ზაფხულის არდადეგები ახალი დაწყებული იყო. ბალიშიდან თავი წამოვწიე და მზის შუქით განათებული ოთახი მოვათვალიერე. ღია ფანჯრები თხელი ფარდებით, ეზოში აყეფებული ჩემი შავყურა ძაღლი… იმ დილის ყველა წვრილმანი მახსოვს. სახლში არავინ ჩანდა – სადღაც წასულიყვნენ, კარი კი დაუკეტავად დაეტოვებინათ. პირის დაბანა არც გამხსენებია, ოთახებში დავბორიალებდი, უმიზეზო სიხარულით გულავსებული. მერე საძინებელში შევბრუნდი და იქ რაღაც უცხო შევნიშნე – წიგნი უნდა ყოფილიყო, კომოდის თავზე ალბათ ჩემს დასანახად დადებული.
ჯონათან სვიფტის „გულივერის მოგზაურობა“ აღმოჩნდა, რომლის ილუსტრაციებმაც მიმახვედრა, რომ ხელთ ფასდაუდებელი განძი ჩამეგდო. კითხვა მაშინვე დავიწყე, აულაგებელ საწოლზე გაწოლილმა, მრავალი ხიფათით სავსე შორეულ მოგზაურობაში წასასვლელად გამზადებულმა…
*
სამუშაო მაგიდაზე „გულივერის მოგზაურობის“ ახალი გამოცემა მიდევს, იმ ძველი, საბჭოთა საქართველოში დაბეჭდილი თარგმანისაგან მეტად განსხვავებული, ზომითაც – შეუდარებლად დიდი. თუ ჩემი ბავშვობის წიგნში მხოლოდ ორი ამბავი იყო მოთხრობილი – ლილიპუტებისა და გოლიათების მხარეებში მამაცი ექიმის, გულივერის გასაოგნებელი ყარიბობისა, აქ სხვა ისტორიებიცაა – მთავარი გმირი ხან მფრინავ კუნძულზე აღმოჩნდება და ხანაც იაპონიაში. თანამემამულეებისადმი, ზოგადად, ადამიანთა მოდგმისადმი მისი დამოკიდებულება კი საგულისხმოდ იცვლება ერთი თავგადასავლიდან მეორემდე.
„ლემუელ გულივერის, თავდაპირველად დასტაქრის, შემდგომში კი რამდენიმე გემის კაპიტნის მოგზაურობა არაერთ შორეულ მხარეში“ – აწერია წიგნს. ძველებურად მიჩქარდება გული ამ სიტყვების წაკითხვისას და ვგრძნობ, რომ ისევ მზად ვარ, თავი სადღაც სხვაგან ამოვყო, უცნაური არსებებით დასახლებულ ადგილას, ამოყირავებული სამყაროს საკვირველ სოფლებსა და ქალაქებში. რა თქმა უნდა, არ დამავიწყდება, რომ რასაც ვკითხულობ – სატირაა, რომ ავტორს სიმართლესთან მკითხველის მისაახლოებლად მიხვეულ-მოხვეული გზები აქვს არჩეული. და მაინც, ძნელად ამოსაცნობი არ არის, რას დასცინის, რა აღიზიანებს, როგორ ხალხში უნდა ცხოვრება.
„ლილიპუტეთში უკვე საუკუნეებია, რაც მეცნიერების ყველა დარგი ყვავის, – ვკითხულობთ პირველ ისტორიაში, – ერთი ეგაა, ფრიად უცნაურად წერენ: არც ევროპელებივით მარცხნიდან მარჯვნივ, არც არაბებივით მარჯვნიდან მარცხნივ და არც ჩინელებივით ზემოდან ქვემოთ, არამედ გარდიგარდმო, ფურცლის ერთი კუთხიდან მოპირდაპირემდე – როგორც ეს მავან ინგლისელ ქალბატონებს სჩვევიათ ხოლმე“.
თავად გულივერი, ერთი შეხედვით, მიმნდობ, გულუბრყვილო კაცად რომ გვეჩვენება, ენების შესწავლისას გასაოცარ გონიერებას იჩენს – ორი-სამი კვირა და უკვე თავისას აგებინებს უცხო ქვეყნის მოსახლეებს, მათგან გაგონილსა და საკუთარი თვალით ნანახს კი დაუვიწყარ ამბებად აქცევს.
„სახლები ერთობ უნიათოდ აქვთ ნაშენები: კედლები დაბრეცილია და ვერცერთ ოთახში ვერ ნახავთ თუნდაც ერთ სწორ კუთხეს, – მოგვითხრობს მთავარი გმირი მფრინავი კუნძულის, ლაპუტას შესახებ. – ამგვარი უთავბოლობის მიზეზი მათივე ამრეზილი დამოკიდებულებაა გამოყენებითი გეომეტრიის მიმართ, რაც მეტისმეტად უბრალო და დამიწებულ დარგად მიაჩნიათ, ხოლო მშენებლებისთვის მიცემული მითითებები იმდენად დახვეწილი და ღრმააზროვანია, მუშებს თავი-ბოლოს გაგება უჭირთ და შესაბამისად, შეცდომას შეცდომაზე უშვებენ. მართალია, ფურცელზე შესანიშნავად ემარჯვებათ სახაზავის, ფანქრისა თუ ფარგლის ხმარება, მაგრამ ჩვეულებრივ, ყოველდღიურ საქმიანობაში მე იქაურებზე უფრო მოუქნელი, დაბდურა და უნდილი ხალხი ჯერ არსად შემხვედრია“.
მეტად სახალისოა ბალნიბარბის დედაქალაქ ლაგადოში მდებარე დიდი აკადემიის აღწერა, სადაც უამრავ წარმოუდგენელ ექსპერიმენტს ატარებენ: კიტრიდან მზის სხივის გამოყოფა უნდათ, რომ მერე „საგულდაგულოდ დახშულ-დაგმანულ ჭურჭელში“ მოაქციონ და სწორედ ამ ჭურჭლით გაათბონ ჰაერი ცივსა და წვიმიან ზაფხულში; ვიღაც ყინულის დენთად გადადნობის საქმეს შესდგომია, მას შემდეგ, რაც ალის დაჭედვის შესაძლებლობა გულმოდგინედ უკვლევია; ვიღაცას კი სახლის აშენების ახალი ხერხი მოუგონებია: მშენებლობას სახურავიდან იწყებს და ნელ-ნელა დადის საძირკვლამდე. ამ მიგნების უპირატესობას ორი ჯიშის მწერის – ფუტკრისა და ობობას ბრძნული მაგალითებით მისაბუთებდაო, – ამბობს გულივერი. და ღორის დინგებით მიწის გადახვნის ხერხიც ხომ იმსახურებს აღნიშვნას? „საქმეს მხოლოდ ის ართულებს, რომ ჯერჯერობით არცერთი მათგანი არაა მიყვანილი სრულყოფილებამდე, ამასობაში კი მთელი ქვეყანა პარტახდება, სახლები ინგრევა, ხალხი კი მშიერი და ჩამოძონძილი დაიარება“, – ვკითხულობთ წიგნის იმ ნაწილში, სადაც ბალნიბარბის ამბებია მოთხრობილი.
რა აღარ ირეკლება ჯონათან სვიფტის დაბრეცილ სარკეებში. რა აღარ გვახსენებს, რომ თავის მოსაწონებლად ბევრიც არაფერი გვაქვს.
*
იმ დღიდან, როცა პირველად გადავშალე „გულივერის მოგზაურობა“, მეტი აღარაფერი მახსოვს. ალბათ დავამთავრე და ისევ თავიდან დავიწყე. ალბათ ეზოშიც ჩავედი ჩემი შავყურა ძაღლის მოსაფერებლად.
