(დასაწყისი)
„თუ თქვენ არ იცნობთ საკუთარ შვილებს, მაშინ…“- ფრაზა, რომელიც მკითხველმა თავად უნდა დაასრულოს.
ჩვენ კი გეტყვით, – რომ თუ თქვენ არ იცნობთ საკუთრ შვილებს, მაშინ უნდა ახლავე შეეცადოთ გამოასწოროთ ეს ხარვეზი – ფიქრობენ გორდონ ნიუფელდი და გაბორ მათე. – მე და გორდონ ნიუფელდი (კანადელი ფსიქოთერაპევტი, კლინიკური ფსიქოლოგი, პედაგოგი, ფილოსოფიის დოქტორი და მრავალშვილიანი მამა, რომელმაც ვანკუვერში დააარსა ინსტიტუტი, რომელიც ეხმარება მშობლებს, მასწავლებლებს, თერაპევტებს, აღმზრდელებსა და პედიატრებს, სიღრმისეულად გაერკვნენ ბავშვთა და მოზარდთა ფსიქოლოგიაში) დიდი ხნის ნაცნობები ვართ. ჩემს მეუღლეს და მე დაგვჭირდა მისი რჩევა ჩვენს უფროს შვილთან დაკავშირებით, რომელიც იმ დროს რვა წლის იყო. აი ასე იწყებს მკითხველისათვის გორდონ ნიუფელდის გაცნობას გაბორ მათე (უნგრული წარმომავლობის კანადელი ექიმი-თერაპევტი. ექსპერტი ნარკომანიის, ტრამვისა და ბავშვთა განვითარების საკითხებში. ის ავტორი და თანაავტორია წიგნებისა, რომლებიც ბეტსელერებად არის აღიარებული). ყველაზე მნიშვნელოვანი, რაც მაშინ გორდონმა ჩვენ დაგვანახა, იყო ის, რომ პრობლემა მდგომარეობდა არა ჩვენს შვილში და არა ჩვენში, არამედ, ჩვენს მისდამი დამოკიდებულებაში, ანუ იმ მიდგომაში, რომელიც ჩვენ გვქონდა შვილთან ურთიერთობის პროცესში. გავიდა რამდენიმე წელი და მე და ჩემი მეუღლე უკვე ჩვენს მეორე თინეიჯერ ვაჟთან დაკავშირებულ პრობლემებზე სასაუბროდ მივედით გორდონ ნიუფელდთან. სწორედ მაშინ მოვისმინე პირველად დოქტორის კონცეპციის შესახებ, რომელიც თანატოლებთან ორიენტაციაზე ამახვილებდა ყურადღებას.
ბავშვების აღზრდის საკითხებით დაინტერესებულმა მკითხველმა, სავარაუდოდ, უკვე წაიკითხა ჩემ მიერ ნათარგმნი ორი სტატია წიგნიდან: „Hold On to Your Kids: Why Perents Need to Matter More Then Peers“ („ჩაეჭიდეთ საკუთარ შვილებს: რატომ უნდა იყვნენ მშობლები უფრო მნიშვნელოვანი, ვიდრე თანატოლები“). ამჯერადაც მინდა მშობლების, აღმზრდელებისა და სხვა მკითხველების ყურადღება აღნიშნული წიგნის კიდევ რამდენიმე ფრაგმენტს მივაპყრო.
მაშ ასე, წიგნის დაწერის რადიკალური მიზანი, დიახ, სწორედ რადიკალური, – განმარტავენ ავტორები, – მკითხველში ბუნებრივი მშობლური ინსტინქტის გაღვიძება იყო. ჩვენ არ ვასწავლით მშობლებს, ვინ უნდა გახდნენ საკუთრი შვილებისათვის. ჩვენ უბრალოდ ვთავაზობთ მათ, გაიცნონ და გაუგონ საკუთარ შვილებს; შეეცადონ გაერკვნენ, როგორ მიმდინარეობს ბავშვების განვითარება და სცადონ, გაერკვნენ იმ დაბრკოლებებში, რომლებიც თანამედროვე სამყაროში ბავშვების ჯანსაღი განვითარების ხელის შემშლელ ფაქტორებად გვევლინება. შეიძლება ითქვას, რომ თანამედროვე სამყარო პირდაპირ შეპყრობილია აღზრდის უნარ-ჩვევების შემუშავებით, სპეციალისტების რეკომენდაციების უხვად გაზიარებით. სინამდვილეში კი – მიიჩნევენ გორდონ ნიუფელდი და გაბორ მათე – ეს არის შედეგი მშობლების მიერ საკუთარი ინტუიციური ცოდნის დაკარგვისა. მშობლებმა აღარ იციან, როგორ დაამყარონ ურთიერთობები საკუთარ შვილებთან. აღზრდა, ხომ სწორედ ურთიერთობებია. ნებისმიერ ადამიანს შეუძლია, გახდეს მშობელი ბიოლოგიური გზით ან თუნდაც ბავშვის შვილად აყვანით, მაგრამ შვილებთან ურთიერთობების შენარჩუნება შესაძლებელია მხოლოდ მათთან კავშირის შენარჩუნებით. თუ მშობლებსა და შვილებს შორის კავშირი მყარია, მაშინ ნებისმიერ სპეციალისტზე უკეთ დაეხმარება მშობელს ბუნებრივი მშობლური ინსტინქტი, რომელიც ზუსტად უკარნახებს, როგორ მოიქცეს ნებისმიერ სიტუაციაში. საიდუმლო სწორედ ის გახლავთ, რომ პატივი ვცეთ და სათანადოდ დავაფასოთ შვილებთან ურთიერთობები. უფროსებთან ურთიერთობების მეშვეობით ბავშვები შეძლებენ, შეიმუშაონ განვითარების საკუთარი გზა და გახდებიან დამოუკიდებელი, მიზანსწრაფული და ზრდასრული პიროვნებები, რომლებიც პატივს სცემენ საკუთარ თავს და სხვა ადამიანს.
მშობლები თანდათან სულ უფრო სუსტდებიან, რისი გაცნობიერებაც მათ ძალიან უჭირთ, ამიტომ ურჩევნიათ, ჩაებღაუჭონ იმ მოსაზრებას, თითქოს შვილებს თავად აღარ სჭირდებათ მშობლები ან შვილები იმდენად „რთული“ გახდნენ, რომ ჭირს მათთან ურთიერთობა, ან იქნებ მშობლებს აღარ შესწევთ უნარი იყვნენ კარგი მშობლები. საქმე ის გახლავთ, რომ თანამედროვე სამყაროში „ძლიერი მშობლის“ კონცეფცია აღარ არის პოპულარული. ამას აქვს ახსნა, რომელიც გვასწავლის, რომ ბავშვობაში ახლანდელმა მშობლებმა საკუთარ თავზე იწვნიეს „ძლიერი მშობლის“ ინსტიტუტის ხარვეზი და ძალიან კარგად მიხვდნენ, რომ ძალაუფლების არაადეკვატურად გამოყენების საფრთხე არცთუ ისე მცირეა. უფროსმა თაობამ შესანიშნავად იცის, რომ ძალაუფლებას აქვს რისკი, ხიბლში შეიყვანოს ის ადამიანი, რომელიც უკიდეგანო ძალას ფლობს. შესაძლებელია, უკონტროლო ძალა ადამიანმა სხვებზე გავლენის მოსახდენად გამოიყენოს. მსგავსმა გამოცდილებამ მშობლების თაობას ასწავლა, რომ არ შეიძლება ასეთი ადამიანების ნდობა.
მოკლედ, ამით იმის თქმა გვინდა, რომ მშობლებმა, აღმზრდელებმა და პედაგოგებმა მტკიცედ დაიმახსოვრეს, რომ ძალის გამოყენება დიდი საფრთხის შემცველია. სწორედ ამიტომ, განვმარტავთ: გქონდეს ძალა, იყო ძლიერი მშობელი – ნიშნავს გქონდეს „ბუნებრივი მშობლური ავტორიტეტი“, რაშიც იგულისხმება არა ძალაუფლების ბოროტად გამომყენებელი მოძალადე, არამედ მშობელი/აღმზრდელი, რომელსაც აქვს ძალა და ნება, ააშენოს მართებული ურთიერთობები საკუთარ შვილებთან და აღსაზრდელებთან. გქონდეს ძალა, იყო კარგი მშობელი თავისთავადი მოვლენაა, ის ვლინდება დასჯისა და არასათანადოდ ძალის გამოყენების გარეშე. სწორედ მაშინ, როდესაც მშობელს არ ჰყოფნის ძალაუფლება, ის ცდილობს, გამოიყენოს ფიზიკური ძალა. უფრო ზუსტად და გასაგებად: რაც უფრო მეტი ძალა აქვს მშობელს, მით უფრო ნაკლებადაა მიდრეკილი ფიზიკური, ფსიქოლოგიური და მორალური ძალადობისკენ და მით უფრო მშვიდად და თანმიმდევრულად ასრულებს მშობლის მოვალეობებს.
ძალა, რომელიც მშობლებმა დაკარგეს – ეს არის ძალა, მართო საკუთარი შვილების ყურადღება, ხელი შეუწყო მათ პიროვნულ განვითარებას, განავითარო მათში დაცვის მექანიზმები, რომლებიც მომავალში, ზრდასრულობაში ძლიერი პიროვნებისა და მშობლის ჩამოყალიბებას შეუწყობს ხელს. უმნიშვნელოვანესია, წავახალისოთ ბავშვების ბუნებრივი მიდრეკილება, განვითარდეს, ჰქონდეს ჯანსაღი ურთიერთობები გარშემომყოფ ადამიანებთან.
ყველა მშობელი და აღმზრდელი, რომელიც ამ სტატიას კითხულობს, ერთი სურვილით არის გამსჭვალული. ყველას სურს მათი შვილები/აღსაზრდელები იყვნენ დამოუკიდებელი, ჰქონდეთ მაღალი მოტივაცია, კარგად ორიენტირებდნენ დროსა და სივრცეში, შეეძლოთ საკუთარი თავის გაკონტროლება, ყოველთვის შეძლონ საკუთარ ძალებზე დაყრდნობით ცხოვრება და, რა თქმა უნდა, იყვნენ საკუთრ თავში დარწმუნებული. უფროსები იმდენად ცდილობენ, რომ საკუთარი შვილები იყვნენ დამოუკიდებელი, რომ უკვე სრულიად დაივიწყეს, რა არის ბავშვობა ან რას ნიშნავს, იყო ბავშვი. მშობლები გამუდმებით წუწუნებენ, რომ მათი შვილები საერთოდ არ ემორჩილებიან და ყველაფერს სრულიად იმის საწინააღმდეგოს აკეთებენ, რასაც მშობლები მათგან მოითხოვენ.
სამაგიეროდ, მშობლები ვეღარ ამჩნევენ, რომ შვილები თითქმის აღარ მიმართავენ მათ რჩევისთვის, მხარდაჭერისა თუ დახმარებისთვის. მშობლები სულ უფრო მეტად წუხან იმაზე, რომ შვილები არაფრად აგდებენ უფროსების მოთხოვნებს, თუნდაც სრულიად ლეგიტიმურს. მაგრამ მშობლები ფაქტობრივად არც კი ფიქრობენ იმაზე, რომ შვილები სულ უფრო და უფრო ნაკლებად ცდილობენ, დაიმსახურონ მშობლების მხარდაჭერა, სითბო და აღიარება. ისინი ვერ ამჩნევენ, რომ მათი შვილები თანატოლებთან უფრო მეტ სიახლოვეს გრძნობენ, ვიდრე მშობლებთან.
მშობლებისთვის გაცილებით რთულია, დაიბრუნონ საკუთარი შვილები, დაიბრუნონ დაკარგული ავტორიტეტი, მშობლური სიძლიერე და მიჯაჭვულობა, ვიდრე ბოლო მოუღონ ურჩი შვილების ცუდ ქცევებს. ჩვენ ვფიქრობთ, რომ – განმარტავენ წიგნის ავტორები – ეფექტური მშობლობისთვის აუცილებელია სამი კომპონენტის არსებობა: დამოკიდებული არსება, რომელსაც სჭირდება უფროსის მზრუნველობა; უფროსი, რომელსაც ექნება სურვილი საკუთარ თავზე აიღოს პასუხისმგებლობა; და ბავშვის ძლიერი მიჯაჭვულობა სწორედ ამ ზრდასრულისადმი. აქვე დავძენთ, რომ ამ მიქსის ყველაზე მნიშვნელოვანი კომპონენტი სწორედ ბავშვის მიჯაჭვულობაა უფროსისადმი და, სამწუხაროდ, სწორედ ეს კომპონენტი ხდება ყველაზე ხშირად იგნორირების მსხვერპლი.
როდესაც მშობლები ფოკუსირდებიან მხოლოდ იმაზე, რა უნდა გააკეთონ, რომ კარგი მშობლები გახდნენ, ისინი ვერ ახდენენ კონცენტრაციას უფრო მნიშვნელოვან გარემოებაზე – ბავშვებთან მათ დამოკიდებულებაზე, რომელიც ხშირად არასრულყოფილია. მშობლობა უპირველეს ყოვლისა ურთიერდამოკიდებულებებია და არა უნარ-ჩვევები, რომლებიც უნდა გამომუშავდეს. მიჯაჭვულობა – ეს არ არის დასწავლადი ქცევა, ეს არის კავშირი, რომელიც აუცილებლად უნდა მოიძებნოს და გამაგრდეს.
