი N 5- „მუსიკალური ისტორია“

მიზანი: მუსიკის გამოყენებით მოთხრობის შექმნა.
ინსტრუქცია:

1. მოსწავლეებს მიეცით მარტივი თემატიკა (მაგ., „ჯუნგლებში დაკარგული ბიჭი“).
2. სთხოვეთ, შექმნან ბგერები, რომლებიც გადმოსცემენ ისტორიის სხვადასხვა ეპიზოდს.

• მაგალითი N 6- „მუსიკალური ეზო“

მიზანი: გარემოს ხმოვანების გამოყენება და მუსიკალურ ექსპერიმენტებში ჩართვა.

ინსტრუქცია:

1. მოსწავლეები კლასიდან გაიყვანეთ ეზოში ან ბუნებაში.
2. სთხოვეთ მოსწავლეებს, მოიძიონ გარემოს ხმები (ქარის შრიალი, ფოთლების წვიმა, ჩიტების ხმა).
3. თითოეული მოსწავლე ან ჯგუფი ქმნის ამ ხმების „მუსიკალურ იმიტაციას“.
4. ჯგუფურად აერთიანებთ ხმებს ერთ მთლიან კომპოზიციად.

• მაგალითი N 7- „მელოდიური ხეები“

მიზანი: მელოდიური აღქმისა და მუსიკის ორგანიზაციის უნარის განვითარება.

ინსტრუქცია:

1. დაფაზე დახატეთ ხე, რომლის თითოეული ტოტი წარმოადგენს მუსიკალური ფრაზის ნაწილს (მაგ., „დო-რე-მი“).
2. მოსწავლეები ერთმანეთს ეჯიბრებიან, ვინ უფრო სწრაფად ან სწორად შეასრულებს „ხის მელოდიას“.
3. შეგიძლიათ გამოიყენოთ ინსტრუმენტები ან მხოლოდ ვოკალური შესრულება.

• მაგალითი N 8- „ხმოვანი ექსპრესია“

მიზანი: მოსწავლეებმა ხმით გამოხატონ ემოციები და მოვლენები.

ინსტრუქცია:

1. მოსწავლეებს უთხარით, რომ შექმნან ბგერები, რომლებიც წარმოაჩენენ ემოციას (მაგ., სიხარული, სევდა, აღფრთოვანება).
2. თითოეული ემოცია შეიძლება გამოვლინდეს სხვადასხვა ინსტრუმენტზე ან ხმოვანებით.
3. კლასის დანარჩენი წევრები უნდა გამოიცნონ, რომელი ემოცია გამოხატეს.

• მაგალითი N 9- „ხმოვანი ნახატები“

მიზანი: ბგერების ვიზუალიზაცია და შემოქმედებითი პროცესის ხელშეწყობა.

ინსტრუქცია:

1. მოსწავლეებს სთხოვეთ, დახატონ სხვადასხვა ხაზები ან ფიგურები, რომლებიც მუსიკის ემოციას გამოხატავენ.
2. ჯგუფებმა მოახდინონ მათი ნახატების ბგერებით გადმოცემა ინსტრუმენტების ან ხმოვანი ეფექტების გამოყენებით.
3. საბოლოოდ, თითოეული ჯგუფი „ხატავს“ მუსიკალურ ნაწარმოებს.

• მაგალითი N 10- „ხმების დუეტი“

მიზანი: მოსწავლეებს ასწავლოს გუნდური მუშაობა და ბგერითი ჰარმონია.

ინსტრუქცია:

1. მოსწავლეები დაყავით წყვილებად.
2. თითოეული წყვილი ასრულებს ბგერებით დუეტს, სადაც ერთი მოსწავლე ქმნის რიტმულ ფონს, ხოლო მეორე – მელოდიას.
3. ჯგუფმა გამოიმუშავოს უნარი, ჰარმონიულად შეასრულოს კომპოზიცია.

• მაგალითი N 11- „მუსიკალური თეატრი“

მიზანი: ბგერების, მოძრაობისა და სცენური წარმოდგენის ერთიანობა.
აქტივობა:

1. თემის შერჩევა: მოსწავლეებმა აირჩიონ ზღაპარი ან ლეგენდა (მაგ., „წითელქუდა“).
2. ბგერითი ეფექტები: ჯგუფები ქმნიან სცენებისთვის შესაბამის ბგერით ეფექტებს (მაგ., ტყის ხმები, ქარის ხმა).
3. მუსიკალური ნარატივი: მოსწავლეები თანმიმდევრობით ასრულებენ მუსიკალურ სცენებს და მოძრაობებს.

სასარგებლო რჩევები

• ყურადღება მიაქციეთ მოსწავლეთა განწყობას და შექებით წაახალისეთ.
• გამოიყენეთ მუსიკისა და დრამის ელემენტები, რათა მოსწავლეებს ინტერესი გაუჩინოთ.
• ჩართეთ მოსწავლეები სხვადასხვა როლში (დირიჟორი, შემსრულებელი, კომპოზიტორი).
• იმპროვიზაციას გაუწიეთ ყურადღება – კარლ ორფის მეთოდის მნიშვნელოვანი ნაწილია საკუთარი მუსიკის შექმნა.

დამატებითი რჩევები:

• თითოეულ გაკვეთილში ჩართეთ დრო მოსწავლეთა თვითშეფასებისთვის.
• გამოიყენეთ ვიდეო ან აუდიო ჩანაწერები პროცესის ასახვისთვის და შემდეგ მათი განხილვისთვის.
• უზრუნველყავით ინსტრუმენტების მრავალფეროვნება, რათა თითოეულმა მოსწავლემ მონახოს საკუთარი ინტერესის სფერო.

თითოეული მოსწავლე  ინდივიდუალურია სკოლაში. სკოლა ბავშვის ცხოვრების ნაწილია, ამიტომ გაკვეთილი უნდა იყოს საინტერესო, მრავალფეროვანი, შინაარსიანი და გათვალისწინებული იყოს ადამიანის საქმიანობის მთელი მრავალფეროვნება: ინტელექტუალური, ესთეტიკური, მორალური და ფსიქოლოგიური. თითოეული მოსწავლის შესაძლებლობებისა და ინტერესების გათვალისწინებით, პერსონალური მიდგომა და ინდივიდუალური აქტივობა ხელს უწყობს შემოქმედებითი, დამოუკიდებელი, აქტიური პიროვნების ჩამოყალიბებას. თანამედროვე საგანმანათლებლო ტექნოლოგიების გამოყენება (მოსწავლეზე ორიენტირებული სწავლება, სოკრატისეული დიალოგი,  პროექტზე დაფუძნებული სწავლება, დიფერენცირებული მიდგომა,  კრიტიკული აზროვნების განვითარება, თამაშის ტექნოლოგიები) ზრდის გაკვეთილის ეფექტურობას.

განათლების მოდელირებისა და კონსტრუირების  პედაგოგიური იდეა დაკავშირებულია თითოეული მოსწავლის მიღწევასთან,  პიროვნების თვითგამოხატვის პირობების შექმნასთან,  პიროვნული თვისებების განვითარებისა და გამოვლენის ხელშეწყობასთან, მისი ინდივიდუალობის, სუბიექტურობის ჩამოყალიბებასთან და საკუთარი შესაძლებლობების მორალურ და შემოქმედებით თვითრეალიზაციასთან.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ქ. ჭკუასელი „ პედაგოგიკის ზოგადი საფუძვლები“;
2. გლურჯიძე გ., გიგინეიშვილი ა., „კრეატიული (ეფექტიანი) აზროვნების მეთოდები“
3. ჯინჯიხაძე ჯ., „თანამედროვე პედაგოგიური ტექნოლოგიები“
4. დიმიტრი უზნაძის პედაგოგიკური შეხედულებები

1. ბოჭორიშვილი მ. (2012, დეკემბერი). ქეისებით სწავლება.  https://mastsavlebeli.ge/?p=2445

5. ვიგოტსკი ლ.ს. – მ.: შალვა ამონაშვილის გამომცემლობა (ჰუმანური პედაგოგიკის ანთოლოგია. – 1996. – 224გვ.
6. დიმიტრიევა ლ.გ. სკოლის მოსწავლეების შემოქმედებითი განვითარება მუსიკის გაკვეთილებზე. – მ., 1981 წ.
7. კაგანი მ.ს. ხელოვნების როლი და ურთიერთქმედება პედაგოგიურ პროცესში //მუსიკა სკოლაში. -1987წ. – No4.
8. ტერენტიევა ნ.ა. უმცროსი სკოლის მოსწავლეების მხატვრული და შემოქმედებითი განვითარება მუსიკის გაკვეთილებზე სხვადასხვა სახის ხელოვნების ჰოლისტიკური აღქმის პროცესში. – მ., 1990 წ.