„ძღვნად მსურს მოგართვა, ქვეყანავ ჩვენო,
იგი ინახავს ფინეთის სინდისს!“
დღეს ჩვენი პლანეტის გულს ცეცხლი უკიდია. მისი მხურვალება ყველას სწვდება, განურჩევლად მანძილისა, კონტინენტისა. ვირტუალური რეალობის ეკრანზე თავმოყრილმა, დრო/სივრცე-გამქრალმა კაცობრიობამ კიდევ ერთხელ იგრძნო, რომ ის, რაც ახლა ერთ ქვეყანაში ხდება, მასაც ეხება. იმიტომ ეხება, რომ ომის მორევი თანდათან სიცოცხლის ყველა არტერიას ითრევს; იმიტომ ეხება, რომ ამ ომს, როგორც გველეშაპს, დღემდე ბავშვებს ვუყრით ხახაში; იმიტომაც ეხება, რომ გარეთ 21-ე საუკუნეა და ჩვენი ურთიერთობების ენა ბირთვული იარაღითაა დანაღმული… და კიდევ – იმიტომ ეხება, რომ ამ საერთო, გლობალურ ეკრანზე მიჭყლეტილები, ყოველდღე და ყოველწამს ვუყურებთ თავგანწირვის საარაკო მაგალითებს, ვუსმენთ თავისუფლებისთვის ბრძოლის წარმოუდგენელ ამბებს, ყოველდღე და ყოველწამს ჩვენ წინ ჩნდებიან გმირები. ისინი სიცოცხლის ახალი ენერგიით აღელვებენ ჩვენს გაწრეტილ ნებელობას.
ჯერ კიდევ პანდემიის დასაწყისში, ყველანი ვთანმხდებოდით, რომ ამ ტრაგიკული გამოცდილების შემდეგ კაცობრიობა აღარასდროს იქნებოდა ისეთი, როგორიც მანამდე იყო. სამიოდე წლის შემდეგ, ახალ და უფრო მძვინვარე ომში აღმოჩენილ ჩვენს პლანეტას კი, ალბათ კიდევ მეტად აქტიურად მოუწევს საკუთარი საზრისების, ფასეულობების, პასუხისმგებლობების გადახედვა. მთავარია, ყველაფერი სიმართლის – ესე იგი, უკრაინის გამარჯვებით დასრულდეს. მომავალმა კი, დღევანდელი ომის გმირებზე ბევრი უნდა ილაპარაკოს.
ისევე, როგორც საერთოდ, იმ მეხსიერებაზე, რაც კაცობრიობას თავისუფლებისა და სიმართლისთვის ბრძოლიდან დარჩა.
რუსეთ-უკრაინის ომმა სწორედ ეს მეხსიერება გააღიზიანა. ფიქრის და განსჯის ზედაპირზე ამოიწია თუნდაც ევროპის კონტინენტზე გაჩაღებული ბრძოლების ქრონიკამ. მათ შორის, ცხადია, ჩვენი ქვეყანაცაა, რომელიც ორას წელიწადზე მეტია, რუსულ იმპერიალიზმს ებრძვის და დღემდე ამ ომშია. მეხსიერებამ გააცოცხლა რუსეთ-შვედეთის (1808-1809), მეორე მსოფლიო ომის დასაწყისში კი – რუსეთ-ფინეთის კონფლიქტები, რომლებმაც შვედი და ფინელი ხალხის ისტორიაში თავისუფლებისთვის ბრძოლის სწორუპოვარი მაგალითები დატოვა.
ეს ომი ლიტერატურამაც ასახა, უფრო სწორად, ძეგლი დაუდგა სამშობლოსთვის მებრძოლ გმირებს. ამ ძეგლს პოემა „მედროშე სტოლის ნაამბობი“ ჰქვია და მისი ავტორი ფინეთის ეროვნული პოეტი – იოჰან ლუდვიგ რუნებერგია (1804-1877). მან დიდი წვლილი შეიტანა ფინეთისა და შვედეთის იდენტურობის ინტერპრეტაციასა და ჩამოყალიბებაში.
სულ ცოტა ხნის წინ, ეს პოემა შვედურიდან ქართულ ენაზე თარგმნა პოეტმა, მარიამ წიკლაურმა. ამ უმნიშვნელოვანეს ფაქტს ჩვენი საზოგადოებისგან ბევრად მეტი ყურადღება სჭირდება და, ეს წერილიც ამ საბაბით დაიწერა. გარდა თარგმანის მაღალმხატვრულობისა, პოემა თავისი შინაარსითაც საოცრად მახლობელი და მიმზიდველია ა) ქართული მწერლობისათვის, რომლისთვისაც პატრიოტული მოტივი ერთ-ერთი მთავარი ტენდენციაა და, ბ) ჩვენი საგანმანათლებლო სივრცისთვის, რომელმაც მომავალი თაობების ცნობიერებაში სამშობლოს და თავისუფლების სიყვარულის გაღვივება ამგვარი ტექსტების სწავლებითაც უნდა შეძლოს.
პოემა „მედროშე სტოლის ნაამბობი“ 12 წლის განმავლობაში (1848-1860) იწერებოდა და დღემდე ყველაზე დიდებულ ფინურ ეპიკურ ტექსტადაა მიჩნეული. ის ას წელზე მეტხანს ისწავლებოდა ფინეთისა და შვედეთის სკოლებში. სწორედ ამ წიგნიდან არის ამოღებული ტექსტი ფინური ეროვნული ჰიმნისთვის.
თავად პოეტის – იოჰან ლუდვიგ რუნებერგის დაბადების დღე ფინეთში სახელმწიფო უქმედაა გამოცხადებული. ამ დღეს ყველა დღესასწაულობს, აცხობენ სიმბოლურ ნუშიან-კონიაკიან ნამცხვარს, აჯილდოებენ მისივე სახელობის ლიტერატურული პრემიის გამარჯვებულებს… პოეტის მიმართ ასეთი დამოკიდებულება მკაფიოდ ცხადყოფს, რამდენად მნიშვნელოვანია ამ ხალხისათვის ეროვნული ცნობიერების სიმყარე. იმასაც ცხადყოფს, როგორ აკავშირებს ერთმანეთთან წარსულსა და აწმყოს უძვირფასესი ადამიანური სიტყვა/მდგომარეობა – მადლიერება.
პოემაში, ძირითადად, რუსეთ-შვედეთის ომის ქრონიკაა ასახული. პოეტი მგზნებარედ, იუმორით, სიყვარულითა და აღტაცებით ხატავს დაუვიწყარ პორტრეტებს. ვის არ შეხვდებით ამ წიგნში – კაპრალებს, ჯარისკაცებს, მედროგე-მებარგულებს, პოლკოვნიკებს, სერჟანტებს, ახალგაზრდა, თხუთმეტი წლის არტილერისტიდან დაწყებული, მოხუცი, ვეტერანი მებრძოლების ჩათვლით. მათი გმირობის აღწერა ერთი სტრიქონითაც უპრიანია, ეს სტრიქონი ერთ-ერთ გმირს – სვენ დუვას ეკუთვნის, რომელსაც „საუკეთესო ებადა გული და იგიც თავის სამშობლოს მისცა!“.
35 ბალადისაგან შემდგარი პოემა აგრძელებს სკანდინავიელი სკალდების პოეტურ ტრადიციასაც, როცა ზეპირსიტყვიერი ლეგენდებისა და მებრძოლთა გმირობის ამბები თაობიდან თაობას გადაეცემოდა. როგორც ერთი გმირი ამბობს:
„მეფის და ქვეყნის წინ ხომ ფინელი
არ დარჩენილა არასდროს ვალში“.
მარიამ წიკლაურის შემოქმედებითი (დარგობრივი თუ ჟანრული) მრავალფეროვნების შესახებ ქართველი მკითხველისთვის კარგადაა ცნობილი. ის წერს დიდებისთვისაც და პატარებისთვისაც, წერს პოეზიასაც და პროზასაც. მისი მთარგმნელობითი საქმიანობაც ზუსტად იმ მხატვრული ხარისხის ნიშნითაა აღბეჭდილი, რომლითაც მთელი მისი შემოქმედება – დახვეწილი ოსტატობის, შრომის და პირუთვნელი დამოკიდებულების შედეგი. სხვადასხვა დროს, მარიამ წიკლაურმა თარგმნა რუსი, უკრაინელი, ბერძენი, ლიეტუველი პოეტები. რუნებერგის „მედროშე სტოლის ნაამბობი“ მისი მთარგმნელობითი ბიოგრაფიის კიდევ ერთი ბრწყინვალე ფურცელია. მან ნათია მერებაშვილის მიერ შესრულებული პწკარედები შთამბეჭდავ პოეტურ ტექსტებად აქცია. მაქსიმალურად დაცული რითმული და რიტმული კონსტრუქციებით, ორიგინალური ენობრივი სივრცის მიმართ ერთგულებით, მთარგმნელმა ამ წიგნს ავთენტური სულიც შეუნარჩუნა და ის ქართულ ენაშიც გასაოცრად ბუნებრივად „აღმოაცენა“, შესაბამისად, „მედროშე სტოლის ნაამბობი“ უკვე ქართული ლიტერატურის კუთვნილებაცაა და ვფიქრობ, საჭირო და საგულისხმო რესურსია ჰუმანიტარული დარგის პედაგოგებისთვის.
რაც უფრო ველური და მომაკვდინებელი მეთოდებით უსწორდება ადამიანი სიცოცხლის საიდუმლოს, მით უფრო დიდი მნიშვნელობა ენიჭება ხელოვნებას, შემოქმედებითობას, ზოგადად, მხატვრულ-სულიერ დისკურსს. ლიტერატურა ამ „მშვიდობის ფრონტის“ ავანგარდშია; კულტურათა დიალოგი კი ყველაზე სანდო და საშური იარაღი. იოჰან ლუდვიგ რუნებერგის უკვდავი ჰიმნი „მედროშე სტოლის ნაამბობი“ უკვე ქართულ ენაზეც იკითხება და ის ერთი ღონიერი ხმაა თავისუფლების სიმღერაში.
