დღეს ყველამ იცის, რომ წიგნიერება არის ცოდნის, უნარებისა და დამოკიდებულებების ერთობლიობა, რომლებიც შესაძლებელს ხდის ენის ეფექტურ გამოყენებას სწავლისა და კომუნიკაციის მიზნით როგორც სასკოლო, ასევე საზოგადოებრივ საქმიანობაში. ის მოიცავს კითხვის, მოსმენის, ზეპირი მეტყველების და წერის უნარებს; აგრეთვე ენის სიმბოლოების ამოცნობა-გამოყენების უნარს, ისევე, როგორც ზეპირი, ვიზუალური, ნაბეჭდი თუ ციფრული ტექსტების გააზრებისა და ინტერპრეტაციის უნარ-ჩვევებს.
წიგნიერების უნარით დაჯილდოებული ადამიანი ძირითადად დიდ წარმატებას აღწევს, რადგანაც იგი გულისხმობს კრიტიკული აზროვნების განვითარებას, რომელიც ეხმარება კომუნიკაციის დამყარებაში.
დღევანდელ საგანმანათლებლო სივრცეში ძნელია მოიძებნოს მასწავლებელი, რომლის ყოველდღიური საზრუნავი მისი მოსწავლეების წიგნიერებაზე ზრუნვა არ არის.
წიგნიერების განვითარებაზე მრავალი ფაქტორი მოქმედებს. ერთ-ერთია მოსწავლეებისთვის პასუხისმგებლობის ნაბიჯ-ნაბიჯ გადაცემა. (Routman, 2002). ამ მოდელის მიხედვით,:
- პირველ ეტაპზე(„მე ვაკეთებ“) მასწავლებელი ახორციელებს კითხვის სტრატეგიის ან უნარ-ჩვევის მოდელირებას;
- ამას მოსდევს მეორე ეტაპი („ჩვენ ვაკეთებთ“), როცა მასწავლებელი პასუხისმგებლობას გადაუნაწილებს მოსწავლეებს და ჩართავს მათ პრაქტიკულ მუშაობაში.
- მესამე ფაზაზე(„შენ/თქვენ აკეთებ(თ)“) მოსწავლე თავად იღებს პასუხისმგებლობას და იყენებს გავარჯიშებულ უნარ-ჩვევას, მასწავლებელი კი საჭიროებისამებრ ეხმარება და აფასებს მას.“
კითხვის სწავლებისას, წიგნიერების უნარის გასავითარებლად აუცილებელია პასუხისმგებლობის გადაცემა ეტაპობრივად, ნელ-ნელა, ანუ მასწავლებელმა პასუხისმგებლობა უნდა გაუნაწილოს მოსწავლეს. თავდაპირველად მასწავლებელი მთელ კლასთან იწყებს კონკრეტული სტრატეგიების მოდელირებას. იგი დავალებას ხსნის და თავად ასრულებს. შემდგომ ერთობლივად, ჯგუფურად ხდება გამოცდილების პრაქტიკული გამოყენება, ანუ მოსწავლეები აქტიურობენ და ასრულებენ დავალებას მასწავლებლის დახმარებით. ბოლოს, ინდივიდუალური მუშაობის ეტაპი დგება, როცა პასუხისმგებლობა მხოლოდ ერთ მოსწავლეზეა. ამჯერად მასწავლებელი კი არ ეხმარება, არამედ აკვირდება მოსწავლის დამოუკიდებელი მუშაობის პროცესს. ინდივიდუალური მუშაობისას მოსწავლე მარტო, დამოუკიდებლად ასრულებს სამუშაოს. ეს შეიძლება წარმოვიდგინოთ შემდეგნაირად:
- „მე ვაკეთებ“ à შენ მაკვირდები (იგულისხმება კლასი);
- „ჩვენ ვაკეთებთ“ à მე ვაკეთებ -> შენ მონაწილეობ (მთელი კლასი მუშაობს);
- „შენ აკეთებ“ à შენ აკეთებ -> მე გაკვირდები (ინდივიდუალური).
მოსწავლეების წიგნიერებაზე ზრუნვის დროს უმნიშვნელოვანესია, მათ საჭიროებისამებრ შევთავაზოთ ადეკვატური სკაფოლდინგი.
პირველად ლევ ვიგოტსკიმ გამოიყენა სიტყვა „სკაფოლდინგი“, რაც მასწავლებლის მონაწილეობას გულისხმობს მოსწავლის სამუშაო პროცესში. სკაფოლდინგს მეორენაირად „ხარაჩოს მეთოდს“, “ხარაჩოს აღმართვას“ უწოდებენ. სწორედ ხარაჩოს მსგავსია დროებითობა, დროებითი დახმარების გაწევა, ზუსტად ისე, როგორც ხარაჩოს იყენებენ რაიმე ნაგებობის/შენობის აგების პროცესში. სწავლა-განათლებაც ხარაჩოს მსგავსია. სწორედ ასეთი დროებითი და მცირე დახმარება მოსწავლისათვის არის საყრდენი და საფუძველი იმისა, რომ შემდეგში რთული დავალება დამოუკიდებლად შეასრულოს. ეს თითქოს ერთგვარ მოტივაციასაც ამაღლებს, რომ მან რთული ამოცანის ამოხსნა შეძლო. „ხარაჩოს მეთოდის“ უპირატესობაც ეს არის – მასწავლებლის მიერ გაწეული მცირე დახმარება არ ჩანს და ჩანს მოსწავლის შედეგი. პატარა მინიშნებები მოსწავლეების ინტერესსა და მოტივაციას ზრდის, რაც წიგნიერების დონის ამაღლებისთვის მნიშვნელოვანია.
