ჰატი სტაინბერგი მინეაპოლისის ერთ-ერთ უმაღლეს სკოლაში ჟურნალისტიკის მასწავლებლად მუშაობდა. მისი გარდაცვალების შემდეგ, „ნიუ-იორკ ტაიმსის“ საერთაშორისო პოლიტიკის მიმომხილველმა და პულიცერის პრემიის სამგზის ლაურეატმა ტომას ფრიდმენმა საყვარელ მასწავლებელს სტატია მიუძღვნა და გაიხსენა, რომ სტაინბერგი თავის მოსწავლეებს არა მხოლოდ ჟურნალისტიკის საფუძვლებს და გამართულად წერას, არამედ ყველაზე მნიშვნელოვანს – პროფესიულ ეთიკასა და საქმის უზადოდ შესრულებას ასწავლიდა.
სკოლის დამთავრებიდან ოთხი ათეული წლის შემდეგ ფრიდმენის მოგონებები კვლავ ჰატის პორტრეტს, მის დაუვიწყარ გაკვეთილებს და იმ საკლასო ოთახს უტრიალებს, სადაც „ნიუ-იორკ ტაიმსი“ პირველად წაიკითხა. 2001 წლის 9 იანვარს გამოქვეყნებული წერილის ბოლოს წარსულს აწმყოს უკავშირებს და გადასხვაფერებულ სამყაროში ბრძენი ადამიანების თუ ძირეული საკითხების მივიწყების მთავარ მიზეზად ციფრულ გლობალიზაციას მიიჩნევს. „ინტერნეტი მეტ ცოდნას გაძლევს, მაგრამ ის ვერ გაქცევს ჭკვიან ადამიანად. ინტერნეტმა შეიძლება, ზღვა ინფორმაციაზე მოგცეს წვდომა, მაგრამ ვერასდროს გეტყვის, მშობელთა კრებაზე რა თქვა. ფუნდამენტური საკითხების ჩამოტვირთვა შეუძლებელია. ისინი შეგიძლია მხოლოდ ატვირთო, ოღონდ ძველმოდურად, სათითაოდ, ისეთ სივრცეში, როგორიც, მაგალითად, სეინტ ლუის პარკის უმაღლესი სკოლის 313-ე ოთახია.“
ჩემი სკოლის მეოთხე სართულზეც იყო ერთი ასეთი კაბინეტი. კიბიდან მარცხნივ და მერე კიდევ მარცხნივ, ნავთისა და ნახერხის სუნით გაჟღენთილ კორიდორს ერთ უსახურ საკლასო ოთახამდე მივყავდით. მის კედლებზე არც ქართველი მწერლების ფოტოები ეკიდა და არც მათი ფრაზები იყო გამოკრული, მაგრამ იმ ოთახზე მიმზიდველი სივრცე მაშინ ჩემთვის არ არსებობდა. ლიკა კაჭარავა 55-ე საშუალო სკოლაში ქართული ენისა და ლიტერატურის ყველაზე ახალგაზრდა მასწავლებელი იყო. არ ვიცი, რა იყო მისთვის სკოლაში სწავლების მთავარი ჟინი და ამოცანა, მაგრამ ცხადია – ჩემთვის სიტყვასთან, ფრაზასთან, ენასთან დამოკიდებულება სამუდამოდ სწორედ მაშინ შეიცვალა. ლიკას გაკვეთილი უინტერესო არასოდეს ყოფილა: მასთან ერთად ვკითხულობდით „ვეფხისტყაოსანს“ და სახარებას, ვსაუბრობდით ღმერთის სიკვდილზე ფილოსოფიასა და ლიტერატურაში, ქვეტექსტებსა და ალუზიებზე, დრამატურგიასა და ფერწერაზე. ყოველთვის მოუთმენლად ველოდი, „მეათე სართულის“ მხატვრებსა და თავის ძმაზე, კარლოზე როდის წამოიწყებდა ლაპარაკს. იმას მაშინვე ვხვდებოდი, რომ ქართულის გაკვეთილზე მხატვრების ხსენება სულაც არ იყო თემიდან გადახვევა, თუმცა ის კი მოგვიანებით გავაცნობიერე, რომ სახვით ხელოვნებაში ტექსტის ძიებამ და ამოკითხვამ პირველად სწორედ იმ პერიოდში გამიტაცა. თანაკლასელებისგან განსხვავებით, ლიკასთან სასაუბროდ და საურთიერთობოდ დამატებითი დროც მქონდა – ჩემი გაურკვეველი კალიგრაფიის გამო გაკვეთილების მერეც ხშირად დავრჩენილვარ, საკონტროლოსთვის დაწერილი თხზულება ხმამაღლა რომ წამეკითხა და ლიკას რჩევით, კიდევ ერთხელ დავფიქრებულიყავი, სკოლის დამთავრების შემდეგ სწავლა ფილოლოგიის ფაკულტეტზე ხომ არ გამეგრძელებინა.
ასე არ მოხდა…
ორიოდე წლის შემდეგ, ისტორიის ფაკულტეტის სტუდენტმა, კიდევ ერთი 313-ე ოთახი აღმოვაჩინე. დევის ბეჭვაია ჩემს მეზობლად, მეორე სადარბაზოში ცხოვრობდა და წიგნების სათხოვნელად ხშირად ვსტუმრობდი. მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენს სახლშიც ბევრი წიგნი იყო, მათ შორის სამეცნიერო ლიტერატურას იშვიათად იპოვიდით. ძია დევისის ბინა ჩემთვის უცხო არ იყო, რადგან მთელი ბავშვობა მის ქალიშვილებთან ვმეგობრობდი. ბეჭვაიების ოჯახში თავშეყრილები თითქმის ყველა ოთახში ვთამაშობდით, გარდა წიგნის თაროებით დახუნძლული კაბინეტისა. გავიდა წლები და ისე მოხდა, რომ დევისი და მე დავმეგობრდით და მათთან სტუმრობისას ჩემთვის ნაცნობი არცერთი ოთახის კარი აღარ შემიღია. სახლის ზღურბლზე გადაბიჯებისთანავე პირდაპირ მისი კაბინეტისკენ გავემართებოდი ხოლმე. ვიცოდი, მელოდა და დაპირებული წიგნიც უკვე თაროდან ჰქონდა გადმოღებული. პირველი, რასაც აუცილებლად შევავლებდი თვალს, ჩემი საყვარელი რიგის ქუჩა იყო წაბლის ხეებით, რომელიც მისი სარკმლიდან მოჩანდა. შემდეგ ხელნაწერი ფურცლების უზარმაზარი დასტისკენ გავაპარებდი მზერას, საწერი მაგიდის მარჯვენა მხარეს მოწესრიგებულად რომ ელაგა. წიგნს გამომიწოდებდა და სავარძელზე მანიშნებდა, დაჯექი, მომიყევი, შენკენ რა ხდებაო. ჯერ ლექტორების ამბებს გამოვკითხავდი, რა ზნის ხალხია, ძალიან ხომ არ გაგვაწამებენ გამოცდებზე-მეთქი. ძია დევისი თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ფილოსოფიას ასწავლიდა და ჩემს ლექტორებსაც კარგად იცნობდა, თუმცა არ მახსოვს, ვინმეზე აუგი ეთქვას. როგორც წესი, მასთან დიდხანს შევრჩებოდი ხოლმე და ათას რამეზე ვსაუბრობდით. არასოდეს გამჩენია განცდა, რომ საქმეს მოვაცდინე, ყოველთვის გულთბილად მმასპინძლობდა და ყურადღებით მისმენდა. განსაკუთრებით მისი საქმესთან დამოკიდებულება და ფურცელთან ურთიერთობა მხიბლავდა. საწერ მაგიდასთან ყოველთვის კოსტიუმით იჯდა, მაგრამ არა საგარეო სამოსით, არამედ საშინაო, ძველი და შეამხანაგებული პიჯაკით. ალბათ სწორედ იმ ოთახში მითქვამს ყველაზე ხშირად, რომ არჩეული პროფესიით ბედნიერი ვიყავი და ძალიან მინდოდა, მეცნიერი გამოვსულიყავი.
არც ასე მოხდა…
უნივერსიტეტის დამთავრების შემდეგ, რამდენიმე თვეში, „დილის გაზეთში“ კულტურის განყოფილების კორესპონდენტად დავიწყე მუშაობა. ჩემი პირველი რედაქტორი თემურ მეტრეველი იყო, რომლის სახელს და გვარს „ბატონს“ დიდი ხანია, აღარ ვურთავ. ერთხელ თათბირზე მკაცრად გაგვაფრთხილა, აღარ დავინახო სტატიებში გარდაცვლილები ბატონობით მოიხსენიოთ, ბატონყმობა ჩვენი მოგონილია, თორემ იმქვეყნად ყველა ერთიაო. თემურ მეტრეველმა 90-იან წლებში რამდენიმე გაზეთი დააფუძნა და მის მიერ შექმნილ ყველა რედაქციაში არა მხოლოდ მრავლად იყვნენ ახალგაზრდა ჟურნალისტები, არამედ მათ ყოველთვის გულისყურით უსმენდნენ, ენდობოდნენ და მნიშვნელოვან გადაწყვეტილებებს ანდობდნენ. ყველაზე ღვთისნიერი ათეისტი რედაქციიდან რედაქციაში ილიას სურათს დაატარებდა და ახალი საქმის კეთებაც კედელზე ლურსმნის მიჭედებით იწყებოდა. სტატიის რედაქტირების შემდეგ არასოდეს დაზარებია შენიშვნები ჟურნალისტთან ერთად განეხილა, საუკეთესო რჩევები მიეცა და ხანგრძლივი საუბრის შემდეგ ჩვეული სითბოთი ეთქვა – „მშობლიურო, ჩასვით გვერდში“. ამ ფრაზის გაგონება ყოველთვის ერთნაირად მაღელვებდა, რადგან „დილის გაზეთი“ ჩემი პირველი სამსახური იყო და დაჟინებით ისტორიკოსს ჟურნალისტიკა საკუთარ შეცდომებზე უნდა მესწავლა. მოგვიანებით, როდესაც მედიამენეჯმენტისა და ჟურნალისტიკის სამაგისტრო პროგრამაზე ჩავაბარე, აღმოვაჩინე, რომ საგნების ნახევარი სწორედ თემურ მეტრეველის კაბინეტში მქონდა ნასწავლი, ხოლო ყველა პროფესიული ჩვევა, ურომლისოდაც დღემდე წარმოუდგენელი მგონია მუშაობა, იმ პერიოდიდან მომყვება, მათ შორის, ჟურნალისტიკის სახელმძღვანელოებში მოგვიანებით ამოკითხული Kill your darlings – ზედმეტი ფრაზები თუ პასაჟები, რომლის დასაწერადაც, შესაძლოა, ღამეც კი გაათენე, საკუთარი ხელით უნდა წაშალო.
ასე კი ნამდვილად მოხდა…
თქვენ ახლა ამ ბლოგის განახევრებულ ვარიანტს კითხულობთ. ის, რაც წავშალე, მხოლოდ ჩემს მეხსიერებას შემორჩება – ვწერდი იმაზე, თუ რატომ ვიცვლიდი დროდადრო პროფესიას და იმაზეც, რომ ცვლილებების მიუხედავად არჩევანისთვის არასოდეს მიღალატია, რადგან ისტორიაც, ჟურნალისტიკაცა და ლიტერატურაც თხრობის ჟინით შეპყობილთა ძირითადი თავშესაფრებია.
გამთენიისას delete-ის ღილაკმა შეიწირა ისიც, რომ ფრიდმენის მოყოლილ ამბავში ისტორიკოსი მხოლოდ იმით დაინტერესდებოდა, თუ როგორ შეცვალა განათლების იდეა თანამედროვე ტექნოლოგიებმა და ციფრულმა პლატფორმებმა; ჟურნალისტი სწორედ იმას დაწერდა, რისი წაკითხვაც ოცი წლის წინანდელ „ნიუ-იორკ ტაიმსში“ შეიძლება, ხოლო მწერალი… მწერალი საფლავში ჩაყვებოდა ჰატი სტაინბერგს – სამოცი წლის მარტოხელა ქალს, რომელმაც მთელი ცხოვრება მასწავლებლობას მიუძღვნა და თავისი საყვარელი მოსწავლის სტატიებს საქაღალდეში აგროვებდა.
ვფიქრობ, ამ ყველაფრის მოყოლა უკეთესადაც შეიძლებოდა, რადგან მჯერა, მე უფრო მაგარი მასწავლებლები მყავდა, ვიდრე ტომას ფრიდმენს. თუმცა, რას იზამ – ზოგს მოწაფეებში უფრო უმართლებს.
