გთავაზობთ ახალგაზრდა ამერიკელი მკვლევრის, ფულბრაითის სტიპენდიანტის, გერმანიაში მომუშავე დოქტორანტ ქორი დაიკის შთაბეჭდილებებს გერმანული სკოლის შესახებ:
„რამდენიმე თვის წინ გადავწყვიტე, ამერიკელებისთვის მომეთხრო იმ განსხვავებათა შესახებ, რომლებიც ამერიკულ და გერმანულ სკოლებსა და, საზოგადოდ, სასკოლო სისტემებს შორის არსებობს. გერმანიაში რამდენიმეწლიანმა სწავლამ, მერე კი ასისტენტის პოზიციაზე მუშაობამ საშუალება მომცა, საკუთარი თვალით მენახა სკოლის ყოველდღიური მუშაობა გერმანიის ერთ ჩვეულებრივ სკოლაში. ქვემოთ მოყვანილი საკითხების ჩამონათვალი ასახავს ჩემს გამოცდილებას გერმანულ რეალშულეში (მეორე საფეხურის სკოლა, რომელიც მოიცავს მე-5-10 კლასებს; მე-10 კლასის დასრულებისას გერმანელი მოსწავლე იღებს რეალშულეაბშლუსს (Realschuleabschluss) –რეალშულესდამთავრების დამადასტურებელ დიპლომს, რის შემდეგაც შეუძლია დაეუფლოს რომელიმე პროფესიას ან განაგრძოს სწავლა სკოლა-გიმნაზიაში უმაღლესი განათლებისთვის მოსამზადებელი სპეციალური პროგრამით. ორი წლის შემდეგ მოსწავლე აბარებს გამოცდას, ე.წ. აბითურს (Abitur), რომლის შედეგებზეც არის დამოკიდებული მისი მიღება (უკვე უგამოცდოდ) რომელიმე უმაღლეს სასწავლებელში – ლ.ა.).
როგორც ხედავთ, გერმანული სისტემა ცოტათი განსხვავებული და უფრო რთულია, ვიდრე ამერიკული ჰაი-სქულებისა. კერძოდ, Hauptschule და Realschule უფრო იმ ახალგაზრდების მოსამზადებლად მუშაობენ, რომლებსაც სკოლის შემდეგ პროფესიის შესწავლა აქვთ განზრახული და უნივერსიტეტში არ აპირებენ სწავლის გაგრძელებას, აკადემიურ კარიერაზე არ ფიქრობენ. თუმცა აქვე უნდა ითქვას, რომ ეს არ არის ე.წ. „პროფსასწავლებლებისთვის“ სწავლა, ეს უფრო შეგირდობისთვის მომზადებაა, რომელსაც მოსწავლე სკოლის დამთავრების შემდეგ იწყებს.
დავუბრუნდეთ განსხვავებებს, რომლებიც ამერიკულ და გერმანულ სკოლებსა და, საზოგადოდ, სასწავლო პროცესებს შორის დავინახე:
1) რელიგია და სკოლა
ხშირად გაიგონებთ, რომ ამერიკა ძალიან რელიგიური ქვეყანაა (ყოველ შემთხვევაში, მისი ზოგიერთი ნაწილი), თუმცა რელიგიის გავლენა, როგორც მე დავინახე, გერმანულ სკოლებში უფრო დიდია, ვიდრე ამერიკულში.
აშშ-ში, მიუხედავად ჩვენი რელიგიურობის შესახებ გავრცელებული სტერეოტიპებისა, სახელმწიფოსა და ეკლესიის გაყოფის კონცეფციას და პოლიტკორექტულობას უფრო სერიოზულად აღიქვამენ, ვიდრე გერმანიაში.
სახელმწიფოსა და ეკლესიის გაყოფა ნათლად ჩანს, როდესაც საქმე საჯარო სკოლებს ეხება. ვინაიდან საჯარო სკოლებს სახელმწიფო ბიუჯეტი აფინანსებს, შეუძლებელია, მთავრობამ ხელი შეუწყოს რომელიმე რელიგიას და სკოლაში მის გავრცელებას. პოლიტკორექტულობისა და იმ გარემოების გათვალისწინებით, რომ სკოლის ყველა მოსწავლე არ არის ქრისტიანი, სკოლების დიდი ნაწილი ცდილობს, ქრისტიანული დღესასწაულები ან უქმეები რელიგიურად ნეიტრალური „არდადეგებით“ ან „სეზონური დღესასწაულებით“ ჩაანაცვლოს. ეს იმისთვის, რომ თავიდან ავიცილოთ არაქრისტიანი ან არარელიგიური მოსწავლეებისთვის ქრისტიანული დღესასწაულების თავს მოხვევა.
გერმანიაში ასე არ არის. მე ქალაქ ფულდის საჯარო სკოლაში ვმუშაობდი და საკლასო ოთახის კედელზე ჩამოკიდებული ჯვარცმა იქ ჩვეულებრივი ამბავი გახლდათ.
ცხადია, ისიც უნდა ითქვას, რომ ფულდა კათოლიკური ქალაქია და დანარჩენი, არაკათოლიკური გერმანიისგან განსხვავდება – პროტესტანტულ გერმანიაში ჯვარცმა საკლასო ოთახებში არ უკიდიათ, მაგრამ ეს ფაქტი, საჯარო სკოლის საკლასო ოთახში ქრისტიანული სიმბოლოს საჯარო დემონსტრაცია, საზოგადოდ, გერმანიისთვის ნამდვილად არ არის უჩვეულო რამ.
როგორც გერმანელებმა მითხრეს, ჯვარცმის დატოვება–ჩამოხსნის თაობაზე დისკუსია რამდენიმეჯერ გაიმართა, მაგრამ რეალობაში არავის გაუპროტესტებია საკლასო ოთახებში მათი არსებობა. ასე რომ, ისინი დატოვეს. წარმოდგენაც კი მიჭირს, ამერიკაში ასეთ დისკუსიას რა ვნებათა ღელვა მოჰყვებოდა.
ისიც აღსანიშნავია, რომ რელიგია ყველა გერმანულ სკოლაში (მეორე საფეხურის საშუალო სკოლებში) ძირითადი საგანია, რაც იმას ნიშნავს, რომ მოსწავლეს მისი აღება მოეთხოვება.
ჩვეულებრივ, გერმანიაში რელიგიის გაკვეთილები ასე ტარდება: კათოლიკე მოსწავლეები კათოლიციზმის კლასს ესწრებიან, პროტესტანტები (გერმ. Evangelisch) – პროტესტანტიზმისას, ხოლო მოსწავლეები, რომლებიც არც ერთ ამ ჯგუფს არ მიეკუთვნებიან, ეთიკის გაკვეთილებზე დადიან.
მე, ამერიკელს, ეს უცნაური მეჩვენება. არ მესმის, რატომ უნდა იყოს რელიგიური საგნები, მათემატიკისა თუ ისტორიის მსავსად, სკოლის სასწავლო პროგრამის ნაწილი. ჩემი აზრით, თუ მოსწავლეს საკუთარი რელიგიის შესწავლა სურს, შეუძლია, ეს ეკლესიის დახმარებით გააკეთოს და არა საჯარო სკოლაში, რომელიც სახელმწიფო სახსრებს ხარჯავს. ყოველთვის, როცა კი გერმანელებთან ამ სისტემის უცნაურობაზე (ყოველ შემთხვევაში, ჩემთვის მაინც) ჩამომიგდია სიტყვა, მივმხვდარვარ, რომ ეს მაინცდამაინც არ ადარდებდათ – შთაბეჭდილება დამრჩა, რომ სკოლაში რელიგიის სწავლების მიმართ ჩემი დამოკიდებულება უფრო აკვირვებდათ.
2) სასწავლო დღის სტრუქტურა გერმანულ სკოლაში
ამჯერად ჩემი გამოცდილება გერმანულ რეალშულეში სწავლებით შემოიფარგლება – ქალაქ ფულდის სკოლაში დღის სტრუქტურა და ხანგრძლივობა შესაძლოა ცოტათი განსხვავებული ყოფილიყო, მაგრამ, საზოგადოდ, ის ტიპურია გერმანიისთვის.
ჩემს სკოლაში სასწავლო დღე დილის რვა საათზე იწყებოდა და, წესისამებრ, 12:30-ზე მთავრდებოდა, ზოგჯერ – უფრო გვიანაც, თუმცა არა უგვიანეს 14:00 სთ-ისა. სასწავლო დღის ხანგრძლივობა კვირის დღესა და სასწავლო განრიგზეა დამოკიდებული. მაგალითად, მოსწავლეებს შესაძლოა ჰქონდეთ ინგლისური ენის გაკვეთილი ორი საათის განმავლობაში ორშაბათ დილას, სამშაბათს კი ის საერთოდ არ ჰქონდეთ და დილა ისტორიის გაკვეთილით დაიწყოს; შესაძლოა, ხუთი გაკვეთილი ჰქონდეთ ოთხშაბათს, ხოლო ხუთშაბათს – ექვსი.
ამ გარემოებებმა ჩემი სამასწავლებლო განრიგი საკმაოდ გაართულა. მისი შედგენა განსაკუთრებით მიჭირდა, როდესაც გაკვეთილების განრიგი სკოლის მასშტაბით იცვლებოდა ხოლმე. გაკვეთილებს შორის შესვენებები ხუთწუთიანია (აშშ-ს მსგავსად), მაგრამ ეს შესვენებები მასწავლებლებისთვის უფროა, ვიდრე ბავშვებისთვის. ეს იმიტომ, რომ მასწავლებლები იცვლიან საკლასო ოთახებს და არა მოსწავლეები – ყოველი კლასი მუდმივად ერთ ოთახში რჩება.
როდესაც ვამბობდი, რომ კლასებისა და მასწავლებლების როტაციას ჩვენ სხვანაირად ვაგვარებთ და ყოველ მასწავლებელს თავისი ოთახი აქვს, გერმანელები სევდიანად გამომხედავდნენ ხოლმე და ამოიოხრებდნენ: „რა კარგი იქნებოდა, ჩვენთანაც თქვენსავით ყოფილიყო…“
კიდევ ერთი განსხვავება ის არის, რომ ამერიკული სკოლების სასკოლო ოთახები უფრო მრავალფეროვანია და მორთულია ნახატებით, პლაკატებით თუ დეკორაციებით.
აშშ-ში, მაგალითად, ფრანგულის მასწავლებელს აუცილებლად ექნება თავისი საკლასო ოთახი, მორთული საფრანგეთის ფოტოებით, დროშითა თუ რუკებით, ფრანგული ენის გრამატიკული სქემებით და ზმნების უღლების მაგალითებით. გერმანულ სკოლაში კი, ვინაიდან ერთი საკლასო ოთახი სხვადასხვა საგნის გაკვეთილებისთვის გამოიყენება, საუკეთესო შემთხვევაში, უცხო ენის გაკვეთილზე ერთ გრამატიკულ პოსტერს თუ ნახავთ. ეს, ჩემი აზრით, არასწორია. ვინაიდან მოსწავლეები მუდმივად ერთ საკლასო ოთახში არიან, სასკოლო კარადა-თაროები (ე.წ. ლოკერები (ამერიკ.), მცირე კარადები მოსწავლეთა პირადი ნივთებისათვის – ლ.ა.) გერმანულ სკოლებში საერთოდ არ არის. ფულდის სკოლაში მსგავსი რაღაც იყო შორეულ კუთხეში, მაგრამ არასოდეს მინახავს, ვინმეს გამოეყენებინოს – გერმანელ მოსწავლეებს თავიანთი წიგნები, რვეულები თუ სხვა ნივთები ჩანთებში უწყვიათ, ხოლო ჩანთები – მერხებში.
როგორც ჩანს, გრძელი ჰოლი კედლების გასწვრივ განლაგებული ლოკერებით წმინდა ამერიკული სასკოლო სტერეოტიპია.
3) მოსწავლისა და მასწავლებლის ურთიერთობა
ეს თავი უფრო ძნელი დასაწერი აღმოჩნდა, ვიდრე მეგონა, რადგან მკაფიო მაგალითების მოყვანა ვერ შევძელი. მოყვანილი მაგალითები უფრო ზოგად შთაბეჭდილებებსა და ჩემს მოგონებებს ეფუძნება.
მოკლედ თუ ვიტყვით, გერმანიაში მოსწავლეებისა და მასწავლებლების ურთიერთობა უფრო რბილი და ნდობაზე დამყარებულია, განსაკუთრებით – მაღალ კლასებში. ჰო, მინდა, კიდევ ერთი რამ აღვნიშნო: მასწავლებლებისთვის გერმანიაში დრესკოდი არ არსებობს. მათი უმეტესობა ჯინსებითა და მეტ–ნაკლებად კოხტა პერანგებით დადის გაკვეთილებზე. მახსოვს მამაკაცი მასწავლებლები, რომლებიც საკლასო ოთახში ჯინსის შორტებითაც შემოსულან. ამერიკულ სკოლაში ასეთი რამ წარმოუდგენელია. ვფიქრობ, ასეთი დრესკოდი სკოლაში ნაკლებად დაძაბულ და უფრო სოციალურ გარემოს ქმნის, რაც სრულიად განსხვავდება აშშ-სგან, სადაც მასწავლებლებს აუცილებლად „მასწავლებლისთვის შესაბამისად“ უნდა ეცვათ და განსხვავდებოდნენ მოსწავლეებისგან.
ალბათ, სკოლებში არსებული ამ ატმოსფეროს დამსახურებაა ისიც, რომ მოსწავლეთა ზოგ ისეთ საქციელს, რაც აშშ-ში დაუშვებლად მიიჩნევა, გერმანელი მასწავლებლები უფრო მსუბუქად უყურებენ. მაგალითად, თუ მოსწავლემ გაკვეთილზე შესვლა ზარის დარეკვამდე ვერ მოასწრო, ის ჩვეულებრივ შევა საკლასო ოთახში და მასწავლებელს ეტყვის: „მაპატიეთ დაგვიანებისთვის“, ან „მაპატიეთ, თუ შეიძლება, ჩამეძინა“ – და მერხს მიუჯდება. მასწავლებელი თვალებს გააფართოებს, შესაძლოა, რაიმე კომენტარიც დაურთოს, მერე კი გაკვეთილის ახსნას გააგრძელებს. აშშ-ში მასწავლებლების უმეტესობა ზარის დარეკვისთანავე კეტავს საკლასო ოთახს, რაც ნიშნავს, რომ დაგვიანებულმა მოსწავლემ კარზე უნდა დააკაკუნოს შემოსვლის უფლების მისაღებად. უფრო მეტიც – დაგვიანებისთვის ამერიკელი მოსწავლე, ჩვეულებრივ, ამა თუ იმ სასჯელს იღებს – გერმანიაში ასეთი რამ არ ხდება.
თუ მასწავლებელმა მოსაწავლეებს ძნელი ან არასასურველი დავალება მისცა, მოსწავლეები ხმამაღლა გამოხატავენ უკმაყოფილებას, რაც შემდგომ მასწავლებელსა და მოსწავლეებს შორის ხუმრობანარევ დიალოგში გადაიზრდება ხოლმე.
ჩემი ამერიკული გამოცდილებით, ამერიკელი მასწავლებლები ასეთ დისკუსიას არც კი დაუშვებდნენ და მას ხელის შეშლად განიხილავდნენ, რაც შესაძლოა მოსწავლისთვის კიდევ უფრო დიდი ან რთული დავალების მიცემით დასრულებულიყო.
გარდა ამისა, გერმანიაში ნათლად დავინახე ისიც, რომ მასწავლებლები მოსწავლეებს გაცილებით მეტ თავისუფლებას და არჩევანს აძლევენ, რეგულარულად სთხოვენ, გაუზიარონ მას თავიანთი დამოკიდებულება ამა თუ იმ თემის მიმართ – რატომ მოსწონთ ან არ მოსწონთ და ა.შ. ეკითხებიან, რისი შესწავლა ურჩევნიათ და როგორ შეიძლება არსებული პრობლემების მოგვარება ან სწავლების გაუმჯობესება სამომავლოდ. რაც მთავარია, მასწავლებლები მოსწავლეთა მოსაზრებებს ყურადღებით ისმენენ.
არ მგონია, აშშ-ში ასეთი რამ ხშირად ხდებოდეს. ყოველ შემთხვევაში, საკუთარი სასკოლო პრაქტიკის განმავლობაში მე მსგავი არაფერი მინახავს.
ასეთივე რბილი და ლიბერალური მიდგომა დავინახე სასკოლო ექსკურსიების დროსაც: ერთხელ, როდესაც მეათეკლასელებთან ერთდ ბერლინში წავედით ექსკურსიაზე, აღმოჩნდა, რომ ჩვენს მოსწავლეებს არავინ აიძლებდა ღამის 12–ზე დაწოლას, არავინ უშლიდა ღამის ბერლინში სეირნობას და არავინ კითხულობდა სიას მუზეუმში ბავშვების წაყვანის წინ.
მასწავლებლების დამოკიდებულება დაახლოებით ასეთი იყო: „ისინი 16 წლისები არიან და თუ შარში გაეხვევიან, თვითონვე აგებენ პასუხს – მასწავლებლები მათი ძიძები არ ვართ“.
4) ნიშნები და უკუკავშირი
რაც უფრო მეტხანს ცხოვრობთ გერმანიაში, მით უფრო უკეთ ხვდებით, საიდან მომდინარეობს მათ შესახებ გავრცელებული სტერეოტიპები. ერთ-ერთი ასეთი სტერეოტიპია გერმანელების ზედმეტი პირდაპირობა – ეს თვალნათლივ დავინახე ერთ სასწავლო დღეს, თამაშის მიმდინარეობისას. მარტივი სცენარი: მასწავლებელი კითხვას უსვამს მოსწავლეებს, რომელსაც სწორი პასუხი აქვს. მოსწავლე ხელს სწევს და პასუხობს კითხვას, რომელიც საკმაოდ შორს არის სწორისგან.
აშშ-ში ასეთ დროს მასწავლებელი იტყვის: „არა, ეს მთლად სწორი არ არის, მაგრამ ვხვდები, როგორ მიხვედით ამ პასუხამდე. იქნებ ამ საკითხზე ასე გეფიქრათ…“
გერმანიაში მასწავლებელი უბრალოდ უპასუხებს: „არა,არ არის სწორი. ვინმე სხვას გაქვთ პასუხი?“
რა თქმა უნდა, ამ ორ რეაქციას შორის დიდი განსხვავება არ არის, მაგრამ გამაკვირვა იმან, რა ხშირად ეუბნებიან მასწავლებლები მოსწავლეებს: „ეს შეცდომაა“ ან „არ მესმის, რისი თქმა გსურთ“. ჩემი აზრით, ამერიკელი მასწავლებლები ცდილობენ, უფრო მეტად წაახალისონ აზროვნება და არ გააჩუმონ მოსწავლეები მცდარი ან არაზუსტი პასუხის გამო.
ცოდნის შეფასებაც გერმანიაში გაცილებით მკაცრად ხდება. იშვიათია, მოსწავლემ უმაღლესი შეფასება დაიმსახუროს და გამოცდებზე ხშირია არადამაკმაყოფილებელი ნიშნები. თუ რამდენიმე მოსწავლე გამოცდაზე „ჩაიჭრა“, ამას, ჩვეულებრივ, მათსავე ცუდ სწავლას აბრალებენ და არა იმას, რომ მასწავლებელმა ცუდად აუხსნა მასალა.
ასევე ჩვეულებრივია, როდესაც მასწავლებელი გულახდილად ლაპარაკობს მოსწავლის შესაძლებლობების შესახებ, თუ ახალგაზრდას გიმნაზიაში სურს სწავლის გაგრძელება (სადაც მოთხოვნები მკაცრია და სასწავლო მასალაც საკმაოდ რთული – ლ.ა.). გერმანელი მასწავლებლები სათქმელს დაუფარავად ამბობენ და არ დარდობენ იმაზე, ვის შეიძლება ატკინოს გული მათმა სიტყვებმა.
5) მოსწავლეთა ქცევის წესები
როგორც ზემოთ ვთქვი, გერმანულ სკოლებში ამერიკულზე ნაკლებად ზღუდავენ მოსწავლეთა ქცევას. მაგალითად, გერმანულ სკოლებში არ არსებობს დრესკოდი.
გერმანული სკოლების უმეტესობას არ აქვს განსაზღვრული, რისი ჩაცმა შეიძლება ან არ შეიძლება. გერმანელებს ძალიან უკვირთ, როდესაც იგებენ, რომ აშშ-ში ჩაცმის წესი მოქმედებს (რამდენიმე გაკვეთილიც კი ჩავატარე მოსწავლეებისთვის, სადაც ამერიკული სასკოლო დრესკოდის შესახებ ვისაუბრეთ).
დარწმუნებული ვარ, მოსწავლეს, რომელსაც სკოლისთვის აშკარად შეუსაბამოდ ეცმება, გერმანელი მასწავლებლები სახლში გაუშვებენ, მაგრამ, საზოგადოდ, ისინი დიდად არ აქცევენ ყურადღებას მოსწავლეთა ჩაცმულობას და ახალგაზრდებსაც, რაც სურთ, ის აცვიათ (აქვე უნდა დავძინო, რომ გერმანიაში არასდროს მინახავს სკოლისთვის სრულიად შეუფერებლად ჩაცმული მოსწავლე).
საკმაოდ შემწყნარებლურია მასწავლებლების დამოკიდებულება საკლასო ოთახში ბილწსიტყვაობის მიმართ; მასწავლებელი, რა თქმა უნდა, შენიშვნას აძლევს დამრღვევს, მაგრამ, როგორც წესი, ასეთი საქციელისთვის სასჯელი არ არის გათვალისწინებული, რადგან ზოგჯერ თვითონ მასწავლებლებიც არ ერიდებიან უცენზურო გამოთქმებს მოსწავლეების წინაშე.
დაუჯერებლად განსხვავებულია დამოკიდებულება ალკოჰოლის მიმართაც. გერმანიაში ალკოჰოლიანი სასმლის მიღება კანონით უფრო მცირე ასაკიდანაა ნებადართული, ვიდრე აშშ-ში. მაგალითად, ლუდისა – 16 წლიდან, რაც იმას ნიშნავს, რომ მეათე კლასის დამამთავრებელ საღამოზე, აბშლუსბალზე (Abschlussball), რომელიც, ჩვეულებრივ, ივლისში იმართება ხოლმე, ჩემს მოსწავლეებს შეეძლებათ ლუდის ყიდვა და პრაქტიკულად განუსაზღვრელი რაოდენობით დალევა, მიუხედავად იმისა, რომ საღამოს მათი მასწავლებლებიც დაესწრებიან.
როდესაც მეათეკლასელები დამამთავრებელ საღამოზე ჩასაცმელ მაისურებზე საუბრობდნენ, გადაწყვიტეს, ზედ ირონიულად დაეწერათ „Absch(l)uss“, რაც სკოლის დამთავრებას აღნიშნავს, ხოლო თუ „ლ“-ს გამოვაკლებთ, მივიღებთ სიტყვას, რომელიც დათრობის აღნიშვნელი ჟარგონია გერმანულში.
მასწავლებელმა, მიუხედავად მოსწავლეების არცთუ გემოვნებიანი გადაწყვეტილებისა, არაფერი თქვა, რადგან, მისი აზრით, ეს მოსწავლეების პირადი საქმე იყო. ამერიკულ სკოლაში კი ალკოჰოლზე ასეთ პირდაპირ მინიშნებას მიუღებლად მიიჩნევდნენ და დაუყოვნებლივ აკრძალავდნენ.
6) მოსწავლეთა ცხოვრება
დაბოლოს, ვიტყვი, რომ მოსწავლეთა ცხოვრება გერმანულ სკოლებში ბევრად უფრო ღარიბია სასკოლო მოვლენებით თუ ღონისძიებებით, ვიდრე ამერიკაში. გერმანულ სკოლაში სასკოლო სპორტული გუნდები მცირე ზომისაა და მათ ნაკლები გულშემატკივარი და მიმდევარი ჰყავთ. გერმანელი მოსწავლეები უფრო ადგილობრივ საუბნო თუ სათემო გუნდებში ერთიანდებიან, რომლებიც სხვადასხვა სკოლის მოსწავლეებისგან შედგება და მეზობელი რაიონებისა თუ ქალაქების გუნდებს ეჯიბრება.
ასევე ცოტაა გერმანიაში კლუბიც. ჩვენს სკოლაში იყო რამდენიმე მუსიკალური გაერთიანება (ინსტრუმენტული ბენდი, სასიმღერო გუნდი), დებატების ხელოვნებისა და კვლევითი ჯგუფები, მაგრამ არ ყოფილა ხელოვნების კლუბი, ფრანგული ენის, სასკოლო „წლიური წიგნის“[1] კლუბები. საზოგადოდ, გერმანულ სკოლებში ნაკლებად იგრძნობა ის, რასაც ამერიკაში „სკოლის სულს“ ვეძახით – მოსწავლეები გაკვეთილების დამთავრებისთანავე მიდიან სკოლიდან და თავიანთ ახალგაზრდულ ცხოვრებას სკოლის გარეთ მდებარე სამყაროში აგრძელებენ.
მიუხედავად ზემოთქმულისა, ვერ ვიტყვი, რომ ჩემს გერმანულ სკოლას ერთიანობის სული აკლდა. უბრალოდ, მგონია, რომ აქ, გერმანიაში, ადამიანები სხვაგვარად ერთიანდებიან, ხშირად – მოსწავლეთა ერთობლივი აქტივობების ან საქმიანობის გარშემო, თუმცა უმეტესად – სკოლის გარეშე.
წყარო: 1) https://www.edutopia.org/foreign-intrigue-living-in-loving-america
წყარო: 2) https://toridykes.com/blog/2014/6/20/schoolsystemdifferences#.WIHM0FV96Uk
[1] „წლიური წიგნი“ (Yearbook)- ამერიკულ სკოლებში დამკვიდრებული ტრადიცია, რომელიც ყოველი სასწავლო წლის ბოლოს, ითვალისწინებს ჰაი-სქულის წლის წიგნის გამოცემას. ამ წიგნებში დეტალურად არის აღწერილი სასკოლო ცხოვრების ყველა ასპექტი, აკადემიური მოსწრების, სპორტული, სასწავლო, სამეცნიერო თუ ხელოვნების კლუბების ცხოვრებისა და მიღწევების ჩათვლით. წლიური წიგნების მომზადებასა და გამოცემაში ჩართულნი არიან როგორც მასწავლებლები, ისე მოსწავლეები.
