ვუდი ალენის გენიალური ფილმის („შუაღამე პარიზში“) შთაგონებით, ჩვენ შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ „შუაღამე თბილისში“, რუსთაველის გამზირზე. შეხვედრის ადგილი იქნებოდა კაფე „ქიმერიონი“. ლადო გუდიაშვილის, მოსე თოიძის, დავით კაკაბაძის მიერ მოხატულ კედლებში ისხდებოდნენ „ცისფერყანწელები“, მათი მეგობრები და მუზები. იქნებ თამუნია წერეთელსაც გაეელვა მორცხვი ღიმილით, ნინო მაყაშვილს სიყვარულით გადაეხედა თავისი ტიციანისთვის, კუთხის მაგიდასთან ელენე ბაქრაძე იჯდებოდა, ყელზე – სამწყება მარგალიტით, მაჯაზე – მარჯნით, ბოკალი წითელი ღვინით და ღერი სიგარეტით. აბორგებული, თვალებნაპერწკლიანი, მღელვარედ წაიკითხავდა ლექსს „მზიანი პაოლო“ და დინჯი აღფრთოვანებით მოუსმენდა ტიციანი, ტიტე – ფართო პერანგის საკინძეში წითელი მიხაკით.
რას წაიკითხავდა იმ საღამოს პაოლო? რაც გინდა წაეკითხა, ერთნაირად დიდი იქნებოდა, მაგრამ თუ ვუდი ალენისგან ვისესხე სიუჟეტი, ე.ი „ჩემი“ შუაღამეა – პაოლო წაიკითხავდა ლექსს „წერილი დედას“.
პაოლო იაშვილის მეგობარი სერგო კლდიაშვილი იხსენებდა: ერთ დღეს მეგობრები, მათ შორის – პაოლო, ტიციანი და თვითონ სერგო, ქუთაისში შეკრებილან და ქალაქგარეთ გაუსეირნიათ. მდინარე წყალწითელაზე ერთ წისქვილში შესულან. „ჭაღარა მეწისქვილემ გაკვირვებით შეგვავლო თვალი ქალაქურად ჩაცმულ ახალგაზრდებს. მისი გაკვირვება ბუნებრივი იყო – საფქვავის მიმტანს არ ვგავდით. გამომცდელად შეგვათვალიერა და ფრთხილად იკითხა, ვინ ვიყავით, რა საქმეზე მივედით. ტიციანის პასუხმა, პოეტები ვართ და აქ ღამის გათევას ვაპირებთო, მეწისქვილე საგონებელში ჩააგდო. არა, ასეთი ახირებული ხალხი არასოდეს სწვევია. სიტყვა „პოეტებიც“ მას არაფერს ეუბნებოდა, მაგრამ შიშის საბაბიც არ ჰქონდა: მართალია, არეული დროა, მტაცებლები თავისუფლად დათარეშობენ, მაგრამ თუ ესენი ავაზაკები არიან, წასაღებს აქ ვერაფერს იპოვიან, რას უნდა დაეხარბონ? ფქვილსა და ტომრებს? „კი, ბატონო, შემოდით“, – არცთუ სტუმართმოყვარეობით შეგვიპატიჟა. პოეტები ჩამოსხდნენ ტომრებზე. სანდრო ცირეკიძემ მეგობრებს ახლად გამოცემული მალარმეს ლექსები და პროზა აჩვენა. მერე ლექსების კითხვა დაიწყეს. ამ უჩვეულო ამბავმა გარეთ გააღწია და მალე წისქვილში ცნობისმოყვარე ხალხი მოგროვდა. მერე გლეხების პატივსაცემად თქვეს ლექსები. ერთს დოქით ღვინოც აღმოაჩნდა და სადღეგრძელოებიც დააყოლეს. პაოლომ წაიკითხა „წერილი დედას“. გლეხებს ესმით სიტყვები: „ბზის განიავება, კალო და კევრი, სოფლის სიწმინდე, მართალი ბათმანი“… ეს სტრიქონები ადვილად სწვდება მათ გონებას, ცხადად ჩანს, რომ იწონებენ, ერთმანეთს კმაყოფილებით გადახედეს, პაოლოსაც სიმპათიით შესცქერიან. უეცრად ესმით ასეთი სტრიქონები: „და დავიკუნტები ქალაქის ქუჩებში მე სალახანა”, – და შემდეგ: „როცა მე ქურდები მეგობრად მრაცხავენ”, – და ბოლოს: „დედა, ინახულე შენ წმინდა ხახული, წადი ფეხშიშველი, ქალაქში დაკარგული შვილისთვის ღამე გაათიე”. ეს სიტყვები, როგორც ჩანს, გლეხებმა თავისებურად გაიგეს. გაიგეს, როგორც აღსარება და სინანული. აქამდე თუ გახარებული თვალით შესცქეროდნენ, ახლა დაეჭვებით და ერთგვარი შეცოდებით შეჰყურებენ. ასეთი ლამაზი ვაჟკაცი, კარგად ჩაცმული, და თურმე ყოფილი ქურდი… უეცრად ტიციანის სიცილი გვესმის… მეწისქვილეს მისთვის ეკითხნა: „დიდი ხანია, რაც ის ყმაწვილი ციხიდან გამოუშვეს?“ მაშინვე პაოლოს გააგებინა, რაც მოხდა. საჭირო გახდა განმარტება, რაც მეურმეებმა დიდი ყურადღებით მოისმინეს. არ ვიცი, დაიჯერეს თუ არა საბოლოოდ, ოღონდ ის კი იყო, ისევ ხალისიანად შემოგვცქეროდნენ“.
გურამ ასათიანს მიაჩნდა, რომ პაოლო იაშვილის ლექსი „წერილი დედას“, რომელიც სერგეი ესენინის ცნობილ ლექსზე („წერილი დედას“) ხუთი წლით ადრე იყო დაწერილი, წარმოადგენდა ძველ, იდილიურ საქართველოსთან გამოთხოვებას. მისი აზრით, „ძველი სამყარო: წინაპართა მყუდრო სამყოფელი, ქვიტკირის მარნები, ბზის განიავება, მართალი ბათმანი, – აქ დანახულია ქალაქის მტვრიანი, ვნებით გახელებული ქუჩებიდან, სრულიად ახალი ფსიქოლოგიის, ახალი სულიერი წყობის ადამიანის თვალით. „ცისფერყანწელები“, პირველნი ქართულ მწერლობაში, შეეცადნენ პოეზიაში ე.წ. ურბანისტული მსოფლშეგრძნების შეტანას“. კრიტიკოსი ფიქრობდა, რომ ამ თვალსაზრისით პაოლო იაშვილის ლექსი „ფარშევანგები ქალაქში“ წარმოადგენდა თანამედროვე ქალაქის ერთ-ერთ პირველ ლირიკულ პეიზაჟს XX საუკუნის ქართულ პოეზიაში: „სიცხიანი, ჰალუცინაციებით აბოდებული ქალაქი, სადაც ლურჯი ჰაერი დამსხვრეული შუშის მტვერივით ელავს, სადაც სნეული ძაღლები ქუჩებში ყრიან და თვალებახვეული ცხენები მკერდს იხევენ რკინის სვეტებზე, პაოლო იაშვილს წარმოუდგებოდა მისტიკურ კოცონად, რომელშიც უმწეო მშვენიერ ფრინველებთან ერთად სამუდამოდ იწვოდნენ პოეტის წმიდათაწმიდა ილუზიებიც, და ეს სისხლიანი სასაკლაო, როგორც მთვრალ ხარს, ისე იზიდავდა პოეტის შთაგონებას. რასაკვირველია, ეს იყო სიმბოლისტის თვალით დანახული ქალაქი, უფრო ირეალური, ვიდრე ნამდვილი, მაგრამ ეს არ ყოფილა მხოლოდ და მხოლოდ ესთეტის მიერ შეთხზული ლამაზი ბუტაფორია. „ცისფერყანწელები“ სინამდვილეში იყვნენ სწორედ ის გულჩვილი, გასული საუკუნის იდილიებზე გაზრდილი ბავშვები, რომლებიც ახალმა საუკუნემ დიდი ქალაქის ქუჩებში გამოყარა და რომელნიც ამაოდ ცდილობდნენ, ჭრელი ქაღალდის ნიღბებში დაემალათ თავიანთი შიში და ძრწოლა ამ უცნობი სინამდვილის წინაშე. ესენი იყვნენ ადრე დაბერებული, წამებული ბავშვები, რომლებიც სულის სიღრმეში ატარებდნენ სიყვარულის, ალერსის, სათნოების მწვავე მოთხოვნილებას“.
ლექსი სოფლის მყუდრო ტოპოსის დატოვების სევდით იწყება. მამისეული სახლის დატოვებას ემსგავსება სოფლის მიტოვება. „სისხლთა დათხევასა ემსგავსების“. სოფლის წმინდა პეიზაჟს, კატის კნუტებს, ქვიტკირის მარნებს, სიმინდის ყანას, ამ უაღრესად სუფთა, მყუდრო პასტორალურ სივრცეს, უსიამოდ ცვლის ქალაქური ლანდშაფტი, კინტოს პროფილით, საეჭვო ტარნებით და ტირილით, ბევრი ტირილით. პოეტი ქალაქში თავს უცხოდ გრძნობს, წუხს. ედვარდ მუნკის ცნობილი ნახატის, „კივილის“, პერსონაჟის მსგავსად, ურბანულ სივრცეში მშფოთვარე ლანდად „დაიკუნტება“ პოეტი.
და ამ ურბანულ „კაკაფონიაში“ გაკრთება დედის სახე. დედის მთავარი სიმღერა, „ნანა“, პოეტის მეხსიერებაში ოაზისად ყვავის ქალაქის ქაოსური უდაბნოსგან გადასარჩენად.
„მსასოებელი ხედვის არეში მშობელთან (დედასთან) ერთად ღვთისმშობელიც შემოდის, რადგან ხახულთან განუყრელადაა დაკავშირებული ღვთისმშობლის მზერა, სავსე ქართული პატიოსნებით“ [დევდარიანი რ., 2010, 51].
„როცა მე ქურდები მეგობრად მრაცხავენ, სოფელში ვენახი გახდა მოსარწყავი“, – წუხს პოეტი. ქალაქის უსიამო, უნაყოფო ყოფაში ჩართულს, მოურწყავად დარჩენილი ვენახი ახსენდება, უპატრონოდ შთენილი.
„ტაძარი/ვენახი მოსალოდნელ ენიგმ(ებ)ად აღიქმება ქართულ პოეტურ სივრცეში, სადაც ჯერ კიდევ დემეტრე, „მეფე-პოეტი, ღვთისმშობელს წარმოგვიდგენს „ახლად აყვავებულ ვენახად“, რომელიც ედემშია დანერგული“ [თოდუა მ., 2009: 157].
ქალაქის კაენური ენერგეტიკა, ამაო ზრუნვა-ფუსფუსში (ბიბლიურ „მიმოდაზრუნვაში“) ჩაწნეხილი დრო-სივრცე დაუვიწყარი ენიგმით რეფლექსირდება ლექსში „დატრიალება“: „დაფანტულ ფიქრთა ქალაქებში ვუმზერ საათებს, რომლებიც სხედან ორბებივით და ბედს ზომავენ“ [75] (შდრ. კონსტანტინე გამსახურდიას მინიატურა „საათების“ კონცეპტი) [კუცია ნ., თოდუა მ., ტურავა მ., 2021].
…წაიკითხავდა პაოლო ლექსს და წუთით ჩამოწვებოდა სამარისებური სიჩუმე, ზოგნი – ამოოხვრით, ზოგნი – ღვინის ბოკალზე დაშტერებით, ზოგნი – სიგარეტის ღრმა „ნაფაზით“ მიეცემოდნენ ფიქრს. ბოლოს სიჩუმეს ვინმე დაარღვევდა და სხვებიც აჰყვებოდნენ მქუხარე ტაშით.
ყოველ „შუაღამეს“ – ყოველთვის ამ ვიზიონისას – მოჯადოებულ სიუჟეტზე ვივლიდით, რუსთაველის გამზირიდან მაჩაბლის ქუჩაზე, მწერალთა სახლში აღმოვჩნდებოდით. იქ სხდომა იქნებოდა. ჩვენ ფოიედან დავაკვირდებოდით, რა მშვიდია პაოლო, სიმშვიდის მიუხედავად, როგორ უკრთიან თვალებში „ჭინკები“. პაოლოს სანადირო თოფსაც დავინახავდით, მაგრამ ხელს არ ვახლებდით – სიუჟეტის შეცვლა არ შეიძლება, მხოლოდ დაკვირვება.
„ძალიან არეული ჩანდა. ბუფეტის გამგეს რიფსიმეს ვალი, 7 მანეთი, გადაუხადა, სიმონ ჩიქოვანს მოუბოდიშა, შენ გულში წყენა გქონდა, მაგრამ იცოდე, რომ მე კეთილშობილი, პატიოსანი, ვაჟკაცი კაცი ვარ და ამას მალე დაგიმტკიცებო. ვიღაცამ პაპიროსი სთხოვა, პაოლომ მიაწოდა და სულ ჩემს კმაყოფაზე როგორ უნდა იყოო, გაეხუმრა… თითქოს ყველაფერი კარგად იყო. მერე პაოლო მეორე სართულზე ავიდა და ცოტა ხანში თოფის ხმაც გაისმა“ [ინტერნეტრესურსი].
„ყველანი თავგზააბნეული წამოვცვივდით: რა მოხდა? ვინ საით, ვინ საით. აფეთქება? მაგრამ სად? რისი? კედლებიც და ყველაფერიც თავის ადგილზეა. მაშ სად? და ამ დროს მეორე სართულიდან კიბეზე ჩამორბის დამლაგებელი ქალი ანა, წივილ-კივილით: – იაშვილი, იაშვილი! – წერს ირაკლი აბაშიძე. – სულ ხუთიოდე წუთში გაჩნდნენ ადმინისტრაციული დაწესებულების წარმომადგენლები და სასახლის კარებიც დაიკეტა. ისევ სამარისებური სიჩუმე: ახლა – უფრო მეტი, ახლა – უფრო სამარისებური. მხოლოდ ერთხელ გაისმა მიხეილ ჯავახიშვილის დაგუბული ხმა: – ნამდვილად ვაჟკაცი ყოფილა, გეთაყვათ! – და მე მხოლოდ ახლა მოვედი აზრზე: რას ნიშნავდა მისი სიტყვები ნახევარი, სულ ნახევარი საათის წინ: – მე დავუმტკიცებ ყველას, რომ ვაჟკაცი ვარო!“[ინტერნეტრესურსი].
საღამო იქნებოდა რუხი, მქისედ აფაჩუნდებოდნენ ირგვლივ ბოლშევიკთა წითელი ტარაკნები, მაგრამ ჩვენ გვეცოდინებოდა, რომ დილით პაოლო ისევ „ქიმერიონში“ დაგვხვდებოდა.