საინტერესო გაკვეთილების ჩატარება, ვფიქრობ ყველა მასწავლებლის სურვილია. აქვე ვიტყვი, რომ დარწმუნებული ვარ, უამრავი პედაგოგია ჩვენს ქვეყანაში, რომლებიც ნამდვილად საინტერესო გაკვეთილებს ატარებს. ეს სტატია ამერიკელი მასწავლებლის დეივ ბერჯესის (Dave Burgess) წიგნიდან: „სწავლება, როგორც თავგადასავალი. როგორ გავხადოთ გაკვეთილები საინტერესო და მომხიბვლელი“ საყურადღებო იქნება ნებისმიერი პედაგოგისთვის. (დეივ ბერჯესი კალიფორნიის შტატის ქალაქ სან-დიეგოს სკოლის ისტორიის მასწავლებელია).
ეს სტატია, ეძღვნება სწავლების პროცესში ერთგვარი „კაუჭების“ გამოდების ხრიკებს და სხვადასხვა შემოქმედებით საკითხს. როგორც დეივ ბერჯესი განმარტავს: მნიშვნელოვანია განსხვავებული, მრავალფეროვანი იდეების გაზიარება, რათა მასწავლებლებმა შეძლონ მოსწავლეების ყურადღების სასწავლო მასალაზე გადატანა. ამერიკელი პედაგოგი იმედოვნებს, რომ მკითხველი საკუთარ გაკვეთილებზე მის იდეებს გამოიყენებს. მთავარია, დაინტერესებულმა მასწავლებლებმა გამონახონ დრო და მიზანმიმართულად ეძებონ საკუთარი მეთოდები, რომლებიც ზედგამოჭრილი იქნება მათი მოსწავლეებისთვის და გათვალისწინებული იქნება შესასწავლი საგნის სპეციფიკაც. როდესაც მე გადავწყვიტე იმ მასწავლებლებისთვის, რომლებიც პროფესიული ზრდისკენ ისწრაფვიან, ჩამეტარებინა ტრენინგები, ყველაზე მეტად იმაზე ვნერვიულობდი, შევძლებდი თუ ვერა სხვებისთვის საკუთარი მეთოდების იმგვარად გადაცემას, რომ მათაც გასჩენოდათ მისი პრაქტიკაში გამოყენების სურვილი. ნებისმიერი მასწავლებლის პედაგოგიურ წარმატებას ხშირად განაპირობებს მათი დამოკიდებულება სწავლებისა და ბავშვების მიმართ. სხვა დანარჩენი კი საზრდოობს პედაგოგის მზაობით, მუდმივად ეძიოს ის, რითაც მისი მოსწავლეები დაინტერესდებიან. მასწავლებლებს მინდა, ვუთხრა, რომ ჩემი მეთოდი და გამოცდილება დაეხმარება მათ საკუთარი შემოქმედებითობის აღმოჩენაში. ყველაფერი ეს გიტარაზე დაკვრის სწავლას ჰგავს. ძირითადი აკორდების შესწავლის შემდეგ ყველა თავად წყვეტს, რა ნაწარმოები შეასრულოს.
მოდით, ახლა ჩემს ერთ-ერთ ყველაზე სახალისო და გამორჩეულ გაკვეთილზე გიამბობთ: „ისტორიის გაკვეთილების ჩატარება შესაძლოა გარკვეული კინესთეტური აქტივობების დახმარებით, მით უფრო, თუ მასწავლებლის მიზანია, ცოტა გართობის ელემენტი შემოიტანოს გაკვეთილის მსვლელობაში. ერთხელ გაკვეთილზე მოსწავლეებს ვუამბობდი მონობაზე და იმ მრავალფეროვან მეთოდებზე, რომლებსაც მონები იყენებდნენ, რათა გაქცეოდნენ საკუთარ მჩაგვრელებს. ჰენრი ბრაუნის ისტორიას იმით შემორჩა, რომ მან საკუთარი თავი ამანათით გააგზავნა, რათა მონობისთვის დაეღწია თავი. ჰოდა, მეც შევთავაზე მოსწავლეებს შემძვრალიყვნენ ყუთში, რომელიც უფრო მცირე ზომის იყო, ვიდრე ჰენრი ბრაუნის ამბავშია მოთხრობილი. ბავშვები ძალიან გახალისდნენ, განიხილეს შესაძლებლობები, აიღეს დიდი ზომის პლასტმასის ყუთი და დაიწყო ექსპერიმენტი. თქვენ ვერ წარმოიდგენთ, რა საინტერესოდ განვითარდა მოვლენები! როდესაც მე იგივე გაკვეთილი პარალელურ კლასში ჩავატარე, მათაც მიიღეს გამოწვევა და პრაქტიკულად ყველა მოსწავლემ სცადა ყუთში ისე შეძრომა, რომ მისი დახურვა თავისუფლად ყოფილიყო შესაძლებელი. ასე გაგრძელდა კიდევ ერთ კლასში და კონკურენციამ პიკს მიაღწია, ოღონდ ამ ყველაფერს თან ახლდა იუმორი და არა აგრესია ან ერთმანეთის მიმართ გაღიზიანება. ეს ხალისი მეორე დღესაც გაგრძელდა. უკვე პრაქტიკულად მთელმა სკოლამ იცოდა ამ ექსპერიმენტის შესახებ და კლასში შემოსულმა მოსწავლეებმა მაშინვე დააპირეს ყუთში შეძრომა, მაგრამ მე შევაჩერე და ვუთხარი, რომ მანამდე მათ უნდა გაეგოთ, რატომ იყო ეს ყუთი საკლასო ოთახში. მოკლედ, ეს პატარა მხიარული ოინი დიდ კონკურსად გადაიქცა.
და მაინც, რატომ მოვყევი ეს ისტორია? დარწმუნებული ვარ მასწავლებლების გარკვეულ, არცთუ მცირე ნაწილს გაუჩნდება კითხვები:
რატომ უნდა შეძვრეს მოსწავლე ყუთში?
ზედმეტად ბევრი დრო ხომ არ დაიხარჯა ფუჭად ამ აკვიატების გამო?
და რომ არავინ გამოთქვას ყუთში შეძრომის სურვილი?
ჩემი პასუხები: „ზოგჯერ მსგავსი სამხიარულო აქტივობების კეთება სრულიად მისაღები და ნორმალურია, რადგან ეს ახალისებს კლასში (ზოგჯერ მთელს სკოლაშიც კი) პოზიტიური ურთიერთობების ჩამოყალიბებას. თან მე მსურს, რომ ჩემი გაკვეთილების შემდეგ მოსწავლეები კარგ ხასიათზე დგებოდნენ და ამავე დროს ცოდნის გარკვეულ მარაგსაც იგროვებდნენ. ასეთი სავარჯიშო გაკვეთილის მთელ დროს არ საჭიროებს და ამიტომ ეს სულაც არ არის დროის ფუჭად ხარჯვის მაგალითი. სამაგიეროდ, მსგავსი აქტივობის დროს მე ვხედავდი, რომ მოსწავლეები ნამდვილად დაფიქრდნენ მონობის მანკიერებაზე და განსაკუთრებულად ჰენრი ბრაუნის ამბავზე. ისინი ცდილობდნენ, მის ადგილას წარმოედგინათ თავი. მე ასევე ვუყურებდი სიხარულით გაცისკროვნებულ სახეებს. იმ დღეს ბევრჯერ შევამჩნიე, რომ მოსწავლეები ჩემი კაბინეტის წინ ჩერდებოდნენ და ცდილობდნენ, დაენახათ, როგორ ართმევდნენ თავს დავალებას სხვა კლასის მოსწავლეები. მე რამდენიმეჯერ შევთავაზე მათ კიდევ სხვა კლასის ბავშვებიც მოეყვანათ და შეეთავაზებინათ მათთვის ყუთში შეძრომა. დიდი სიხარულით ვაკვირდებოდი, როგორ ამხნევებდნენ თანაკლასელები ერთმანეთს და თან ასწავლიდნენ დანარჩენებს, როგორ შემძვრალიყვნენ ყუთში უფრო მოხერხებულად. დავინახე, როგორი ხალისით ურთიერთობდნენ ერთმანეთთან ბავშვები, რომლებიც მანამდე საერთოდ არც კი დალაპარაკებიან ერთმანეთს. ისეთი მოსწავლეებიც კი ცდილობდნენ დავალების შესრულებას, რომლებიც მთელი სასწავლო წლის განმავლობაში ერთხელაც არ გამოსულან სიტყვით კლასის წინაშე. დავინახე, რამდენი მშვენიერი რამ მოიტანა ამ ერთი შეხედვით სულელურმა წამოწყებამ. და კიდევ, დავინახე მოსწავლეები, რომლებსაც არასდროს დაავიწყდებათ მონა ჰენრი ბრაუნის ისტორია.
თუ მასწავლებლები ნამდვილად ფიქრობენ, რომ მათი მოსწავლეები არასდროს მიიღებენ მონაწილეობას მსგავს აქტივობებში, მაშინ მე გეტყვით, რომ: პირველი – თქვენ, სავარაუდოდ, ძალიან ცდებით! მეორე – თუ თქვენ არ ცდებით, მაშინ აუცილებლად უნდა გააუმჯობესოთ თქვენსა და თქვენს მოსწავლეებს შორის კომუნიკაცია, შექმნათ მოსწავლეებისათვის უსაფრთხო და ნდობით აღჭურვილი ატმოსფერო, რათა ბავშვებმა მსგავსი დავალებებით იხალისონ.
გაფრთხილება პირველი: არ დაიწყოთ ბოდიშის მოხდა იმის გამო, რომ თქვენ ახალისებთ, ამხიარულებთ თქვენს მოსწავლეებს და მეტიც, ბოდიში მაშინ უნდა მოიხადოთ, როცა ამას არ აკეთებთ. მეორე: სულაც არ არის სავალდებულო მოსწავლეები ყუთში შეაძვრინოთ; მთავარია არასტანდარტული აზროვნება და შემოქმედებითი იდეების რეალიზება.
მოდით, ახლა კიდევ რამდენიმე „კაუჭს“ გაგიზიარებთ. მაგალითად, „ადამიანები -რეკვიზიტები“. ერთხელაც დავფიქრდი: როგორ მოვამზადო გრანდიოზული გაკვეთილი და თან მოსწავლეები გამოვიყენო, როგორც უსულო საგნები ან მოვახერხო მათი რაიმე ცნების როლში გამოყვანა? იქნებ ბავშვებისგან შევქმნა გრაფიკი ან დიაგრამა, დავხატო რუკა ან სულაც შევადგინო განტოლება? შესაძლებელია, რომელიმე მოსწავლეს დავავალო რაიმე ეტაპის ან ღონისძიების ჩატარება შესაბამისი თანმიმდევრობით? იქნებ მოსწავლეების გარკვეულმა ჯგუფმა რეკვიზიტის როლის შესრულება შეძლონ, სხვებმა კი ეს რეკვიზიტი საჭირო ადგილას გადაიტანონ?
„კაუჭი საფარი“ – იქნებ მოვახერხო მოსწავლეების კლასის გარეთ გაყვანა ამ გაკვეთილის ჩასატარებლად? გამოდგება თუ არა სკოლის ტერიტორია ამ აქტივობისთვის? როგორ მოვძებნო სკოლის შენობაში ისეთი ადგილი, რომელიც იდეალური დეკორაციის ფუნქციას შეასრულებს? შევძლებ თუ არა რაიმე მნიშვნელოვანი ნივთების დამალვას შენობის გარეთ, რომ შემდეგ ისინი მოსწავლეებმა მოძებნონ? შევძლებ თუ არა ჩემს მოსწავლეებთან ერთად დავტოვო სკოლის ტერიტორია და სადმე გავემგზავრო საგაკვეთილო მასალის შესასწავლად? საკლასო ოთახის გარეთ გაკვეთილის ჩატარება ძალიან უცნაური/განსხვავებულია და თანაც უმოკლესი გზაა მოსწავლეების დასაინტერესებლად, მათ გასახალისებლად და წასახალისებლად. ამავე დროს, სრულად ვაცნობიერებ, რომ ამ აქტივობის ჩატარება რთულია. თუმცა, არავის შევპირებივარ, რომ ასეთი კრეატიული იდეები მარტივად და უპრობლემოდ რეალიზდება.
სტატიის თარგმანი მოამზადა:
ქეთევან კობალაძე
