როცა მიხვდები, რომ საძინებელში წევხარ, შენ გვერდით შენი შვილი წევს და ყველაფერი, რაც ნახე, სიზმარი იყო, მშვიდდები. ჩემი სიზმარი უკრაინის ამბების გამოძახილი იყო. გავრბოდი და ზურგზე გამოსხმული თვალებითაც ვხედავდი შეიარაღებულ ადამიანებს და მათ ჩასისხლიანებულ თვალებს, რომლებიც მომდევდნენ და ერთი სული ჰქონდათ, სანამ ტყვიას დამახლიდნენ. სიჩქარეში დავკარგე ტელეფონი და დედაჩემს და ჩემს დებს ვერ ვუკავშირდებოდი. გასაოცარია, რომ ტყვიები არ მხვდებოდა. ისევ იქ წავედი ტელეფონის მოსაძებნად, საიდანაც მესროდნენ. ის ხალხი, ვინც მომდევდა, სხვაგან წასულიყო, ნაგვის ურნასთან ახლოს ეგდო ჩემი თეთრი ტელეფონი. შემდეგ დედაჩემს დავურეკე და მითხრა, რომ ისინი ახლა მათთან მიდიოდნენ. დედაჩემი მშვიდად იყო. გადავწყვიტე მათთან წავსულიყავი და მთელი ძალით ვცდილობდი, ავტობუსის ბორბლებს უფრო სწრაფად ემოძრავათ. სიზმრიდან საშინელმა მუცლის ტკივილმა გამომიყვანა.
დედაჩემი, მგონი, მაშინაც მშვიდად იყო, როცა მისი ძმის, მღვდელ-მონაზონ ანდრიას გარდაცვალების ამბავი ცუდი ამბების მოჭიკჭიკე ჩიტებმა მოუტანეს. ამას არც სახლის წინ მჯდომი ბებიაჩემის გამოლოცვა უშველიდა : ”შენს პირს შაქარი ჩიტო, შენს პირს შაქარიო”, რომ ეუბნებოდა ბოროტად მოჭიკჭიკე ჩიტებს, ფანჯრებთან ახლოს რომ დაფრიალებდნენ. დედაჩემმა მოისმინა ამბავი და გული შეუწუხდა. ჩვენ კი ოთახის კართან დადარაჯებული ბავშვები მივხვდით, რომ რაღაც საშინელება მოხდა. ივლისი იდგა, ცხელი და წყნარი. ჰაერში ომის სუნი ტრიალებდა, მნიშვნელობა არ ჰქონდა ახლოს იყავი ომთან თუ შორს, ის მაინც შეგეხებოდა, დაცული ვერ იქნებოდი. ბავშვებს თვითმფრინავის ხმები გვზაფრავდა და მერე უკანმოუხედავად, სადღაც გავრბოდით. ნელ-ნელა, როცა ყველაფერი დამთავრდა, მივხვდი, რომ სირცხვილი იყო ყოველი თვითმფრინავის გადაფრენაზე გულის აფრიალება და სადღაც გაქცევა. წლების მატებასთან ერთად დავივიწყე ეს შიში, შუაღამისას რომ ლოგინიდან წამომაგდებდა ხოლმე.
ბიძაჩემის, მღვდელ-მონაზონ მამა ანდრიას მამა, ელგუჯა ყურაშვილი, პოეტური ბუნების კაცი იყო. ბაბუა მართლაც წერდა ლექსებს, შემდეგ ბებიამ ბლოკნოტი უყიდა და, როგორც ლამაზი კალიგრაფიის პატრონს, მე მიხდებოდა მისი ლექსების გადაწერა და თავმოყრა. ჩვენი სახლის უკან თხილნარია. ადრე აქ ძალიან მაღალი თუთა იდგა, ქლიავის და ლეღვის ხეები. სწორედ სახლის უკან იყო საკურდღლე და წითელთვალება თეთრი და ნაცრისფერი კურდღლების დაპურებაზე ყველა ერთად ვზრუნავდით. სახლის უკანა მხარეს, პატარა სახლუკა დგას ასევე. რატომღაც არასდროს დავინტერესებულვარ ეს ოთახი ადრე სხვა რამისთვის გამოიყენებოდა, თუ თავიდანვე ბაბუას საკუთრებაში იყო. ოთახის შესასვლელში გაყვითლებული ძველი გაზეთები და წიგნები ელაგა, ოთახში კი ერთი საწოლი, პატარა მაგიდა და სკამი იდგა. ფანჯარასთან ახლოს ბატარეებზე მომუშავე პატარა რადიო იდო. ეს იყო მრავალშვილიანი ბაბუას განტვირთვის სავანე, სადაც ხანდახან ლექსებს წერდა და წიგნებს კითხულობდა. სწორედ ცხელი და წყნარი ივლისი იდგა და იმ პატარა რადიოში კი გამოაცხადეს, რომ მისი შვილი პაატა, ახლა უკვე მამა ანდრია, აფხაზეთში, სოფელ კომანში მოკლეს. მტერი დილის ხუთის ნახევარზე კამანში შევიდა, სოფლის მრევლს ტაძარში შეეფარებინა თავი. მამა ანდრიამ ყველა აზიარა, შემდეგ კი ის გარეთ გაიყვანეს. იგი მუხლებზე დადგა და ლოცვა დაიწყო. მას კისერში ესროლეს ზურგიდან, როგორც ამბობენ, თვალი ვერ გაუსწორეს…
ამ თვეში უამრავ რამეს ვკითხულობდი. მეგობარმა, რომელიც ქალაქგარეთ გავიდა და სახლში ჩაიკეტა (სადაც მეგობრები და მეზობლები ყინვაში შეშით ხელს უმართავდნენ), მობილური გამორთო და ნორვეგიულის სწავლა დაიწყო. მან მირჩია, ნორვეგიელი მწერლის იენს ბორნბოს “თავისუფლების მომენტების” წაკითხვა და ისიც მითხრა, რომ წიგნი გარკვეულ სიძნელესაც შემიქმნიდა.
წიგნში კომუნიზმის და ნაციზმის აჩრდილი დაპარპაშებს და ყველგან თავის მსახვრალ კვალს ტოვებს. მწერალი ცდილობს ადამიანური ბოროტება განიხილოს უფრო ფართო ისტორიულ კონტექსტში და სწორედ ამიტომაც გიჩნდება განცდა, თითქოს ქანაობს ულმობელ სისასტიკეში, რადგან ადამიანური ბოროტებით სავსე პანდორას ყუთს ფსკერი არ უჩანს.
“ჩემი ცხოვრებიდან ბევრი არაფერი მახსოვს ომის, მკვლელობის, საკონცენტრაციო ბანაკების, წამების, მონობის, სიკვდილით დასჯის, დაბომბილი ქალაქების და ბავშვების ნახევრადდამწვარი სხეულების გარდა. მახსოვს გერმანელი ბავშვების სხეულები ცეცხლგამჩენი ბომბებით დაბომბვის შემდეგ. მწკრივად ჩაწიკწიკებული”, – წერს ავტორი.
ნაწარმოების მთავარ გმირს აღარ ახსოვს რა ჰქვია. იგი ერთი ჩვეულებრივი იდენტობადაკარგული ადამიანია, რომელმაც ან განგებ დაივიწყა თავისი სახელი, ან მართლა დაავიწყდა, მაგრამ, ამის მიუხედავად, იგი არ ეძებს თავის დაკარგულ ეგოს, თითქოს ასე უფრო მშვიდად და უსაფრთხოდაა.
მაიდანზე სიმშვიდეა, სნაიპერები აღარ ისვრიან, მათ უკვე მოასწრეს და 100-ზე მეტი ადამიანი მოკლეს, ასეულობით ადამიანი მძიმედ დაშავდა. თებერვალი ისტორიულად ჩვენთვისაც მძიმეა. 1921 წლის 25 თებერვალს საქართველოში რუსეთის არმია შემოვიდა და საბჭოთა ხელისუფლება დამყარდა. 25 თებერვალი მძიმე დღეა ნორვეგიელებისთვისაც. 1943 წელს 158 ნორვეგიელი ებრაელი ნორვეგიიდან აუშვიცში გადაასახლეს. განსხვავება თარიღებშია და გეოგრაფიულ პუნქტებში. ის კი, რაც სამივე ერის წარმომადგენლებისთვის არსებითად ფასეული და ჭეშმარიტია, თავისუფლების მომენტია, რომელსაც მხოლოდ საკუთარი წარსულის მცოდნე საზოგადოებები ქმნიან.
