დამოუკიდებელი მეცადინეობა მოზარდებში: პასუხისმგებლობა და რუტინა

ამას წინათ ჩემი სკოლის მეგობარს შევხვდი, მასაც ჩემი შვილის ასაკის შვილი ჰყავს, ანუ გაგანია თინეიჯერი – 14 წლის. მოვიკითხმივიკითხეთ ერთმანეთი, კლასელების ამბები, მშობლების ჯანმრთელობა, შვილებსაც მივადექით:

-არის რა, ისევე როგორც მისი ასაკის ყველა ბავშვს, მეცადინეობა აღარ უნდა -მითხრა თავისი და, უნდა ვაღიარო, ჩემი გულისტკივილიც. ჩემთანაც იგივეა, 13 წლის გახდა თუ არა, მეცადინეობა მისთვის საძულველი რუტინა გახდა, მე კი, ვიღაც საშინელი ოჯახის წევრი, რომელიც სწავლას აიძულებს.

თინეიჯერობა, ასაკობრივ, ჰორმონალურ, ფსიქოლოგიურ ცვლილებებთან ერთად აკადემიური წესრიგის ცვლილებაცაა, სწავლების საბაზო და მაღალი საფეხურის მასწავლებლები დამეთანხმებიან, რომ თანდათანობით სწავლის მოტივაცია იკლებს და მეცადინეობის პროცესიც უფრო და უფრო რთული ხდება.

აქვე, რა თქმა უნდა, არსებობენ მოსწავლეები, რომლებიც ყველა ასაკსა და მდგომარეობაში იდეალური სასწავლო უნარებით, პასუხისმგებლობითა და მოტივაციით არიან აღსავსენი, მათ მშობლებსა და მასწავლებლებს გაუმართლათ, ეს სტატია მათთვის არ არის.

მოკლედ, მოტივაცია იკლებს, პასუხისმგებლობა კი ჯერ არაა სათანადო სიმაღლეზე, შედეგად კი – შეუსრულებელ დავალებებსა და გაუარესებულ აკადემიურ მოსწრებას ვიღებთ.

მთავარი ამ ასაკში – დამოუკიდებლად მეცადინეობის ჩვევაა, რომელიც დაწყებითი კლასების მთავარი ნაყოფი, შედეგი თუ უნარია, მაგრამ როგორ მოვიქცეთ, თუ ეს ჩვევა სათანადოდ ვერ განვითარდა? ჩვენ, ყველანი, ხანდახან ხომ ვყოფილვართ მშობლები, რომლებიც მოსწავლეებს გვერდით ვუსხედვართ და მეცადინეობაში ვეხმარებით, ზოგჯერ ამის გარეშე უბრალოდ შეუძლებელია.

დამოუკიდებლად მეცადინეობა არის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი უნარი, რომელიც მოსწავლეს სკოლის გარეთაც მოჰყვება — უნივერსიტეტში, სამსახურსა თუ პირად ცხოვრებაში. თუმცა, მოზარდისთვის ეს პროცესი მარტივი არაა: ის მოითხოვს მოტივაციას, დროის მართვას, თვითორგანიზებასა და პასუხისმგებლობას. მოზარდებს ამ უნარის განვითარებაში მნიშვნელოვანი როლი აქვთ მასწავლებლებსა და მშობლებს, მაგრამ მნიშვნელოვანია, რომ ეს დახმარება გახდეს თანადგომა და არა ზედამხედველობა.

სხვადასხვა კვლევით დადგენილია, რომ წარმატებული მოსწავლეები, თავად ადგენენ მიზნებს, გეგმავენ სწავლის პროცესს, იყენებენ სტრატეგიებს და ახდენენ თვითშეფასებას. ანუ დამოუკიდებელი მუშაობის ჩვევა, სწავლისა და სწავლების სტრატეგიების ცოდნა პირდაპირ დაკავშირებულია წარმატებასთან, ეს მნიშვნელოვანი მოდულია, რომლის განვითარება სწავლების ერთ-ერთი პრიორიტეტია.

როგორ დავეხმაროთ მოზარდს სრულყოფილი და ორგანიზებული დამოუკიდებელი სწავლის პროცესის განვითარებაში?

1. სწავლის რუტინის შექმნა:

მოზარდს სჭირდება სტაბილური გარემო, რომელშიც სწავლა მისი ცხოვრების ბუნებრივ ნაწილად იქცევა.

2. დროის განსაზღვრა — მაგალითად, ყოველდღე ერთსა და იმავე დროს გამოვყოფთ სამეცადინო საათს.
3. ფიზიკური სივრცის ორგანიზება — მშვიდი, მოწესრიგებული ადგილი განათებით, ნივთებით, რაც ყურადღებას არ უფანტავს.
4. მიზნების დასახვა და დაგეგმვა:

სწავლა გაცილებით ეფექტურია, როდესაც მოსწავლის დავალებები კონკრეტულ, მიზნობრივად შესასრულებელ ამოცანად არის დახარისხებული. მნიშვნელოვანია,  რომ ეს ამოცანები სწორად   – მარტივიდან რთულისკენ.

5. ყოველდღიური და კვირეული გეგმის შექმნა:

მოზარდს დაეხმარეთ კვირის გეგმების შედგენაში. თავდაპირველად — ერთობლივად შეადგინეთ, შემდეგ — ის დამოუკიდებლად შეადგენს.

მნიშვნელოვანია დავიცვათ ბალანსი: ზედმეტი კონტროლი ამცირებს მოზარდის  მოტივაციას და ზრდის დაძაბულობას. ფსიქოლოგიური კვლევები აჩვენებს, რომ ავტონომიის განცდა— ზრდის მოტივაციას, ინტერესსა და პასუხისმგებლობას.

6. მასწავლებლობანა- ყველაზე უკეთ ვიცით ის, რისი ახსნაც სხვებისთვის შეგვიძლია, ამიტომ მეგობრებისა და კლასელების ჯგუფური მუშაობა, ან შთაბეჭდილებისა და ცოდნის ოჯახის წევრებისთვის გაზიარება კიდევ უფრო მეტად გაnამტკიცებს მოზარდის ცოდნას.
7. გადატვირთულობა:

შეამოწმეთ რეალისტურია თუ არა გეგმა, დაუშვით სასწავლო გრაფიკში თავისუფალი დრო, სუნთქვის საშუალება და, რაც მთავარია, არ გამოიყენოთ სწავლა როგორც დასჯის ფორმა

8. გამეორება – პერიოდული გადახედვა ამტკიცებს ცოდნას და ააქტიურებს ინფორმაციას. გამეორების დღეების გრაფიკი შეგიძლიათ ცვალოთ, პირველი, მესამე და მეშვიდე დღე.

წარმოგიდგენთ, ცხრილის ფორმას დამოუკიდებლად  მეცადინეობის უნარის გასავითარებლად: ( წარმოდგენილია ერთი კვირის გეგმა), ამ ცხრილის შევსება მოსწავლეს მისცემს საშუალებას თავად გადაანაწილოს სამუშაო, დრო, შესასრულებელი ამოცანების მიმდევრობა და არაფერი გამორჩეს.