სოციოლოგები სუბკულტურას ხალხის ჯგუფს უწოდებენ, რომელიც ძირითადი, “მეინსტრიმული” (ახლა მოდაშია ეს სიტყვა) კულტურის მატარებელია, თუმცა ზოგიერთი ასპექტი (გამოხატვა, ღირებულებები და ა.შ.) განსხვავებული აქვს. სუბკულტურა არ არის მასობრივი, თუმცა დროთა განმავლობაში შეიძლება ასეთად იქცეს. იმ შემთხვევაში, როდესაც სუბკულტურის იდეები რადიკალურად უპირისპირდება “მეინსტრიმს”, ის კონტრკულტურად იქცევა.
განსხვავებულობის განცდას სუბკულტურის მიმდევრები მანამდე არ იწვევენ, სანამ თავიანთ იდეებს “გარეთ არ გამოიტანენ”, ანუ საკუთარი გამოხატვის თავისუფლების ფარგლებში არ დაიწყებენ მოქმედებას. სწორედ ამ მომენტში გადაწყდება, მიიღებს მათ მასა თუ არა.
სუბკულტურა შეიძლება ერთი კონკრეტული ფაქტორის გარშემო იყოს გაერთიანებული. ხშირად ეს ფაქტორი მუსიკაა. რა ტიპის, როგორი გარეგნობისა და ჩაცმის სტილის ადამიანები გახსენდებათ, როდესაც მუსიკასთან ასოცირებული სუბკულტურის შესახებ გეკითხებიან?
ნება მომეცით, თქვენ მაგივრად ვუპასუხო: დახეული, ზოგჯერ ჯაჭვებასხმული ვიწრო ჯინსის შარვალი, ნახატიანი ან წარწერიანი მაისური, პირსინგი (ზოგჯერ – ხელოვნური), გრძელი, ზოგჯერ შავად, წითლად ან ვარდისფრად შეღებილი თმა, რკინისდეტალებიანი სამაჯური, ოდნავ ჩაშავებული თვალები…
რას ეძახით ასეთ ადამიანებს?
დიახ, სწორად გამოვიცანი – როკერებს.
ეს – საუკეთესო შემთხვევაში 🙂 თორემ ხშირად მათ მაიმუნებად, სატანისტებად, მწვალებლებად, ქართველობის გამრყვნელებად და ათას უბედურებად მოიხსენიებენ. პრობლემა ის არის, რომ საქართველოში ისინი ცოტას თუ აინტერესებს და კიდევ უფრო მცირეა იმ ადამიანთა რიცხვი, ვისაც რაიმე მაინც წაუკითხავს როკ სუბკულტურების შესახებ.
თუ საკითხში ოდნავ უფრო ღრმად ჩავიხედავთ, დავინახავთ, რომ “როკერობა” არ არის უბრალო ახირება და მას საკმაოდ საინტერესო ქვეტექსტებიც აქვს. ადამიანთა ის ერთობა, რომელსაც მეინსტრიმსაზოგადოება “როკერს” ეძახის, სინამდვილეში შეიძლება მრავალ სუბკულტურად დაიყოს. ბევრს იქნებ გაუკვირდეს, მაგრამ მათი ცხოვრების წესი მეტ-ნაკლებად სერიოზულ ფილოსოფიურ და იდეოლოგიურ ბაზისს ეფუძნება, ხელოვნების კუთხითაც საკმაოდ მრავალფეროვანნი არიან, აქვთ საკუთარი მოდა, ფერწერა, ლიტერატურა, მუსიკა და კინემატოგრაფიაც კი.
სამი ყველაზე დიდი და გავლენიანი სუბკულტურა, რომელიც როკის გარშემოა გაერთიანებულიმ არის პანკ (Punk), გოთ (Goth) და ემო (Emo) სუბკულტურები. ამჯერად მინდა პანკების შესახებ მოგითხროთ.
Punk – ეს სუბკულტურა 1970-იან წლებში მუსიკალური მიმდინარეობა Punk Rock-ის პარალელურად აღმოცენდა. სად დაიწყო პირველად პანკ მოძრაობა, ძნელი სათქმელია, თუმცა ყველაზე ძლიერი ის ბრიტანეთში, ავსტრალიასა და შეერთებულ შტატებში გახლდათ. პანკ კულტურამ ერთგვარად გააერთიანა მანამდე არსებული ყველა ახალგაზრდული მოძრაობა.
პანკების იდეოლოგია ძალიან ფართოა. დამკვიდრებული სტერეოტიპის თანახმად, ისინი მემარცხენეები არიან, თუმცა ჩვენს დროში მათი იდეები მთელ პოლიტიკურ სპექტრს მოიცავს. მიუხედავად იმისა, რომ განსაზღვრულ საზოგადოებებში პანკებისადმი უარყოფითად არიან განწყობილნი, მათი მთავარი ლოზუნგი მშვიდობაა. ისინი აქტიურად ეწევიან ანტიავტორიტარულ, ანტიმილიტარისტულ, ანტისექსისტურ თუ ანტიჰომოფობიურ პროპაგანდას.
სახვითი ხელოვნება. პანკ მხატვრობას ხელოვნების ცალკე მიმდინარეობად ვერ განვიხილავთ, თუმცა არის თავისებურებები, რომლებიც მას ახასიათებთ. პროტესტი, ბევრი გაურკვეველი ფერი და ერთმანეთში არეული კომპოზიციები პანკ სუბკულტურის მხატვრობის მთავარი ნიშნებია. განვითარება ასეთმა ხელოვნებამ სხვადასხვა მუსიკალური ჯგუფის ალბომის გარეკანების, აფიშებისა და პლაკატების საშუალებით მოახერხა. საინტერესოა ამ მხრივ 70-იანი და 80-იანი წლების ბრიტანული სტრიტ არტიც – ქუჩის ხელოვნება, რომელიც კედლებზე თუ ქუჩაში ინსტალაციებისა და ნახატების განთავსებას გულისხმობს.
პანკების მუსიკა მრავალგვარია: როკ-ენ-როლი, ფოლკ პანკი, სკა, პროტოპანკი… ხანდახან მათ მუსიკას აგრესიულს უწოდებენ, რაც ხშირად მართებული არ არის. მრავალი სხვა ჟანრისგან განსხვავებით, პანკ როკში ჩვეულებრივზე მეტი მნიშვნელობა ენიჭება არა მელოდიას, არამედ ლირიკას. თუ პანკ მხატვრები გაურკვეველი კომპოზიციებით ცდილობენ პროტესტის გამოხატვას, მუსიკაში ყველაფერი სხვაგვარადაა: ტექსტები გასაგები და პირდაპირია, ზოგჯერ – ზედმეტად პირდაპირიც. იგრძნობა მეამბოხე იდეოლოგია, რომელიც მზადაა დაიცვას საკუთარი ინტერესები უსამართლო ჩარევისგან.
პოსტსაბჭოთა სივრცეში პანკ მუსიკა საკმაო პოპულარობით სარგებლობდა და ახლაც სარგებლობს. ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი რუსული ჯგუფი, “Кино”, რომელსაც ვიქტორ ცოი ედგა სათავეში, “ახალი ტალღის” როკსა (New Wave) და პოსტპანკს უკრავდა. ცოი 1990 წელს საკმაოდ ახალგაზრდა, 28 წლისა, უბედური შემთხვევის შედეგად გარდაიცვალა, თუმცა მის მიერ დატოვებული მუსიკა მთელი პოსტსაბჭოთა სივრცისთვის დღესაც აქტუალური და მისაღებია.
რაც შეეხება მოქმედ ბენდებს, ამ მხრივ ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესოა ბელორუსიული ჯგუფი “Ляпис Трубецкой”, რომელმაც სულ რამდენიმე დღის წინ ფესტივალ Tbilisi Open Air-ზე დაუკრა. მუსიკოსების სტილი ე.წ. AgitPop-ია – აგიტაციური პოპი, რომელშიც უხვადაა სკა პანკის ელემენტები. “Ляпис Трубецкой” თამამად შეგვიძლია ჩავთვალოთ პოსტსაბჭოთა პანკ მუსიკის ერთ-ერთ სერიოზულ და ხარისხიან წარმომადგენლად.
ჯგუფი ცოცხალი მაგალითია იმისა, როგორ უნდა შეინარჩუნო საპროტესტო განწყობა და თანაც მიაწოდო მასას ის იდეები, რომელთა გამოხატვაც გინდა. მათი რამდენიმე სიმღერა ბელორუსიის მთავრობამ დაბლოკა, ჯგუფის ლიდერი სერგეი მიხალოკი კი არაერთხელ ქცეულა შავი პროპაგანდისა და ბელორუსი სამართალდამცავების მსხვერპლად.
მიუხედავად ყველაფრისა, ბენდი აქტიურ მოღვაწეობას განაგრძობს. თბილისში მათი მოსმენა ჩემთვის, როკმუსიკის მოყვარულისთვის, ნამდვილად მოულოდნელი და სასიამოვნო იყო. დადებითი ემოციები ძალიან დიდხანს გამყვება.
როგორც ხედავთ, პანკ მუსიკას შეუძლია საკმაოდ დიდი როლი ითამაშოს საზოგადოების ცხოვრებაში. ამ სუბკულტურის იდეები ერთმნიშვნელოვნად ეწევა სამოქალაქო აქტივობისა და ლიბერალური ღირებულებების (ტოლერანტობა, თანასწორობა და ა.შ.) პროპაგანდას, რაც ნამდვილად დადებითი ფაქტორია.
სუბკულტურათა სიმრავლე განვითარებული საზოგადოების ძალაა და არა სისუსტე. კარგი იქნება, თუ ქართული საზოგადოებაც გააცნობიერებს, რომ ეს სავსებით ჩვეულებრივი ადამიანები მათ საფრთხეს არ უქმნიან, რომ ისინი არ არიან სატანისტები, არ წვავენ კატებს 🙂 და არც ქართველობას გვართმევენ; რომ მოსწავლე, რომელიც სკოლაში უცნაური ვარცხნილობით მოდის, გარშემო მყოფთა პროვოცირებას კი არ ცდილობს, უბრალოდ სურს, განსხვავებული იყოს. ეს მისი უფლებაა და არა ვინმეს მიმართ უპატივცემულობის გამოხატულება.
როგორ მოვიქცეთ მათთან მიმართებით? ისევე, როგორც ყველა დანარჩენი ადამიანის მიმართ ვიქცევით. იმედი მაქვს, ეს პოსტი ამის გაცნობიერებაში ოდნავ მაინც დაგეხმარებათ.
ახლა კი მინდა, ჩემი ერთ-ერთი უსაყვარლესი ტრეკით დაგემშვიდობოთ, რომელსაც ზემოთ ნახსენები სკა პანკ ჯგუფი “Ляпис Трубецкой” ასრულებს.
