სულ ახლახან დიდი მწერალი სტუმრობდა თბილისს. მის ჩამობრძანებას დიდი ვნებათა ღელვა მოჰყვა, რომელიც დღემდე არ განელებულა. ბევრმა გაიხარა მასთან შეხვედრით, ბევრი წიგნს მიუბრუნდა, ბევრმა პირველად აღმოაჩინა ის და დაინტერესდა, ბევრიც ამ ამბით შეურაცხყოფილი დარჩა და ხან თურქეთი ლანძღა, ხან თურქ-სელჩუკების ცოდვები გაუხსენა სტუმარს, ხანაც – მისივე ნაწარმოებში ქართველი ცოლ-ქმრის აუგად მოხსენიება.
მე ძალიან მიყვარს ორჰან ფამუქი, მიყვარს მისი აქტიური მოქალაქეობრივი პოზიციის, საგანმანათლებლო საქმიანობის, საუკეთესო პიროვნული თვისებების, უბრალოების გამო, მაგრამ უპირველესად, რა თქმა უნდა, მისი შემოქმედების გამო, რომელმაც სტუდენტობიდან დიდი ხნის შემდეგ შეძლო და სქელტანიანი წიგნებისკენ მომაბრუნა.
პირველად “მე წითელი მქვია” წავიკითხე თურქულად. ეს წიგნი 2008 წელს, უმძიმეს აგვისტომდე ორი თვით ადრე, საჩუქრად ჩამომიტანეს სტამბოლიდან. პირველივე გვერდებიდან მივხვდი, რომ დიდ მწერალთან მქონდა საქმე, დიდ შემოქმედთან, და დიდ რომანთან, შეიძლება ითქვას, სრულიად ახალ რომანთან არა მხოლოდ თურქულ, არამედ მსოფლიო ლიტერატურაში. მას შემდეგ დიდი ინტერესით ველი მის ყოველ წიგნს, ზოგი მიმართლებს იმედს, ზოგი – ვერა, მაგრამ განა შეიძლება, ყველაფერი სრულყოფილი შექმნას შემოქმედმა? მაგალითად, არ მომწონს მისი პირველი რომანი „ჯევდეთ ბეი და მისი ვაჟიშვილები”, მაგრამ ძალიან მომწონს და მის ერთ-ერთ საუკეთესო წიგნად მიმაჩნია „სტამბოლი – მოგონებები და ქალაქი”.
„ნებისმიერი ადამიანი ცხოვრებაში ერთხელ მაინც სვამს კითხვას თავის არსებობასთან, არსებობის არსთან, დაბადების ადგილისა და დროის მნიშვნელობასთან დაკავშირებით. რა აზრი დევს ნეტავ მაინცდამაინც მსოფლიოს ამ წერტილში, დროის ამ მონაკვეთში ჩვენს მოვლინებაში? სამართლიანია თუ არა, რომ ლატარიის ბილეთივით შემხვდა ეს ოჯახი, ქვეყანა, ქალაქი, რომელიც უნდა შემყვარებოდა და გულწრფელად შემიყვარდა კიდეც? ხანდახან თავს უბედურად ვგრძნობ, რომ დავიბადე დაქუცმაცებული იმპერიის ნანგრევებსა და მტვერში, სიღარიბისა და სევდისგან გახუნებულ და დანგრეულ სტამბოლში – ამ დროს კი შინაგანი ხმა მეუბნება, რომ გამიმართლა”.
ვისაც სტამბოლში უმოგზაურია, ვისაც საკუთარი თვალით უნახავს ის ადგილები, რომლებზეც ფამუქი წერს, დამეთანხმება, რომ მწერალი ძალიან ღრმად, ძირისძირობამდე ჩასწვდა მშობლიური ქალაქის სულს. ძალიან ცოტა ადამიანი მახსენდება, ვინც შეძლო, ასე დაენახა და შემდეგ დაეხატა ქალაქის პორტრეტი, მისი წარსული და აწმყო, შეექმნა თავისი და თავისი ქალაქის ერთობლივი ავტობიოგრაფია: „როცა ჩემს თავზე ვსაუბრობ, მაშინ სტამბოლზე ვლაპარაკობ და პირიქით, როცა სტამბოლს ვახსენებ, აზრს საკუთარ თავზე გამოვთქვამ…”
„სტამბოლი – მოგონებები და ქალაქი” ორჯერ წავიკითხე, ერთხელ – თბილისში, მეორედ – სტამბოლში. წიგნსა თუ ფილმს მეორედ იშვიათად ვუბრუნდები, მაგრამ ეს წიგნი სტამბოლივითაა – გინდა, კიდევ და კიდევ მიუბრუნდე, გაიხსენო ადგილები, ისტორიები, დაკვირვებები, რომლებიც შენსავე შთაბეჭდილებებს ემთხვევა. გინდა, თავიდან აღმოაჩინო, არ გწყინდება, თავს არ გაბეზრებს. ერთ-ერთი ასეთი დაბრუნების დროს ეს გვერდი მოვნიშნე და მერამდენედ გავიფიქრე: რა კარგი იქნებოდა, თბილისსაც ჰყოლოდა თავისი ფამუქი…
„ბევრი ისე დადის ქუჩაში, რომ ყურადღებას არაფერს აქცევს. ხალხი გამუდმებით ეჯახება ერთმანეთს, დაბლა ყრის ტრამვაის ბილეთებს, ნაყინის ქაღალდებსა და სიმინდის ტაროებს…
ახლაც მიყვარს საღამოობით, ქუჩაში სეირნობისას, სხვისი სახლების ფანჯრებში, უცხო ოჯახურ სივრცეში შეჭყეტა. აი, ქალი ზის მარტოდმარტო და ბანქოს ქაღალდზე მკითხაობს; ოდესღაც, ზამთრის გრძელ საღამოებში, როცა მამა სახლში არ ბრუნდებოდა, დედა სწორედ ამ პოზაში შლიდა პასიანსს და სიგარეტს ხელიდან არ აგდებდა. ხანდახან ჩვენნაირ, ნარინჯისფრად განათებულ სარდაფებში სავახშმოდ შეკრებილ ოჯახს მოვკრავ ხოლმე თვალს; და რომ ვხედავ, რა თბილად ესაუბრებიან ერთმანეთს, გულუბრყვილოდ ვასკვნი, რომ ბედნიერები არიან. უცხოელებს ყველაზე ხშირად სწორედ სტამბოლში ავიწყდებათ, რომ ქალაქის არსის შესაცნობად მხოლოდ იმის დანახვა არ არის საკმარისი, რაც გარეთ ხდება – ისიც უნდა იცოდე, რა ხდება კედლებს მიღმა…”
