SOLO ტაქსონომია ერთ-ერთ ყველაზე თანამედროვე, ინოვაციურ და დინამიკურ ინსტრუმენტს წარმოადგენს, რომელიც მოსწავლის ცოდნის შეფასებისა და განვითარებისთვის შეუცვლელია. მისი უნიკალური სტრუქტურა საშუალებას იძლევა, შეფასება მოერგოს მოსწავლეთა ინდივიდუალურ საჭიროებებს.
SOLO ტაქსონომიის გამოყენებით, მასწავლებელს აქვს შესაძლებლობა, რომ შეფასების რუბრიკა აქციოს მრავალფუნქციურ ინსტრუმენტად, რომელიც ხელს უწყობს მოსწავლის პროგრესს. SOLO ტაქსონომიით რუბრიკის შედგენა შინაარსობრივად ამდიდრებს შეფასების პროცესს და ხელს უწყობს მასწავლებელს და მოსწავლეს ახალი გამოწვევების გაცნობიერებასა და დაძლევაში.
SOLO ტაქსონომია ხელს უწყობს მოსწავლეების ინდივიდუალური საჭიროებების გათვალისწინებას, რადგან მასწავლებლებს საშუალებას აძლევს, შეაფასოს და ხელი შეუწყოს სხვადასხვა ცოდნის მქონე მოსწავლეს შემდგომ განვითარებაში. ტაქსონომიის მეშვეობით, შესაძლებელია თითოეული მოსწავლის უნარებსა და ცოდნაზე მორგებული შეფასების რუბრიკის შექმნა. ეს მიდგომა ამაღლებს მოტივაციას, რადგან მოსწავლე ხედავს, რომ მისი ინდივიდუალური პროგრესი აღიარებულია და დაფასებული.
SOLO ტაქსონომიის გამოყენება ხელს უწყობს შემოქმედებითი და კრიტიკული აზროვნების განვითარებას. ტაქსონომიის მაღალი დონეები, როგორიცაა მიმართებითი და აბსტრაქტული დონე მოითხოვს, რომ მოსწავლეები მარტივი ფაქტების დასწავლიდან უფრო ღრმა და კომპლექსური კონცეფციების შექმნაზე გადავიდნენ. ეს მიდგომა მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს, განიხილონ და გააანალიზონ მასალა სხვადასხვა კუთხით, შექმნან ახალი იდეები და იპოვონ ინოვაციური გადაწყვეტილებები.
SOLO ტაქსონომია შეიძლება გამოყენებულ იქნას როგორც თვითშეფასების ინსტრუმენტი, რომელიც ეხმარება მოსწავლეებს უკეთ გააცნობიერონ საკუთარი პროგრესი და ცოდნის დონის ზრდა. როდესაც მოსწავლეებს მიეცემათ საშუალება, თვითონ შეაფასონ თავიანთი ნამუშევრები ტაქსონომიის მიხედვით, ისინი უფრო მეტად აცნობიერებენ, თუ როგორ შეუძლიათ თავიანთი ცოდნის გაღრმავება და განვითარების მიმართულების განსაზღვრა. ეს მიდგომა აძლიერებს მოსწავლეების დამოუკიდებლობასა და პასუხისმგებლობას სწავლის პროცესში.
SOLO ტაქსონომია ხელს უწყობს დიფერენცირებული სწავლების პრაქტიკის დანერგვას, სადაც ერთსა და იმავე კლასში სხვადასხვა დონის დავალებები გათვალისწინებულია მოსწავლეების უნარების მიხედვით. ტაქსონომიის მეშვეობით, მასწავლებლებს შეუძლიათ შექმნან გაკვეთილები, რომლებიც მოიცავს როგორც მარტივ, ისე უფრო რთულ კონცეფციებს, რაც უზრუნველყოფს თითოეული მოსწავლის აქტიურ ჩართულობას. ეს მიდგომა განსაკუთრებით სასარგებლოა საკლასო ოთახში თანაბარი ხელმისაწვდომი სასწავლო გარემოს შექმნისთვის, სადაც მასწავლებლებს სჭირდებათ მოსწავლეთა განსხვავებული საჭიროებების გათვალისწინება, რათა ყველა მოსწავლემ შეძლოს წარმატების მიღწევა.
პედაგოგიკაში გამოიყენება როგორც SOLO ტაქსონომია ასევე მისი მისი შებრუნებული ვარიანტი (სხვა სიტყვებით, საწყისი აბსტრაქტულიდან – პრესტრუქტურული დონისკენ), რაც განსხვავებულ პედაგოგიურ მიზნებს ემსახურებიან:
- SOLO ტაქსონომია (ტრადიციული):
- პროცესის გასაუმჯობესებლად: მოსწავლეების ცოდნის პროგრესი პრესტრუქტულარული დონისგან გაფართოებული აბსტრაქტულისკენ წარმართავს. ეს ეტაპობრივად ამაღლებს მოსწავლეთა გაგებასა და კომპეტენციას.
- შეფასებისთვის: ეხმარება მასწავლებლებს, შეფასებისას განსაზღვრონ, რა დონეზეა მოსწავლე და როგორ შეიძლება მასთან მუშაობა ცოდნის გაღრმავებისთვის.
- კონსტრუქციული სწავლებისთვის: სწავლების პროცესში SOLO ტაქსონომია ხელს უწყობს იდეების თანდათანობით გამდიდრებასა და ინტეგრაციას.
- შებრუნებული SOLO ტაქსონომია:
- კრიტიკული შეფასებისთვის: SOLO ტაქსონომის შებრუნებული ვარიანტი შეიძლება გამოყენებულ იქნას, როცა ყურადღება უნდა გამახვილდეს, ცოდნის ხარისხზე.
- გამარტივების პროცესის დემონსტრირება: ეხმარება სწავლებისას რთული იდეების მარტივად ახსნას და დაკონკრეტებას, რაც შეიძლება სასარგებლო იყოს ახალი თემების შესწავლისას ან რეფლექსიისთვის.
- ზრდის პროგრესირების საჭიროების გაცნობიერება: შებრუნებული SOLO ტაქსონომის გამოყენებით სწავლება აჩვენებს, რა მოხდება, თუ მოსწავლეები ვერ აითვისებენ ცოდნის უფრო მაღალ დონეს.
ტრადიციული SOLO ტაქსონომია ძირითადად გამოიყენება მოსწავლეების პროგრესის შესაფასებლად და სიღრმისეული ცოდნის ხელშესაწყობად.
შებრუნებული SOLO ტაქსონომიის ვერსია შეიძლება გამოყენებულ იქნას: კრიტიკული აზროვნების, რეფლექსიისა და სწავლების გამარტივებისთვის.
ორივე მოდელი გარკვეულ კონტექსტებში ეფექტურია და მათი არჩევა უნდა მოხდეს საგანმანათლებლო მიზნების შესაბამისად.
SOLO ტაქსონომიის (Structure of Observed Learning Outcomes) შებრუნებული ვარიანტი ხშირად გამოიყენება დაჩქარებული სწავლების კურიკულუმის დანერგვისას, რადგან შებრუნებული დიზაინის კონცეფცია მასწავლებელს აძლევს შესაძლებლობას ეფექტურად მართოს სასწავლო პროცესი.
- გაფართოებული (Extended Abstract):
- მნიშვნელობა: მოსწავლე ახერხებს მიღებული ცოდნის ახალ კონტექსტებში გამოყენებას, ქმნის ახალ იდეებსა და კონცეფციებს.
- გამოყენება: ეს დონე გამოიყენეთ, როცა მოსწავლეს აძლევთ შემოქმედებით და კრიტიკულ დავალებებს, სადაც მათ მოუწევთ სხვადასხვა კონცეფციის დაკავშირება და ახლებური ხედვის განვითარება.
- მიმართებითი (Relational):
- მნიშვნელობა: მოსწავლე აკავშირებს სხვადასხვა იდეებსა და კონცეფციებს, ქმნის ერთიან გაგებას.
- გამოყენება: გამოიყენეთ ეს დონე, როცა მოსწავლეებს აძლევთ დავალებებს, სადაც მათ მოუწევთ ცოდნის კონტექსტუალურად გამოყენება და სხვა ცნებებთან დაკავშირება.
- მულტისტრუქტურული (Multistructural):
- მნიშვნელობა: მოსწავლე ახდენს რამდენიმე იდეის იდენტიფიკაციასა და განხილვას, თუმცა მათ შორის კავშირი არ არის აშკარა.
- გამოყენება: ეს დონე გამოიყენეთ, როცა მოსწავლეებს აძლევთ დავალებებს, რომლებიც მოიცავს რამდენიმე თემას, თუმცა ამ თემებს შორის კავშირის დასაკავშირებლად საჭიროა შემდგომი ფიქრი.
- უნისტრუქტურული (Unistructural):
- მნიშვნელობა: მოსწავლე იდენტიფიცირებს და ხსნის მხოლოდ ერთ ან ორ იდეას, ცოდნა ზედაპირულია.
- გამოყენება: ეს დონე გამოიყენეთ მარტივი თემების შესასწავლად, სადაც მოსწავლეს მხოლოდ ძირითადი ცნებების გაგება უწევს.
- პრესტრუქტურული (Prestructural):
- მნიშვნელობა: მოსწავლე ჯერ არ ფლობს საკმარის ცოდნას თემის გასაგრძელებლად.
- გამოყენება: პრესტრუქტურული დონე გამოიყენეთ, როცა მოსწავლეები ახლად იწყებენ ახალ თემაზე მუშაობას.
რა როლი აქვს სოლო ტაქსონომიის შეცვლილი დიზაინის გამოყენებას დაჩქარებული სწავლების კურიკულუმის დანერგვისას?
SOLO ტაქსონომიის გამოყენება დაჩქარებული სწავლებისას საშუალებას იძლევა სწრაფად იდენტიფიცირდეს მოსწავლის ცოდნის დონე და მოხდეს მიზნობრივი მხარდაჭერა. მაგალითად:
- გაფართოებული დონე – გამოიყენეთ კომპლექსური პროექტები, სადაც მოსწავლეებს შესაძლებლობა აქვთ, ცოდნა გაავრცელონ ახალ კონტექსტებში.
- მიმართებითი დონე – მოსწავლეებს მიეცით დავალებები, სადაც ისინი სხვადასხვა თემებს ერთმანეთთან დააკავშირებენ.
- მულტისტრუქტურული დონე: გამოიყენეთ თემატური დავალებები, რომელიც მოიცავს რამდენიმე საკითხს.
- უნისტრუქტურული დონე: მიეცეთ მარტივი დავალებები, სადაც მოსწავლეები მხოლოდ ერთ თემას შეისწავლიან.
- პრესტრუქტურული დონე: გამოიყენეთ საწყისი აქტივობები, რათა გააძლიეროთ მოსწავლის ცოდნის საფუძველი.
SOLO ტაქსონომიის გამოყენება მასწავლებელს ეხმარება, უფრო ეფექტურად მართოს სასწავლო პროცესი, სწრაფად შეაფასოს მოსწავლის ცოდნა და განავითაროს ადაპტირებული და პერსონალიზებული სწავლების სტრატეგიები. ეს მიდგომა ხელს უწყობს სწავლების პროცესის ოპტიმიზაციას და მოსწავლეთა მოტივაციას.
სოლო ტაქსონომიის შებრუბნებული ვარიანტის პრაქტიკული გამოყენება
სოლო ტაქსონომიის შებრუნებული დიზაინის გამოყენების არსი – შებრუბნებული მიდგომის გააზრება, რომლის დროსაც შეფასების პროცესს იწყებენ გაფართოებული დონიდან , ეხმარება ცოდნისა და უნარების სრული სპექტრის შეფასებაში.
მაგალითი: მათემატიკის გაკვეთილზე, მოსწავლეებს შეიძლება მივცეთ რთული ამოცანა, მაგალითად, ფუნდამენტური თეორემის გამოყენება ახალი კონცეფციის გამოსათვლელად (გაფართოებული დონე). შემდეგ, მასწავლებელი ეხმარება მოსწავლეებს ამოცანა მარტივ ნაწილებად განიხილოს, რათა განსაზღვროს რომელ დონეზე იმყოფებიან და რა დონეზე სჭირდებათ მუშაობა.
სწავლების პროცესის ორგანიზება – შებრუნებული ტაქსონომიის გამოყენება სწავლის პროცესში, მოიცავს გაკვეთილის დაწყებას მაღალი დონის ამოცანებით და შემდეგ თანდათანობით რთულიდან მარტივისკენ გადაადგილებას.
მაგალითი: ინგლისურ ენაში, მოსწავლეებს შეიძლება მიეცეთ ტექსტის ანალიზი, რომელიც მოითხოვს მაღალი დონის კრიტიკულ აზროვნებას (გაფართოებული დონე). ამის შემდეგ, მასწავლებელი ანაწილებს ტექსტს ნაწილებად და თითოეულ ნაწილს ურთავს შესაბამის კითხვებს, სქემებს რომლებიც მოიცავს ტექსტის მახასიათებლებს (მულტისტრუქტურული დონე) და მხოლოდ ამის შემდეგ მიდის უმარტივესი კითხვებისკენ, როგორიცაა „რა არის ტექსტის ძირითადი თემა?“ (უნისტრუქტურული დონე).
სწავლის შედეგების შეფასება – მოსწავლის პროგრესის შეფასება და ანალიზი ხდება იმის მიხედვით როგორც ახერხებენ ისინი რთული ამოცანების შესრულებას და შემდეგ უფრო მარტივი ამოცანების გადაწყვეტას.
მაგალითი: ისტორიაში, მასწავლებელმა შეიძლება გამოიყენოს შებრუნებული სოლო ტაქსონომია მოსწავლის პროგრესის შესაფასებლად. მაგალითად, მასწავლებელი აძლევს დავალებას, რომ მოსწავლეები შეაფასოს. დავალება – რომელიმე ისტორიული მოვლენის გრძელვადიანი შედეგების გაანალიზება (გაფართოებული დონე). შემდეგ უბრუნდება უფრო მარტივ ამოცანებს, როგორიცაა კონკრეტული მოვლენის დათარიღება და ძირითადი ფაქტების ჩამოთვლა (უნისტრუქტურული დონე).
დიფერენცირებული სწავლება – შებრუნებული სოლო ტაქსონომიის გამოყენება დიფერენცირებული სწავლებისთვის, საშუალებას აძლევს მასწავლებელს ადაპტირდეს სხვადასხვა ცოდნის დონეზე მყოფი მოსწავლის საჭიროებებზე. სწავლების პროცესი შეიძლება ისე იყოს ორგანიზებული, რომ თითოეული მოსწავლე მიიღებს მისთვის შესაფერისი დონის აქტივობასა და შეფასებას.
მაგალითი: ბუნების გაკვეთილზე, მოსწავლეებს შეიძლება მიეცეთ ეკოსისტემის ამოცანა, სადაც თითოეულ მოსწავლეს აძლევენ სხვადასხვა დონის ამოცანებს: ერთ ჯგუფს შეუძლია ეკოსისტემის კონკრეტული ელემენტის აღწერა (უნისტრუქტურული დონე), მეორე ჯგუფს ეკოსისტემის რამდენიმე ელემენტის ურთიერთკავშირის განმარტება (მულტისტრუქტურული დონე), ხოლო მესამე ჯგუფს შეუძლიათ გააანალიზონ ადამიანის საქმიანობის გავლენა ეკოსისტემაზე (გაფართოებული დონე).
მოტივაციის მართვა – მოსწავლეთა მოტივაციის მართვა, რათა თითოეული მოსწავლე მაქსიმალურად დაინტერესდეს და მოტივირებული იყოს სწავლის პროცესით.
მაგალითი: მოსწავლეებს შეუძლიათ შაბლონური ნაწარმოების დაწერა (უნისტრუქტურული დონე) და შემდეგ გადააქციონ ეს ნაწარმოები რთულ წერით ამოცანად, სადაც ისინი იკვლევენ და აღწერენ ნაწარმოების შინაარსობრივ დეტალებს (გაფართოებული დონე). ამის შემდეგ, მასწავლებელი აფასებს მოსწავლეთა პროგრესს და ეხმარება მათ, რომ დაინტერესდნენ უფრო რთულ ამოცანებში ჩართულობით.
შებრუნებული SOLO ტაქსონომიის (Reversed SOLO Taxonomy) გამოყენებაზე ინფორმაცია შედარებით შეზღუდულია, რადგან ეს მიდგომა შედარებით ახალს წარმოადგენს და ძირითადად უფრო კონკრეტული კვლევებისა და პედაგოგიური ინოვაციების ფარგლებში განიხილება. თუმცა, შეგიძლიათ გამოიყენოთ შემდეგი წყაროები, რომლებიც დაკავშირებულია შებრუნებული სწავლების დიზაინთან, რაც დაკავშირებულია SOLO ტაქსონომიის შებრუნებული ვარიანტის კონცეფციასთან:
- Wiggins, G., & McTighe, J. (2005). Understanding by Design (Expanded 2nd ed.). Association for Supervision and Curriculum Development (ASCD).
- Biggs, J., & Tang, C. (2011). Teaching for Quality Learning at University: What the Student Does (4th ed.). Open University Press/McGraw-Hill Education.
- Wiliam, D. (2011). Embedded Formative Assessment. Solution Tree Press.
- Bransford, J. D., Brown, A. L., & Cocking, R. R. (Eds.). (2000). How People Learn: Brain, Mind, Experience, and School (Expanded ed.). National Academy Press.
- “The Community of Inquiry Framework Meets the SOLO Taxonomy: A Process-Product Model of Online Learning” by Shea et al. (2011)
- “Assessing the Quality of Essays Using the SOLO Taxonomy” by Munowenyu (2007)
- “Advancing the Skill Set of SCM Graduates – An Active Learning Approach” by Scholten and Dubois (2017)
