( ქართული დიალექტური კორპუსის ფერეიდნული ტექსტების მიხედვით)
ბევრი რამ არის რაც ერთმანეთის შესახებ არ ვიცით, არ გიფიქრიათ? იქნებ დროა, მეტი გავიგოთ ჩვენი საერთო ისტორიის შესახებ. არა, იმ პერიოდს არ ვგულისხმობ, სანამ ისინი მშობლიურ ქვეყანაში, საქართველოში ცხოვრობდნენ, სანამ ის საბედისწერო გადასახლება იქნებოდა. უფრო შემდეგ ამბებზე ვამბობ, სხვა გეოგრაფიულ გარემოსა და დროში რომ ხდებოდა, მაგრამ მაინც ჩვენი საერთო ისტორიაა.
საქართველოს თუ ირანის ისტორიის ცნობილი პერსონაჟები ფერეიდნელთა ნაამბობში ბევრგან გვხვდება, იქნება ეს უშუალოდ მათ გადასახლებასთან, ფერეიდანთან, მათ დიასპორასთან დაკავშირებული ისტორიული პირები, თუ უფრო შორეული ისტორიული გმირები, როგორიცაა თამარ მეფე ან შოთა რუსთაველი.
რაც შეეხება სხვა ისტორიულ გმირებს, ზეპირ ისტორიებსა და გადმოცემებში მოიხსენებიან – ალავერდიხანი, შაჰ-აბასი, იუსუფ ხანი, აღა მახმად ხანი, სეიფოლა ხანი, ქერიმ ხანი, მარტყოლი ხანი, ასლან ხანი, რეზა შაჰი, ნადირ შაჰი, ზელე სულთანი. საინტერესოა, რამდენიმე შედარებით უცნობი ისტორიული გმირი, მაგალითად, ვინმე დარჟანი, – „ერთ ყორი ყოფილა, დარჟანი, და შაჰ-აბასსა გოოგზავნია საქართველოჩი იმ ყორის ხასთეგარობაზეგა და არ მუუციაყე და ექით ადგომილა, ყოშენი შოოყრია და წასულა საქართველოჩიგა, უშუღლიან და რაგდენ ქართველი დოოწყეტია და კახეთი გოოსწორებია და რაგდენ ქართველიცა, გომოორეკია ირანჩიგა და გოორეკია შომალსა. და რაგდენიცა, ისპანს შოონახავ, აბას-აბადს, და აბას-აბადსა, რო ქართველები ყოფილან, ისპნელებთან ჰაი უშუღლიანყე და შაჰ-აბასსა ქართველები ომოორეკია ნაჯაჶაბადს.” ეს დარჟანი ძალიან საინტერესო „პერსონაჟია“, ზეპირი ტექსტების მიხედვით ის ერთგვარი მშვენიერი ელენეა, რომლის გამოც გამოურეკავს აუოხრებია შაჰ-აბასს საქართველო.
ტექსტებში მოხსენიებულია შესანიშნავი ქართველი პოეტი ნიკოლოზ ბარათაშვილი, ქართული ეპოსის პერსონაჟი – არსენ ოძელაშვილი, უფრო თანამედროვეთაგან – ანა კალანდაძე, მუხრან მაჭავარიანი, საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი ილია.
ყველაზე ხშირად, რასაკვირველია, ის ისტორიული გმირები იხსენიება, რომელთა საქმიანობაც უშუალოდ ფერეიდნული დიასპორის აწმყოსა თუ ისტორიასთან არის დაკავშირებული, მაგალითად, შაჰ-აბასი და ქერიმ ხანი. ქერიმ ხანთან დაკავშირებულია ვინმე ფერეიდნელი ნესირა, რომელიც ქერიმ ხანს გამასპინძლებია და მისი წყალობაც დაუმსახურებია. ძალიან პოპულარული თემაა ავღანელებთან ბრძოლის ამბავი. სეიფოლა იოსელიანი, ამბაკო და სარა ჭელიძეები, პატარა ბიჭი, ამირანი, რომელიც ამბაკო ჭელიძემ იშვილა და განათლების მისაღებად საქართველოში წამოიყვანა.
ფერეიდნელებმა იციან ქართველი მწერლებისა და ცნობილი ლიტერატურული პერსონაჟების შესახებ, ვეფხისა და მოყმის ლექსი, დიდი პოეტი, რუსთაველი, რომელმაც „ვეფხისტყაოსანი“ დაწერა, ილია ჭავჭავაძე, ბარათაშვილის „მერანი“, არსენა ყაჩაღი. ძალიან მნიშვნელოვანია ქართული ლიტერატურული კონცეპტების ფერეიდნულ კონტექსტში გამოჩენა, რაც კიდევ უფრო აქტუალური ხდება ფერეიდნელთა პოეზიის შემთხვევაში.
ჩვენ რა ვიცით მათ შესახებ? მათი რთული ბედის, უნაყოფო მიწასა თუ ჭირვეულ მეზობლებთან ბრძოლის, მიწის მოშინაურების, ახალ ადგილზე დაფუძნების, სისხლიანი და ტრაგიკული წარსულის შესახებ? ბევრი რამ ვიცით? უფრო მეტი ალბათ არ ვიცით. დროა, ეს ინფორმაცია საერთო გახდეს, ერთი ამბავი, ერთი სიყვარული, დაბრუნების ერთი დიდი თავგადასავალი…
ენობრივი ამნეზია, ენობრივი მეხსიერება თანდათან იღვიძებს და სულ ახალ კავშირებს ეძებს და პოულობს. ამ მნიშვნელოვან პროცესში ორივე მხარემ უნდა მიიღოს მონაწილეობა.
ჩვენ, მასწავლებლებს ჩვენი დიდი წვლილის შეტანა შეგვიძლია, დასაწყისისთვის, დიალექტური კორპუსის ფერეიდნულ ტექსტებს ჩახედეთ, დაგეგმეთ საინტერესო გაკვეთილები და მოსწავლეებიც შეახედეთ ამ წარმოუდგენლად საინტერესო სამყაროში.
აქვე, ელექტრონულ მისამართსაც შეგახსენებთ – www.corpora.co
