ხუთშაბათი, ოქტომბერი 10, 2024
10 ოქტომბერი, ხუთშაბათი, 2024

ღვინო და ქიმია

მამა მეღვინე იყო. როგორც ამბობენ, კარგი მეღვინე. კარგ ღვინოს აყენებდა. აი, ისეთს, კონკურსებიდან მხოლოდ მედლებით რომ აბრუნებენ. პატარა ვიყავი, როცა გარდაიცვალა, სულ ტყუილად, სულ ახალგაზრდა… წარმოსადეგი იყო და მუდამ მზემოკიდებული დადიოდა. მაშინ მიკვირდა. ახლა ვხვდები, რომ ზვრებში სიარულისგან იყო ასეთი… მახსოვს, დამკრახულ მტევანს თვალებმოჭუტული გახედავდა და იტყოდა, ყოჩაღ, შაქარი კარგად აუკრეფია, ამისგან კარგი ღვინო დადგებაო.

ერთ ამოჩემებულ სიმღერას უსმენდა ხშირად: “ღვინოვ კახურო, ვარ შენი მსმელი, გინდ თეთრი იყავ, გინდა წითელიო…” სიმღერას დავით გამრეკელი ასრულებდა.

ვზივარ და ვისვენებ, თან ინტერნეტში რაიმე კარგ სიმღერას ვეძებ და უცებ იმ გამრეკელისეულ ჩანაწერს ვპოულობ, ბავშვობიდან რომ მაქვს გონებაში ჩაბეჭდილი. ვუსმენ და რაღაცნაირი სითბო მეღვრება სხეულში. დასვენება გადავიფიქრე, წერილი უნდა დავწერო, ღვინოზე.

ეს ყველაფერი – კარგიო, იფიქრებთ, მაგრამ სად ღვინო და სად ქიმიაო… არადა, მათ შორის უშუალო კავშირია. თუნდაც იმიტომ, რომ ღვინო ხსნარია, თუმცა ამჯერად ხსნარებზე საუბარს არ ვაპირებ, ღვინის ქიმიურ შემადგენლობასა და მის სამკურნალო თვისებებზე გესაუბრებით.
ქართული ღვინოების უმრავლესობაში მოცულობის 13% ანუ წონის 10% ალკოჰოლია. სუფრის ღვინისთვის ალკოჰოლის ასეთი შემცველობა დიდად მიიჩნევა. ისეთი ღვინოებიც არსებობს, 11% ალკოჰოლს რომ შეიცავს… ალკოჰოლის სიჭარბე ღვინოს  თურმე “ავადმყოფობისგან” – დაძმარებისა და ბრკის მოკიდებისგან – იცავს. ალკოჰოლი ღვინოში შაქრის დუღილის შედეგად წარმოიქმნება – 100 წონაწილი შაქრიდან,  როგორც პასტერი წერდა, 48 წონაწილი ალკოჰოლი. დუღილს იწვევენ დამდუღებელი სოკოები Saccharomyces, რომლებიც საკვებად შაქრის 5%-ს იყენებენ. დანარჩენი შაქარი კი დუღილის დროს ალკოჰოლის წარმოქმნაზე იხარჯება.

ყოველივე ამას და ბევრ სხვა რამეს ამოიკითხავთ ვრცელ სტატიაში, ცნობილმა ქართველმა ქიმიკოსმა პეტრე მელიქიშვილმა რომ დაწერა ქართულ ღვინოზე. ამავე სტატიიდან გაიგებთ, რომ ქართული ღვინო შეიცავს გლიცერინს, ქარვისა და ღვინის მჟავებს, რაც ღვინის დედის მოქმედების შედეგად წარმოიქმნება.

ისევე, როგორც ნებისმიერი ალკოჰოლი, ღვინოც ადამიანის ორგანიზმში დაჟანგვისას ნახშირორჟანგსა და წყალს წარმოქმნის. ღვიძლის პარენქიმული უჯრედების ციტოპლაზმაში არსებული ფერმენტის, ალკოჰოლდეჰიდროგენაზას, ზემოქმედებით ეთანოლი აცეტალდეჰიდამდე იჟანგება:

 
აცეტალდეჰიდი კი მეორე ფერმენტის, ალდეჰიდდეჰიდროგენაზას მეშვეობით ძმარმჟავად გარდაიქმნება:
 
სწორედ ძმარმჟავა წარმოქმნის საბოლოოდ ნახშირორჟანგსა და წყალს.
თუ ეს პროცესი ფერმენტების პასიურობის გამო ან სხვა მიზეზით ნელა წარიმართა, ადამიანი თავს უსიამოვნოდ გრძნობს, თავი სტკივა, პირი უშრება, გამუდმებით სწყურია.

ალკოჰოლის გადაჭარბებული მიღების შემთხვევაში კი იზრდება ფსიქიკური აშლილობისა და ფიზიკური დეგრადაციის რისკი. აცეტალდეჰიდის დაგროვება ზრდის ონკოლოგიური დაავადებების წარმოშობის ალბათობას, შლის ღვიძლს. 

იმავე ქიმიურ პროცესს, ანუ ეთილის სპირტის დაჟანგვას, ნასვამი მძღოლების გამოსავლენად იყენებენ. ლაბორატორიაში რეაქცია შემდეგნაირად წარიმართება: სინჯარაში ვათავსებთ 6 მლ ქრომის ნარევს და 2 მლ სპირტს; ნარინჯისფერი ქრომის ნარევი მწვანდება; მიიღება დამახასიათებელი სუნის მქონე ძმრის ალდეჰიდი.
როგორ უნდა მოვამზადოთ ქრომის ნარევი?

100 მლ 30%-იან გოგირდმჟავაში ვათავსებთ კალიუმის ბიქრომატის ფხვნილს და ნარინჯისფერ ხსნარს ვიღებთ:
 
 
ნასვამი მძღოლების შესამოწმებელ აპარატშიც იგივე რეაქცია ხდება: თუ მძღოლი ნასვამია, სპეციალური ფირფიტა ფერს იცვლის, მწვანდება.
ღვინო უნიკალური მკურნალია. სამედიცინო სტატისტიკაში ამის დამადასტურებელი მრავალი ფაქტი მოიპოვება. თურმე ფრანგები, რომლებიც სადილობისას ყოველთვის სვამენ თითო ჭიქა ღვინოს, გაცილებით იშვიათად იღუპებიან გულ-სისხლძარღვთა სისტემის დაავადებებით. ბურგუნდიაში ღვინით მკურნალობის სპეციალური ცენტრებიც კია გახსნილი – მათ ენოთერაპიის ცენტრებს უწოდებენ. აქ მკურნალობის შემდეგი პრინციპია დანერგილი: სვით თითო ჭიქა ღვინო ყოველდღე. ღვინის დადებით ზემოქმედებას ამერიკელებიც ადასტურებენ. გამოკვლევებმა აჩვენა, რომ ის, ვინც ყოველდღე 200-300 მლ ღვინოს სვამს, ლოთებსა და არამსმელებზე მეტხანს ცოცხლობს.

ღვინის თერაპიის შესახებ წარწერა შემორჩენილია ეგვიპტეში, პლა-ხოტეპის (ძვ. წ. IV ათასწლეული) საფლავის ქვაზე. ასეთივე წარწერა აღმოაჩინეს ქალაქ ნიპურის გათხრებისას – ის ძვ. წ. III ათასწლეულით თარიღდება. მედეას (ძვ. წ. XIV ს.) სამკურნალო 40 მცენარის ნუსხაში ვაზიც ნახსენებია. ცნობილია, რომ ჰიპოკრატე (ძვ. წ. 372-287 წ.წ.) ღვინის კომპრესებს ჭრილობებისა და რევმატული ტკივილების მოსაშუშებლად იყენებდა.

ქრისტიანობის გავრცელებამ უფრო მეტად შეუწყო ხელი ენოთერაპიის განვითარებას. ღვინო, ქრისტიანული ტრადიციით, არა მხოლოდ სიცოცხლისა და მშვიდობის წყაროა, არამედ ღვთიური და ადამიანური კავშირის სიმბოლური მოციქულიც. ალბათ, ამიტომაცაა იგი 450-ჯერ მოხსენიებული ბიბლიაში, ბაბილონის თალმუდში კი იხსენიება როგორც ეფექტური სამკურნალო საშუალება. ღვინო ორგანიზმს მაკრო- და მიკროელემენტებით, ვიტამინებით, ამინმჟავებით ამარაგებს, მდიდარია მთრიმლავი, საღებავი, პექტინოვანი, ფენოლური ნივთიერებებით. წითელი ღვინის პოლიფენოლებს 50-ჯერ უფრო მძლავრი ანტიოქსიდანტური (ანუ თავისუფალი რადიკალების შემბოჭავი) მოქმედება აქვს, ვიდრე E ვიტამინს, რომელიც, როგორც იცით, ანტიოქსიდანტური მოქმედების ეტალონად არის მიჩნეული. წითელ ღვინოში შემავალი პოლიფენოლები რადიაციის დროს წარმოქმნილ თავისუფალ რადიკალებსაც კი თავისუფლად უმკლავდება.

ენოთერაპიას (ღვინით მკურნალობა) და ამპელოთერაპიას (ყურძნით მკურნალობა) საქართველოშიც ღრმა ფესვები აქვს. მეეჭვება, ვინმეს კიდევ ჰქონდეს ვაზის სადიდებელი ისეთი მდიდარი ხალხური სიტყვიერება, როგორიც ჩვენ გვაქვს: “ვაზის ჭირიმე, ვაზისა, უფლისგან კურთხეულისაო”, “ვაზო, შვილივით ნაზარდოო…” წმინდა ნინოსაც ხომ “ჯვარი ვაზისა” ეპყრა ხელთ… ვიცით ქართველებმა ვაზისა და მისი ნაჟურის ფასი, ხუთასი ჯიშის ყურძენი მოდის ამ ერთი ბეწო მიწაზე. მე-17 საუკუნეში ფრანგი მოგზაური შარდენი აღნიშნავდა: არც ერთ ქვეყანაში იმდენ და ისეთ დიდებულ ღვინოს არ სვამენ, რამდენსაც საქართველოშიო. თუმცა… კონსტანტინე გამსახურდია ერთგან წერდა, თუ ნადირი დაინდე, თვითონ არ დაგინდობსო; ღვინოზეც იგივე ითქმის – თუ სმა დროზე არ შეწყვიტე, არ დაგინდობს, მოგსპობსო.

მე ასე ვიტყოდი: თუ ღვინო არ დაინდე და ზომაზე მეტი შესვი, არც თვითონ დაგინდობს და შეიძლება ტალახშიც გაგორაოს.
ვიდეოლექციები ალკოჰოლის შესახებ შეგიძლიათ იხილოთ შემდეგ მისამართზე:

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ქიმიური იარაღი

სატურნის სული

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“