ციფრული ეპოქა: რა ქნას სკოლამ ასეთ დროს?

ამერიკელი ავტორის, სპიკერისა და განმანათლებლის ერიკ შენინგერის 2019 წელს გამოცემული წიგნი, „Digital Leadership“, სასკოლო განათლების თანამედროვე გამოწვევებს ეძღვნება. ავტორი ცდილობს, გაგვიზიაროს თავისი დამოკიდებულება სკოლების ტრანსფორმაციის მიმართ და მონიშნოს სირთულეები, რომლებიც ყოველთვის თან ახლავს ასეთ ფუნდამენტურ ცვლილებებს. მიუხედავად აშშ-სა და სხვა ინგლისურენოვან ქვეყნებში წიგნის პოპულარობისა, ავტორის ტონი ნათლად გვიჩვენებს, რა მძიმედ მიმდინარეობს სასკოლო სამყაროს „დიგიტალიზაცია“ – ციფრული ტექნოლოგიების საშუალებებზე გადასვლა – თვით აშშ-ის სასკოლო განათლების სექტორში.

საინტერესო და დასაფასებელია ერიკ შენინგერის შემართება და მისი ჯანსაღი დამოკიდებულება ცვლილებების ნელი ტემპისა და სირთულეებისადმი. აქ კარგად ჩანს ავტორის ადამიანური, ჰუმანისტური დამოკიდებულება მასწავლებლისადმი, ადამიანებისადმი, რომლებსაც პროფესიულად ევალებათ ჩვენს ბავშვებთან მუშაობა, მათთან მრავალი საათის გატარება და რომელთათვისაც საკმაოდ მტკივნეულია ტრადიციული საგანმანათლებლო სამყაროდან „ციფრულ რევოლუციურ“ მეთოდებზე გადასვლა ტექნოლოგიების ასეთი ტემპით განვითარებისა და ცვლილებების დროში.

გთავაზობთ ერიკ შენინგერის 2020 წლის დეკემბერში გამოქვეყნებულ ბლოგ-სტატიას „დირექტორის ფიქრები: როგორ მივაღწიოთ წონასწორობას საკლასო ოთახში დღეს“.

წონასწორობის განცდა ყოველთვის გამოწვევა იყო მასწავლებლებისთვის. მახსოვს, ჩემს ახალგაზრდობაში, როდესაც მასწავლებელი ვიყავი, ყოველ საღამოს სრულიად გამოფიტული ვბრუნდებოდი შინ. გარწმუნებთ, ყოველდღიური 45-წუთიანი მოგზაურობა სახლიდან სკოლამდე და უკან არ ყოფილა ამ დაღლილობის მიზეზი. მთავარი მიზეზი საკლასო ოთახში გატარებული 45-წუთიანი გაკვთილები გახლდათ და კიდევ ის, თუ როგორ ვიყენებდი ამ დროს ბავშვებთან ურთიერთობისას. იმხანად, რაკი დიდად არ ვფიქრობდი რისკზე და თან დარწმუნებული ვიყავი, რომ ჩემი სამუშაოს მთავარი ასპექტი სასწავლო პროგრამის გულდასმით მიყოლა იყო, დარმუნებული გახლდით, რომ ფიკუსირება პირდაპირ ინსტრუქტაჟსა და საგნის სწავლებაზე უნდა მომეხდინა. მასწავლებლის შეფასებებიდან და მოსწავლეთა გამოხმაურებებიდან გამომდინარე, გამოდიოდა, რომ ჩემი მასწავლებლობა საკმაოდ კარგად მიმდინარეობდა და მეც კარგად ვართმევდი თავს მოვალეობებს. მახსოვს, შაბათ-კვირას ხშირად დავდიოდი ადგილობრივ საკანცელარიო მაღაზიაში, სადაც სლაიდების გასაშვები პროექტორისთვის სხვადასხვა თემატიკის სლაიდებს ვიძენდი ხოლმე – იმ დროს სლაიდ-პროექტორი გახლდათ პირველი რანგის ტექნოლოგია, რომელსაც სწავლებისთვის ვიყენებდი.

მაშინ დარწმუნებული ვიყავი, რომ ელექტროპროექტორის გარეშე ძალიან გამიჭირდებოდა გაკვეთილების ჩატარება და ძალიან ვაფასებდი იმ ფაქტს, რომ პროექტორი მიმცირებდა დაფასთან გასატარებელ დროს (თუმცა ჩემი პიჯაკის სახელოები მაინც სულ დასვრილი იყო ცარცით!). შემდეგ, 2000-ში, მოხდა რაღაც ჯადოსნური და სკოლების სამეცნიერო განყოფილების დეპარტამენტმა ჩვენთვის სატელევიზიო კომპლექტები შეიძინა – ახლა უკვე შემეძლო, ამ დიდი ყუთების მეშვეობით პერსონალური კომპიუტერიდან გამეშვა სასწავლო მასალა და პრეზენტაციები – ელექტროპროექტორების დრო დასრულდა და ჩემი საყვარელი ხელსაწყო პენსიაზე გავიდა! ჩემს ცხოვრებაში ის შეიცვალა, რომ ამჯერად მთელ დროს Power Point-ის პრეზენტაციების მომზადებაში ვატარებდი, რომლებშიც სასწავლო მასალა უნდა ამესახა.

ამ მცირე ექსკურსმა ჩემი მასწავლებლობის ისტორიაში და წარსულზე დაფიქრებამ, მოსწავლეთა მოსაზრებების მოსმენამ და იმის კვლევამ, თუ რატომ ვიყავი მუდმივად დაღლილი და გამოფიტული, იქამდე მიმიყვანა, რომ ერთ მშვენიერ დღეს მივხვდი, რომ საჭირო იყო, „სცენაზე მდგომი ბრძენის“ როლისთვის თავი დამენებებინა და უფრო სწავლების პროცესის ფასილიტატორი (ხელშემწყობი, წარმმართველი) გავმხდარიყავი. ნელ-ნელა გადავედი სხვადასხვა სახეობის სწავლებისა და კოოპერაციული დასწავლის სტრატეგიებზე, რომლებიც სხვადასხვა სახითა და დოზით ხორციელდებოდა გაკვეთილზე. ამ დროს უკვე გამოჩნდა პროექტებზე დამყარებული სწავლების კონცეფციები და მეთოდები. ეს ცვლილება ძალიან ბუნებრივი იყო – მე ხომ საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების მასწავლებელი გახლდით! რა თქმა უნდა, პირდაპირი ინსტრუქცია კვლავ გაკვეთილის ნაწილი იყო, მაგრამ ახლა ეს მეთოდი შეიზღუდა და მას დაახლოებით 15 წუთი ეთმობოდა. როდესაც პასუხისმგებლობები ნელ-ნელა მოსწავლეების მიერ კლასში გაწეულ სამუშაოზე გადავიდა, კლასში აშკარად უკეთესი წონასწორობა დამყარდა და მეც ნელ-ნელა უფრო ეფექტურ და საინტერესო მასწავლებლად ვიქეცი.

ეს ისტორია იმიტომ გაგიზიარეთ, რომ ეს ყველაფერი ხდებოდა იმ მომენტში ჩემს თავს.

დღეს, როდესაც ტექნოლოგიური გარღვევები და პანდემიით გამოწვეული შოკი ერთად მოქმედებს, მასწავლებლებსა და სკოლებს დიდ სტრესთან უწევთ გამკლავება და შესაძლოა, რეაქციამ ბევრ შემთხვევაში წონასწორობის რღვევა გამოიწვია.

შედეგად ბევრგან მივიღეთ ის, რომ ბევრი მასწავლებელი მასწავლებელზე ფოკუსირებულ სწავლებაზე გადავიდა, ხოლო სხვებმა უფრო დიდი ნდობა ტექნოლოგიებზე დამყარებულ სწავლებას გამოუცხადეს. შედეგად მივიღეთ დისტანციური სწავლება და ძნელად სამართავი ჰიბრიდული მოდელები.

დარწმუნებული ვარ, აქ არავის ბრალეულობა არ იკვეთება. ასეთ დროს განმანათლებლებს სურთ რისკები შემცირება და, საზოგადოდ, სულიერი წონასწორობის შენარჩუნება.

ამ შემთხვევაში ალბათ ყველაზე მნიშვნელოვანია იმაზე დაფიქრება, როგორ უნდა ავაგოთ და როგორ გამოვიყენოთ გაკვეთილი.

თუ სტუდენტების სწავლისთვის იყენებენ ტექნოლოგიებს ან პირდაპირ ინსტრუქტირებას, ამ დროს ჩნდება როგორც გამოწვევები, ისე შესაძლებლობები, რომელთა დროსაც საპოვნელია ის ბალანსი, რომელიც ამოცანებსა და სტრატეგიებს შორის უნდა დავამყაროთ.

ქვემოთ გთავაზობთ რამდენიმე იდეას, რომლებიც დაგვეხმარება, დავაბალანსოთ ჩვენი ქმედებები, უზრუნველვყოთ ჩართულობა და მოვამზადოთ ნიადაგი მოსწავლეთა უფლებებით აღსაჭურვად, სწავლების პერსონალიზაციის საშუალებით:

* პირდაპირ ინსტრუქციებს დაუთმეთ მინი-გაკვეთილი – ათი-თხუთმეტი წუთი მთელი გაკვეთილის განმავლობაში.

* გამოიყენეთ სხვადასხვაგვარი სტრატეგია საკითხის განხილვაში მოსწავლეთა ჩასართავად:

. დაინტერესების ეფექტი;

. დამაინტრიგებელი კითხვები ან მენტალური ხატები;

. სურათები, რომელთა შესახებაც დასვამთ კითხვებს და მოსთხოვთ დანახულის მოკლე აღწერას;

. შესთავაზეთ რომელიმე რეალურად არსებული პრობლემის განხილვა;

. ან მიმდინარე მოვლენა და პირადი ისტორია;

. ღია/თავისუფალი სახის თემა, რომელიც გაააქტიურებს შემოქმედებით აზროვნებას ან გამოიწვევს ინტერესს;

. გამოცანა,

. მოკლე, დამაინტრიგებელი ვიდეო, რომელსაც მოკლე საუბარი მოჰყვება;

. გაესაუბრეთ რომელიმე საკითხზე, რომელიც სენსორულ/გრძნობიერ აღქმას გულისხმობს.

. გამოიყენეთ ციფრული ტექნოლოგიებით აღჭურვილი ოთახი სურათების/ნახატების/ვიდეო-ფაილების დახმარებით მსჯელობისა და თანამშრომლობისთვის;

. გამოიყენეთ აქტივობები, რომლებიც გულისხმობს მოძრაობას და მოითხოვს რაიმე საკითხზე დაფიქრებას, საკითხის გააზრებას;

. გადადით ტრადიციულ პედაგოგიურ სწავლებაზე და შესთავაზეთ მოსწავლეებს ტექნოლოგიური და არატექნოლოგიური სწავლების ნარევი;

. ჩართეთ სწავლების პროცესში, როდესაც ეს შესაძლებელია, ასინქრონული დავალებები (მაგ., დავალება, რომელსაც თითოეული მოსწავლე მისთვის კომფორტული სიჩქარით ასრულებს) და უზრუნველყავით ინდივიდუალური ან მცირე ჯგუფის დახმარება მათთვის, ვისაც ყველაზე მეტად ჭირდება დახმარება;

. გამოიყენეთ ან მოითხოვეთ პროფესიული მხარდაჭერა დისტანციური ან ჰიბრიდული სწავლებისას.

. გამოიყენეთ „შეცვლილი/გადაბრუნებული“ საკლასო ოთახის მიდგომა (ე.წ. flipped classroom approach, ინგლ.) – ამ დროს მოსწავლეები ჯერ წაიკითხავენ/ნახავენ ვიდეოზე დავალების თემას, სახლში გაეცნობიან მას, ხოლო კლასში ისაუბრებენ და იკამათებენ მოცემულ საკითხზე. ამ დროს მასწავლებელი, შუამავლის ან წარმმართველის როლშია და ეხმარება დისკუსიას, აზუსტებს საკითხების ფორმულირებას და სხვა.

გახსოვდეთ, რომ ეს მხოლოდ იდეებია. სწორი ბალანსის პოვნა, პერსონალური მოგზაურობაა სწავლების სამყაროში და მოიცავს ხელმისაწვდომ დროს, მხარდაჭერას და თანასწორობას.

ჩვენ შეგვიძლია, დავეთანხმოთ ერთმანეთს იმაში, რომ ტექნოლოგია ბავშვებს იმ შესაძლებლობებს აძლევს, რომლებზეც ჩვენ არც კი გვიოცნებია. თუმცა ისეთ დროს, როგორიც ახლა გვიდგას, ტექნოლოგიური სამყარო ვერ გახდება ჩვენი მთავარი საყრდენი. ტექნოლოგიებისა და ციფრული პლატფორმების როლი დღესაც იგივეა, რაც პანდემიამდე იყო – ეს საშუალებებია, რომლებიც სწავლების პროცესის დახვეწასა და გაძლიერებაში გვეხმარება, მაგრამ არ მართავს მას. მთავარი წინადადებაა: ყოველთვის გვახსოვდეს ის ჯადოსნობა, რომელიც სწავლებას ახლავს თან. რაღაც ისეთი, რასაც ტექნოლოგია ვერასდროს ჩაანაცვლებს.

როდესაც ყველაფერი უკვე ნათქვამი და გაკეთებულია, სწავლების პროცესში ბავშვების ჩართულობა ემყარება მოსწავლის უშუალო შეგრძნებას, თუ რატომ სწავლობს ის რამეს და როგორ შეძლებს ნასწავლის გამოყენებას (აღქმულს და დანახულს მისივე შეგრძნებებით) რეალურ სამყაროში.