ზაფხულის მოახლოება სანატრელ დასვენებასთან ერთად ნიშნავს ბევრ თავისუფალ დროს, რომლის ეფექტურად გამოყენება, მოზარდებს კი არა, უფროსებსაც გვიჭირს. საზაფხულო დავალებების მიმართ მოსწავლეთა უარყოფითი დამოკიდებულება სულაც არაა გასაკვირი, რადგან სტანდარტული, ცოდნის განმტკიცებაზე ორიენტირებული სავარჯიშოები რუტინული და მომაბეზრებელია. კითხვის პროცესის სავალდებულო აქტივობად ქცევაც ვერ გამოიღებს სასურველ შედეგს.
ჩემი აზრით, საზაფხულო საკითხავის შედგენის პროცესში მოსწავლეებიც უნდა ჩავრთოთ, შეთავაზებული წიგნების მიმართ საკუთარი დამოკიდებულება გავუზიაროთ, საჭირო ინფორმაცია მივაწოდოთ… სხვა შემთხვევაში, აუცილებლად გაჩნდება კითხვა: „რატომ უნდა წავიკითხო?!“ აქედან გამომდინარე, საკითხავ მასალას კონკრეტული კლასის, პოტენციური მკითხველების ინტერესების მიხედვით ვადგენ. ამას გარდა, მივმართავ წიგნის თაროების გაცვლის ხერხსაც (მოსწავლეები წყვილდებიან და ერთმანეთის ბიბლიოთეკიდან ირჩევენ საზაფხულო საკითხავს). თუმცა მხოლოდ წაკითხვა ხომ არ კმარა?! ტექსტის იდეურ თუ შინაარსობრივ დონეზე სათანადოდ გასააზრებლად ერთგვარი გზამკვლევია საჭირო. ამიტომ ვფიქრობ, რომ მხოლოდ წიგნის სათაურების ჩამონათვალი საზაფხულო დავალებად არაფრის მომცემია.
თუ მოსწავლეთა ინტერესებსა და საჭიროებებს კითხვასთან მიმართებაში ერთგვარი ინდიკატორების სახით ჩამოვაყალიბებთ, წიგნების შერჩევა უფრო გაგვიადვილდება. აი, მაგალითად:
სასურველია, საზაფხულო წიგნის თარო შევავსოთ:
- ქართული და უცხოენოვანი (თარგმნილი) წიგნებით;
- ჟანრობრივად და თემატურად მრავალფეროვანი თხზულებებით, რათა მოსწავლეებს ჰქონდეთ არჩევანის შესაძლებლობა;
- შეძლებისდაგვარად, სეზონური განწყობის მატარებელი (ვაჟა-ფშაველას „სათაგურს“ მაინცდამაინც ზაფხულში ნუ წავაკითხებთ) ტექსტებით;
- საკითხავით, რომელიც იძლევა ინტერპრეტაციის საშუალებას (ტექსტის მორგება-გარდაქმნა შემოქმედებითი თვალსაზრისით);
- წიგნებით, რომელთა დახმარებითაც მოსწავლეები შეძლებენ ამა თუ იმ უნარ-ჩვევის განვითარებას (ლექსიკის გამდიდრებას, წარმოსახვითი აზროვნების გავარჯიშებას, სწრაფი კითხვის ტექნიკის განვითარებას და ა.შ.).
პირველ რიგში, მოსწავლეებს არჩევანის საშუალება უნდა მივცეთ, ანუ ჩვენი სია თემატურად, ჟანრობრივად და ავტორების თვალსაზრისითაც მრავალფეროვანი უნდა იყოს. სასურველია, თითოეულ წიგნს დავურთოთ მოკლე აღწერა, რათა მოსწავლეებს არჩევანის გაკეთება გაუადვილდეთ ან, მინიმუმ, მოცემული თხზულებების შესახებ მეტის გაგების სურვილი გაუჩნდეთ. აღწერაში ასევე შეგვიძლია ჩავრთოთ ამონარიდები წიგნებიდან (აფორიზმები/გამონათქვამები), ილუსტრაციები, წიგნის გარეკანის ფოტო და ა.შ.
მაგალითისთვის წარმოგიდგენთ ამონარიდს ჩემ მიერ შედგენილი ერთ-ერთი საზაფხულო საკითხავის ინსტრუქციიდან.
ზაფხულის მხიარულად გასატარებლად საინტერესო წიგნები შეგირჩიე. თითოეულ წიგნთან მოკლე აღწერა დაგიტოვე, რათა არჩევანის გაკეთება გაგიადვილდეს. თუ რომელიმე წიგნის შესახებ მეტი ინფორმაციის მოპოვება მოგინდება, გადახედე მის ანოტაციას (წიგნის მოკლე მიმოხილვა), რომელიც, როგორც წესი, გამოცემის უკანა ყდაზე იბეჭდება ან ინტერნეტის დახმარებით შეგიძლია მოიძიო (გამოიყენე Google-ის საძიებო სისტემა). იმედი მაქვს, ქვემოთ მოცემული ჩამონათვალიდან რამდენიმე წიგნი აუცილებლად დაგაინტერესებს და შენი ზაფხულის თარო ახალი შთაბეჭდილებებით შეივსება:
- რევაზ ინანიშვილის „კეთილი ბებერი ბუები და სხვა მოთხრობები“ – შენ უკვე კარგად იცნობ ამ ავტორს. თუ „ღუდღუდა“ ქართული სიტყვების შეგროვება და საინტერესო პერსონაჟების გაცნობა მოგინდება, მაშინ აუცილებლად მოიძიე ამ შესანიშნავი მწერლის მოთხრობები.
- დავით ჯავახიშვილის „ბიძია სევას ამბები“ – თუ სასაცილო ისტორიები გიყვარს, ეს წიგნი იმედს არ გაგიცრუებს. თანაც მისი მთავარი პერსონაჟი რეალური პიროვნებაა. თურმე ბიძია სევა თბილისის ერთ-ერთ უბანში ცხოვრობდა და თავისი ბავშვური, გულუბრყვილო იუმორით ულამაზებდა ცხოვრებას უფროს თუ უმცროს მეგობრებს.
- ნოდარ დუმბაძის „ხაზარულა და სხვა მოთხრობები“ – ნოდარ დუმბაძე ძალიან საინტერესო მთხრობელია. ის ხშირად გვიყვება რეალურ, ავტობიოგრაფიულ ისტორიებს და მისთვის მნიშვნელოვან ადამიან-პერსონაჟებს გვაცნობს. ამ კრებულში თავმოყრილი მოთხრობები ხან მნიშვნელოვან საკითხზე დაგაფიქრებს, ხან კი სასაცილო თავგადასავლებით გაგახალისებს.
- ზაზა თვარაძის „მონტებულსუ ანუ ელის არაჩვეულებრივი მოგზაურობა“ – თუ ჯადოსნურ სამყაროში მოგზაურობა გიყვარს, მაშინ ეს წიგნი აუცილებლად მოგეწონება. აქ გზის გასაგნებად სპეციალური რუკა ან კომპასი არ დაგჭირდება, რადგან გარემოც და ამბავიც შენი ქალაქივით მშობლიურია, იმ განსხვავებით, რომ აწმყოს წარსულის სარკეში დაინახავ.
- თეა თოფურიას „პარადიის არდადეგები“ – მშობლებთან ერთად სანატრელ მოგზაურობაში წასული ეკი უჩვეულო სახელწოდების სასტუმროში დაბინავდება და დაუჯერებელი ამბებიც გადახდება თავს. თუ გინდა გაიგო, რა შეემთხვა ეკის, „ჩექმებიან კატას“ (სასტუმრო) უნდა ესტუმრო.
- ნატო დავითაშვილის „ამბავი ლილე იროელისა“ – თუ მითოლოგიური ისტორიები გიზიდავს და ქართული მითების პერსონაჟების გაცნობა გინდა, მაშინ ეს წიგნი შენთვისაა. ქართული ფენტეზის სამყაროში ღვთიშვილებს, დევებს, ქაჯებს და ვის აღარ შეხვდები…
ზემოაღნიშნული ჩამონათვალი თხუთმეტამდე კრებულს და მოკლე მინაწერებს მოიცავს. თითოეულ მათგანს დავურთე ე.წ.ლინკები, რომელთა დახმარებითაც წიგნების შესახებ დამატებითი ინფორმაციის (გამომცემლობა, ფასი, ანოტაცია/წიგნის მიმოხილვა და ა.შ.) მიღება შეიძლება.
საზაფხულო გამოწვევა
კითხვის პროცესი რომ უფრო საინტერესო და აზარტული გავხადოთ, სასურველია, მოსწავლეები ერთგვარ გამოწვევაში ჩავაბათ. შეიძლება გამოწვევას ინტელექტუალური თამაშის სახე მივცეთ – მოსწავლეებს წაკითხულ წიგნებსა და მათ ავტორებზე სააზროვნო კითხვების მოფიქრება ვთხოვოთ, არდადეგების შემდეგ კი საკლასო „რა, სად, როდის“ ჩავატაროთ. სჯობს, აღნიშნული გამოწვევის საპასუხოდ მოსწავლეები წინასწარ მოვამზადოთ, დავყოთ გუნდებად და საკითხავი მასალის გადანაწილებისა თუ თამაშის სტრატეგიის დასახვისთვის გარკვეული დრო გამოვუყოთ. ასევე სასურველია, თამაშამდე მოსწავლეების მიერ მოწოდებული შეკითხვების რედაქტირება, რათა თავიდან ავირიდოთ სტილისტურად გაუმართავი ან აზრობრივად ბუნდოვანი ტექსტით გამოწვეული გაუგებრობა.
გამოწვევების თვალსაზრისითაც არჩევანის შესაძლებლობას მივემხრობი. თუ ზოგიერთ მოსწავლეს, ვთქვათ, წიგნის რეკლამირებასთან დაკავშირებული პროექტი დააინტერესებს, სჯობს, ამ მიმართულებით იმუშაოს. თან, ზემოაღნიშნული აქტივობის დახმარებით, პროდუქტის რეკლამირებისთვის საჭირო ორატორულ უნარ-ჩვევებს განივითარებს, ისწავლის დროის მართვას და სხვ. სასწავლო საფეხურის გათვალისწინებით, წიგნის ე.წ. მენეჯერები მკაფიო ინსტრუქციებით უნდა აღვჭურვოთ, რათა არც მათ გაუჭირდეთ აღნიშნული სამუშაოს შესრულება და არც ჩვენ – მათი ნამუშევრების შეფასება.
წიგნის თაროს პროექტებად ასევე შეიძლება გამოგვადგეს „მკითხველთა დუელი“ (ბლიც გამოკითხვა, სადაც წუთში ყველაზე მეტი სწორი პასუხის მფლობელი გაიმარჯვებს), „ციფრული წიგნების თარო“ (ელექტრონული ბიბლიოთეკის შექმნა, ანუ ბეჭდური გამოცემების ციფრულ ფორმატში გადაყვანა, ილუსტრირება, გახმოვანება), მხატვრული კითხვა (მკითხველთა თეატრი) და ა.შ.
ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე, სჯობს, მოსწავლეების საზაფხულო საკითხავი მათივე ინტერესებსა და საჭიროებებზე მორგებული წიგნებითა და სახალისო და თან შემეცნებითი დავალებებით შევავსოთ. ამას გარდა, ძალიან მნიშვნელოვანია საკითხავი მასალისადმი გარკვეული დამოკიდებულების ჩამოყალიბებაზე ზრუნვა, რასაც ხელს უწყობს ავტორიტეტული ადამიანების (მასწავლებელი, მშობელი, მეგობარი…) მოსაზრებების/ შთაბეჭდილებების მოსმენა, ერთგვარი სატყუარას გადაგდება ანუ წიგნის ყველაზე საინტერესო ეპიზოდის ხმამაღლა წაკითხვა და, რაც მთავარია, არჩევანის შესაძლებლობა, რაც საზაფხულო დავალებას თავად სიტყვა „დავალებისგან“ გაათავისუფლებს.
