გავყვეთ ჯონათანს

(შოთა ვეკუას პოეზია)

ყველაფერი ამაღლებული, რასაკვირველია, არაა პათეტიკა. ერთ ასეთ ამაღლებულზე გეტყვით: ჩვენს ბებერ, ძირძველ ერს ისევ შეუძლია სიცოცხლე. რატომ, იცით? მას არსებობა არ შეუწყვეტია, როგორც მრავალ მისნაირს, სევდიან მოგონებად რომ დარჩა და წარსულის ფერფლადღა ცხოვრობს. ჩვენს ერს ღირებული, არავისზე ნაკლები სულიერების კულტურის შექმნა ისევ და ისევ ძალუძს და გადაიღვრება ისევ ამ ფორმით თაობიდან თაობაში, ერთმანეთზე ნიჭიერებში. ამის დასტური მგონია ჩემი ახალგაზრდა თანამემემულის, შოთა ვეკუას პოეზია, რომლის პატივის მისაგებადაა ჩემი წერილიც…

ასეთი ადამიანების დამბადებელი კი ვთქვით, სამშობლოცაა და მშობელიც, „დედის რძისფერი ღმერთი“, როგორც თავად პოეტი ენამზეობს. მაგრამ ხდება ისეც, რომ სწორედ მშობელს გაუუცხოვდები, რადგან ყველაზე მეტს მისგან მოითხოვ. და როცა „ლოცვის მსგავსი მშობლის ხელები“ ვეღარ გიფარავს ცხოვრებისგან, შენ საკუთარ თავს ჰპარავ მას და ასე წამოიზრდები („დროს გავექეცი, დროც გამექცა, როგორც იციან“).

ოჯახიც გვზრდის, გარემოც და საკუთარი თავიც. მაგრამ დგება ხოლმე დრო, როცა „ბითლზის“, „ქვინის“ და „ფინქ ფლოიდის“ ქრესტომათიაში“ არაა პასუხი ჩვენს მწარედ აკვიატებულ კითხვებზე. იმ ამაღლებულსაც, რომელზეც ზემოთ ვწერდი, რეალობის სიხისტე შთანთქმას დაუპირებს („რამდენი ლექსი ჩაუყლაპავთ მეტროს ვაგონებს“).

„მე ქვიშისა და სევდის კაცი ვარ,

ჩემი ნაღველი ღვთისას ემთხვევა,

მოყოლებული გაიმ გაციდან

ვცხოვრობ და წვიმა წამშლის ერთხელაც“.

მაგრამ როცა რაღაცა მაინც რჩება აუმღვრეველი, „როგორც პატარა ბავშვის სიზმარი“, რომელიც ყველაზე კარგად პოეტს უნდა ესმოდეს, აღარც ბედისწერას ემორჩილები და ტატოს „სულო ბოროტოსავით“ უმისამართო პროტესტი აღმოგხდება, თუმცა ინკოგნიტო ადრესატი ცნობილია:

„რაც საჩვენოა ჟამი და წლები,

ჩემს ნაწერებში ნაშენებ ტაძრებს

ხანძრებს უკიდებ და ისე წვები“.

ამ ხანიერ უსასოობაში ყოველთვის გამოჩნდება კაცი თუ ღმერთი, რომელიც იდუმალ იმედად მოგევლინება და შენც მისკენ გადაშლი ხელს, გულიდან თუ ფიქრიდან გაწვდილს:

„ნუ შეაცბუნებს დუმილი ბერთა,

შეუჩვეველი ზამთრის სიცივე

და მე უძილო, სიზმრებში ფერმკრთალ,

სამადისოდ შემომიწვინე“.

ხანდახან თვითირონიაც ხომ გადარჩენაა, მოკლედ, ყველაფერი, რაც შვების მომგვრელია პერმანენტული სულიერი სუსხის, ტკივილებისას, რომლებსაც დრო – სიძველე და უძრაობა („საათის ლურსმნები“), გარემოებები გვთავაზობს:

„არც ისე ცუდად არ არის საქმე,

რომ ყოფილიყო ოდესმე კარგად“.

ყველა ადამიანი როდისღაც და რატომღაც „ღმერთივით მარტოა“, თუნდაც მაშინ, როცა იბადება ან როცა კვდება. ეს იმიტომაა, რომ ჩვენ რებუსი-სამყაროები ვართ ერთმანეთისთვის („რა გვჭირს ასეთი, აქ ვერავინ რომ ვერ გაგვიგო/ ჰოდა, გაშალე ფრთები ფართოდ, გავყვეთ ჯონათანს“), ხანდახან ამოუხსნელნი და, უარესიც, მიუღებელნი ვართ მშობლიური გარემოსთვისაც („მე დამამთავრეს, დამასრულეს, მომკლეს ათასჯერ/ და ღმერთმა უწყის, კიდევ რამდენ ტყვიას მესვრიან“). თუმცა, აკაკისა არ იყოს, რა პოეტი ხარ, თუ არ ხარ გამოცანა?! და რა პოეტი ხარ, თუ სასტიკად არ გაგიცრუეს იმედები საქართველოში. აი, შოთა ვეკუას იმედგაცრუება „ქართულად“, ბერტოლდ ბრეხტის ფილოსოფიურ კაეშანს რომ გვახსენებს:

„ჰორიზონტს გაღმა მინდვრებია, ჩვენი საძვალე,

ბრიზებს ზურგი არ შეაქციო, ქარებლეწია,

ჩვენ ვლოცულობდით ბავშვობიდან, როგორც გვასწავლეს,

მაგრამ აღმართში მადლის ნაცვლად ქვა წაგვეწია…

სად მთავრდებიან ეს დღეები, მზისგან ნაშობი?!

როგორ გვამძიმებს ტკივილები უცხო და-ძმათა,

ოდესღაც სხეულს თუთუნივით მზეზე ვაშრობდით,

დაბოლოს, ცრემლიც გამოგვიშრა, სისხლიც დაძმარდა“.

ყველაზე დიდი ტკივილი ყველა პოეტისთვის საკუთარი ქვეყანაა ალბათ. შოთა ვეკუასთვის ის, რა თქმა უნდა, „სიმებდაწყვეტილი ჩონგური“ – საქართველოა („მოდი, წავიმღეროთ „აშოჩელა“), პრეისტორიული მძიმე ნაღვლით, საუკუნეები რომ გამოიარა და ჩვენშიც გადმოვიდა, ჩასახლდა, როგორც წყლული, „რომელიც უმარილოდ არ მორჩება“.

ერთხელ, როცა მე, ამ წერილის ავტორს, ფინანსურად მიჭირდა, ერთმა თვითკმაყოფილმა და თავის თბილ, ტკბილ კეთილდღეობაში, როგორც სანგარში, ცხოვრებისეული დარტყმების მოსაგერიებლად კომფორტულად მოკალათებულ-გამაგრებულმა, ასეთი რამ მირჩია: შენი ნაქარგები გაყიდე „მშრალ“ ხიდზეო. მე კი ძველი ჭეშმარიტება გამახსენდა, ზღაპრისა: მაძღარს რომ არასდროს ესმის მშიერისა, რადგან ისინი „მედალს“, ანუ ცხოვრებას სხვადასხვა მხრიდან უყურებენ („გუშინ ბაზარზე გავიტანე ძველი წიგნები“). მაგრამ ხედვის ის კუთხე, რომელიც ყოფისგან ზოგჯერ დაჩაგრულ პოეტს უჩნდება, ყოველთვის წილნაყარია სიბრძნესთან, როგორც ღვთაებრივ იმპულსებთან – ასე ხდება მისი, „წარსულიდან ნატყვიარი დღეთა მეცხედრის“, – „გასისხლხორცკაცება“, მის მიერ სიმართლის ატკივება. ადამიანი რომ „ადამიანისთვის დღეა“, ესეც პოეზიით ნასულდგმულევმა კაცმა აღმოაჩინა და ამგვარად, გადარჩენაცა და შვებაც ა დ ა მ ი ა ნ ო ბ ა ა:

„სანამ ყველაზე სწორი სიტყვა გამოჩნდებოდა,

სანამ კაშკაშა ვარსკვლავივით აღმოგაჩენდი.

წაგიკითხე და წერტილივით შენთან გავჩერდი“.

ასე აღმოვჩნდებით ხოლმე სიყვარულის მადლმოსილ, თავისუფლების „საკანში“ („შენ ჩემი სულის ნამსხვრევებს/გაბარებ. ეს სისხლიც გამიშრა/ და შენგან სიცოცხლეს, ნასესხებს/ გაფიცებ, ხელი არ გამიშვა“).

ერთხელ მეგობარმა, რომელიც სხვა კონტინენტზე ცხოვრობს, მასწავლა აგრესიის „არეკვლა“, რომ გავუძლოთო მკვდრადშობილი დღეების უღიმღამო გროტესკულობას ყველამ, აგრესორმაც და იმანაც, ვინც მის ნეგატივს არ უშვებს თავის შიგნით, „კეთილი“ სარკესავით, რომელიც არაა ცუდის მთქმელი თუ მოსურნე, როგორც ერთ-ერთ ზღაპარშია. ეს იმიტომ, რომ ბავშვობა თუ დაგვეკარგა, მის ძიებაში, ხან „მხარზესიცოცხლეგადებულ“ სიკვდილს წავასწრებთ, ხანაც დროის ელიფსურ ორომტრიალში აღმოვჩნდებით და წარსული მომავლად დაგვიბრუნდება („გასწვრივ ტრიალებს ერთმანეთის ყველა ორბიტა/ მე კი დრო მინდა“). დრო, რომელიც სწორედ წარმავალი დასაზღვრულობით ასაინტერესოებს და გვიძვირფასებს წუთისოფელს…

„უდაბნოს ქვიშებს არ უნახავთ წლებია წვიმა,

ჰყავთ ჩაძირული კაპიტნები ჩაძირულ გემებს,

ვისვრით ფანჯრიდან ყოველ ღამე გაყინულ გვამებს,

ჩემს ეკლესიას გუმბათებზე შეახმა წვიმა“.

ესაა ის სოციუმი, რომელიც „ბებერ“, ნაადრევად დაბრძენებულ ბავშვებად აქცევს მოზარდებს. სწორედ ამიტომ უმატებენ ჩვენი შვილები გინებასა თუ ლოცვას („არადა, სული იარებით გადაგვიშავდა“). სამყაროც ასეთი ბავშვების ცრემლით იწონება თუ იზომება.

„ნასხივფერმკრთალი“ დღეებიც ყვავის ხოლმე და ეს ხსნაა, ოღონდ ერთი პირობით: „ასი წლის შემდეგ რაც იქნება, უნდა გჯეროდეს…გაიკაფება სისხლიანი ყველა ეკალი“.

ბედს წერს იგივე დრო და სივრცე, ბედს ვწერთ ჩვენც, ამ დროის მძევლები. ბედისწერისგან საშველიც არსებობს:

„არ შემიძლია, გავეცალო დროთა მაჯამას,

მშრალი ხელების გულებიდან ნაპოვნ სამყაროს,

ჩვენ ვმეორდებით, ერთმანეთის ყოფას ვაჯამებთ

და ერთმანეთის სულებია ჩვენი სამხარი“.

სიზიფეს ცხოვრება მძიმეა, მაგრამ მისთვის ის ლოდი ძვირფასია, როგორც ტანჯვა ქრისტიანისთვის („ტანჯვით მხიარულება“ – ბიბლიური სენტენცია), რადგან აღმართზე არაფრის ზიდვა კია მარტივი, მაგრამ სიცარიელისა და უსარგებლობის განცდას ბადებს. ასე რომ, ტვირთი როგორც ქრისტესთვის იყო წინაპირობა მისი დიდი მისიისა, ისე ადამიანისთვისაც საპატიოა – თუნდაც პოეტისთვის („წესით, ღიაა კარი ყველა სასაფლაოსი,/ მაგრამ ჩვენ ლექსში დაგვმარხავენ სამარადისოდ“). ლექსი კი მარადისობაცაა და დაუვიწყებელი სევდაც, თვალში სიზმრის ნამსხვრევივით ჩარჩენილი, სულ სხვა რაკურსით თუ პრიზმაში რომ დაგანახებს მოვლენებს. ეს კი ძალაა, რომელიც ვაჟა-ფშაველას ფოტოებში სწორედ მისი მზერიდან იღვრება და გვაიმედებს, რომ ყოფის დამარცხება შეგვიძლია:

„მე არ გავჩერდები, სანამ შემიძლია,

არც შენ დამინებდე, სანამ დამთავრდები“.

ეს „დაობებული ოცნებების“ ისევ ცისკენ გამშვებია. ცისკენ ახედვა კი საბაბია, რომ მასში ჩვენი ცხოვრების მიზანი ვეძებოთ და ძალმოსილების წყარო გამარჯვებებისათვის:

„მწყურია დანახვა ღია ცის,

დანამულ თვალებში შიში მაქვს,

სანამ იქ ვიღაცა ვაზნებს ცლის,

ჩვენ ვსხედვართ, ვკითხულობთ მიშიმას.

ქაოსი ტრიალებს ჰაერში,

ტირანებს – სიკვდილი, დამხობა!“.

ჩვენი „ცხოვრების სქოლიოში“ სამშობლო ბოლომდე რჩება მისი ტრაგიზმით ტანჯული სულების სისხლიან შიგთავსად, რომელიც მომავლის, იმედის, განახლებული სიცოცხლის წითელ ყვავილებად გადმოიღვრება ხოლმე:

„წვიმაა სისხლის თუ ცრემლების?!

ნერვები ღვთის ხელზე ჰკიდია,

ოდესღაც ჩვენც ასე ვევნებით

სიცოცხლის, სამშობლოს იდეას“.

ეს დიდებული, საუკეთესო მოცემულობაა იდეის კაცისთვის, თუმცა ნაღველთან ზიარი, როგორც ყველაფერი ამ არასრულყოფილ წუთისოფელში, როცა მაინც უხინჯოსკენ ისწრაფვი…

ჩვენ კი ისღა დაგვრჩენია, ვიკითხოთ ისეთი ღირებული პოეზია, შოთა ვეკუა რომ გვჩუქნის და მის ლექსებში ამაღლებულის შეგრძნებისას თვალებში აბრწყინებული ვარსკვლავები ცრემლმა არ დაგვიბინდოს…