„ყველგან ტაქსიმია!.. კიევია ყველგან!..“

ჩვენს უახლოეს მეგობარ ქვეყანაში, უკრაინაში, თავისუფლების, ღირსებისა და მომავლისთვის მოქალაქეთა გმირულმა ბრძოლამ 2013 წლის გაზაფხულის თურქეთის მოვლენები გამახსენა. იქაც, როგორც ახლა კიევში, მოქალაქეები მაღალ იდეალებს სწირავდნენ თავს. იქაც, როგორც ახლა კიევში, ხელისუფლებამ არნახული სისასტიკე გამოიჩინა საკუთარი ხალხის მიმართ.

სტამბოლში, ტაქსიმის მოედანზე, გეზი პარკის გაჩეხვის წინააღმდეგ ეკოლოგისტების მიერ გამართული აქციის დარბევა ერთ დღეში სახალხო მღელვარებაში გადაიზარდა, ანტისამთავრობო და ქემალისტური იდეების დასაცავად მილიონობით მოქალაქე გამოვიდა ქუჩაში და ავტორიტარული მმართველის ტაიპ ერდოღანის გადადგომა მოითხოვა. გეზი პარკის პროტესტის დარბევის დროს 8 000-ზე მეტი ადამიანი მძიმედ დაშავდა, 2 000-ზე მეტი დააპატიმრეს და ექვსი მოკლეს, მათ შორის – 20 და 22 წლის სტუდენტები.

ყველაფერი კი იმით დაიწყო, რომ 2002 წელს თურქეთის არჩევნებში „სამართლიანობისა და განვითარების პარტიამ” გაიმარჯვა და თუ მანამდე ის ზომიერ ისლამისტურ ძალად განიხილებოდა, არჩევნების შემდეგ დაკომპლექტებულ მინისტრთა კაბინეტში, თურქეთის ისტორიაში პირველად, ყველა წევრი ისლამისტი აღმოჩნდა, რამაც, ბუნებრივია, ისლამისტური პოზიციებისა და განწყობების გაძლიერება გამოიწვია.

2008 წელს უპრეცედენტო რამ მოხდა: მმართველი „სამართლიანობისა და განვითარების პარტიის” წინააღმდეგ საქმე აღიძრა. პარტიას ქვეყნის კონსტიტუციასთან, ლაიცისტურ პრინციპებთან წინააღმდეგობას და საზოგადოებრივი ცხოვრების არაერთი სფეროს ფარულ ისლამიზაციას სდებდნენ ბრალად, რის გამოც მის აკრძალვას მოითხოვდნენ. საკონსტიტუციო სასამართლომ ბრალდებას მოთხოვნაზე უარი უთხრა, თუმცა პარტიას გაფრთხილება მიეცა.

თურქეთის პრემიერმინისტრმა, რეჯეპ ტაიპ ერდოღანმა, Newsweek-თან ინტერვიუში განაცხადა, რომ „თურქეთმა ბევრისთვის წარმოუდგენელს – ისლამის, დემოკრატიის, სეკულარიზმისა და თანამედროვეობის ბალანსს – მიაღწია”, თუმცა სხვაგვარად ფიქრობენ ოპოზიციური ძალები და სეკულარიზმის ათათურქისეული იდეების მხარდამჭერები.

ისლამისტურმა მთავრობამ ხელისუფლებაში მოსვლისთანავე პირველი დარტყმა ქალთა უფლებებს მიაყენა. ათათურქის სამოქალაქო რეფორმის უდიდესი მიღწევა იყო ხელისუფლების მხრივ ქალთა ემანსიპაციის უპრეცედენტო მხარდაჭერა. ქალები საზოგადოებრივ ცხოვრების მრავალ სფეროში გამოჩნდნენ და მიეცათ არჩევნებში მონაწილეობის უფლება. ერდოღანის პარტიამ ჰიჯაბის (ქალთა თავსაბურავი) აკრძალვის გაუქმებას მიაღწია, სკოლის მოსწავლებს, უმაღლესი სასწავლებლების სტუდენტებსა და სახელმწიფო დაწესებულებებში დასაქმებულებს მისი ტარების უფლება მიეცათ. დღეს ბევრი აღნიშნავს, რომ ასეთი რელიგიური ზეწოლის სურათი მუსტაფა ქემალის რეფორმებამდეც არ იყო და ქვეყანამ სეკულარული რესპუბლიკისა და ევროპული განვითარების გზიდან რადიკალურად გადაუხვია.

სტამბულის “კულტურ უნივერსიტეტის” მკვლევარი მურატ ბილჰანი თავის წერილში აღნიშნავს, რომ „თურქეთში ინდივიდუალიზმი ძალიან არასწორად ესმით. მას აბრკოლებს ისლამის მიერ თავს მოხვეული ღირებულებათა სისტემა. სამწუხაროდ, ისლამური ღირებულებები სეკულარული ღირებულებები არ არის. ყველას უნდა ჰქონდეს უფლება ილოცოს, მისდიოს რელიგიას, რწმენას, მაგრამ ინდივიდუალურ ღირებულებებს რაიმე საზოგადოებრივი, კოლექტიური ღირებულებები არ უნდა დაუპირისპირონ. თავს მუსლიმად თუ აცხადებ, ეს მხოლოდ შენსა და ღმერთს შორის არსებული ურთიერთობაა. ჰიჯაბი მხოლოდ სამოსი არ არის და ისლამისტები ამ იარაღით ჩვენს მოქალაქეებზე ძალადობენ და ზემოქმედებენ…”

თურქეთის მოქალაქეები დღესაც ებრძვიან პოლიტიკური ისლამის გამო მიღებულ უამრავ გადაწყვეტილებას, მაგრამ ჯერ კიდევ უშედეგოდ. მაგალითად, მთავრობის ახალ კანონპროექტს, რომლის მიხედვითაც, სკოლებში ისლამისტური სწავლება აუცილებელი გახდება, რადგან მთავრობა მიიჩნევს, რომ განათლების არსებული სისტემა რელიგიურ და ზნეობრივ აღზრდას უშლის ხელს.

დასასრულ, მინდა თურქი კომპოზიტორის, პიანისტისა და სამოქალაქო აქტივისტის ფაზილ საის გეზი პარკის საპროტესტო მოძრაობაზე დაწერილ სიმღერაზე შექმნილი ვიდეოკლიპი შემოგთავაზოთ, რომელშიც კარგად ჩანს, როგორი თავგანწირვით იბრძოდნენ მოქალაქეები საკუთარი ქვეყნის უკეთესი მომავლისთვის, ისევე როგორც კიევში დღეს!