ომის ბავშვები

„პირველ სექტემბერს ვერ ვიტანდი.
კლასში აუცილებლად შემოდიოდა სასწავლო ნაწილი და კითხულობდა: „აქ რამდენი ლტოლვილი
ხართ?” წამოგვაყენებდა, გადაგვთვლიდა და გავიდოდა. ასე ხდებოდა ყოველ წელს”, – ყოველთვის,
როცა სკოლის წლებზე ჩამოვარდება სიტყვა, ჩემი მეგობარი თავის ამბავს ჰყვება. ჰყვება,
როგორი იყო გაგრელი გოგონას მოსწავლეობის პერიოდი თბილისის ერთ-ერთ პრესტიჟულ სკოლაში.
ძნელია, იცხოვრო იარლიყით. ძნელია, იცხოვრო გაურკვეველი იარლიყით, როცა საზოგადოებას
ვერ გაურკვევია, სინამდვილეში ლტოვილი ხარ თუ დევნილი, მით უმეტეს, როცა თავადაც ვერ
აცნობიერებ, რა მოხდა.

მეორე მეგობარი ოთხი წლის ასაკში
ფეხით გადმოვლილ ჭუბერს იხსენებს, ყველაზე ნათლად – ვერტმფრენიდან გადმოყრილ პურებს,
რომლებიც სიკვდილის გზაზე დამდგარი დევნილებისთვის ყველაზე ძვირად ფასობდა, მესამე
– სანატორიუმში ცხოვრების წლებს, მეოთხე – ცეცხლში გახვეულ ქალაქში ნახერხისგან გამომცხვარი
პურის გემოს. ჩემი წილი მოგონებები მეც მაქვს – ილორის ეკლესია, სადაც 24 წლის წინ
მომნათლეს და რომელსაც ხშირად ვხედავ სიზმარში, ტელევიზორში ნანახი შავ-თეთრი კადრები
და ძველ სასტუმროებსა და საერთო საცხოვრებლებს თავშეფარებული ნათესაობა.

მიუხედავად ყველაფრისა, რა თქმა უნდა,
ჩვენც გვეუბნებოდნენ, რომ ბავშვობა ცხოვრების ყველაზე ბედნიერი პერიოდია, მაგრამ ძნელია,
მშობლების ნათქვამს ენდო, როცა ქალაქს ყოველდღე ემატებიან ომს გამოქცეული ადამიანები,
უსახლკარო ბავშვები, შენი თანატოლები, რომლებისკენაც ხვალ სკოლაში თითს გაიშვერენ და
იტყვიან: „ლტოლვილია!” თითის გამშვერს კი არავინ აუხსნის, რომ სირცხვილია, სირცხვილია
იარლიყების მიკერება ერთმანეთისთვის, რომ სიღარიბე და უსახლკარობა გაცილებით იოლად
დასაძლევი უბედურებაა, ვიდრე ქედმაღლობა და უსიყვარულობა.

დანამდვილებით ვერ გეტყვით, ახლა
რა ხდება სკოლებში, არ ვიცი, ვის სთხოვენ ფეხზე წამოდგომას პირველ სექტემბერს ან ისევ
აქტუალურია თუ არა დევნილი მოსწავლეების აღრიცხვა. მეჩვენება, რომ ბევრი რამ შეიცვალა
და ხშირად მახსენდება სტრიქონი ზვიად რატიანის ცნობილი ლექსიდან: „რა დავაშავეთ ჩვენ…”
თუმცა ეს მედლის მხოლოდ ერთი მხარეა. მეორე მხარე, რომელსაც, ალბათ, ჩვენზე უმცროსები
ვერ ხედავენ, სხვაგვარად გამოიყურება. აფხაზეთი, ჩემი თაობის მეხსიერებას რომ მკრთალ
კონტურებად შემორჩენია, ჩვენ შემდეგ, 90-იანებში დაბადებულებისთვის, ალბათ შორეულ ნათესავს
ჰგავს, რომელიც, გამორჩეულად ლამაზი და ნიჭიერი, სრულიად ახალგაზრდა დაიღუპა და მოარულ
ისტორიებად ცხოვრობს ახლობლების მოგონებებში. არადა, ყველამ კარგად ვიცით, ჭეშმარიტი
სიკვდილი მხოლოდ დავიწყებასთან ერთად დგება, მეხსიერება კი… მეხსიერება ისეთი რამეა,
რას გაუგებ.

„რა დავაშავეთ ჩვენ”, ვინც ბავშვობაშივე
დაგვყვეს დევნილებად და არადევნილებად, კომპაქტურ დასახლებებსა და ჩვეულებრივ სახლებს
შორის მავთულხლართი გაგვივლეს, თბილისის შესასვლელთან „გვახსოვდეს აფხაზეთი” ჩამოგვიკიდეს,
ყოველ ზაფხულს „ზღვა და ამინდი იქ იყო, თუ იყო” გვასმენინეს, დასავლეთის გზატკეცილზე
ბევრჯერ შეგვახსენეს, რამდენ კილომეტრშია სოხუმი, „რა დავაშავეთ ჩვენ”, ვისაც შორეული
სიყვარული დაგვებედა?!

აფხაზეთზე ხშირად არ ვწერ. იქაური
სუნი, ფერები და გემოები არ მახსოვს და მგონია, რაც არ უნდა დავწერო, ტყუილი იქნება,
მაგრამ ამჯერად თავი ვერ შევიკავე. რამდენიმე დღის წინ დიდი ხნის უნახავი მეგობრის
ფანჯარა აინთო წითლად სოციალურ ქსელში. „სალომე, სოხუმში ვარ!” – მწერდა ის და მე მომეჩვენა,
რომ ეს პატარა, სამსიტყვიანი წინადადება ყვიროდა, მღეროდა, ფანჯრიდან ამოხტომას ლამობდა.
თითქოს მისმა სიტყვებმა მთელი ჩემი ცხოვრებაც დაიტია და ათასობით ადამიანის სევდაც.

ასეთი ბედი გვერგო – ხსოვნისა და
სიყვარულის გადამცემთა საპატიო მისია დაგვაკისრეს. ასე ვცხოვრობთ: გვიყვარს ის, რაც
არ გვახსოვს, საზღვარი ხსოვნასა და დავიწყებას შორის სწორედ ჩემს თაობაზე გადის, თუ
რაიმე არ შეიცვალა. ჰოდა, „რა დავაშავეთ ჩვენ”?..