ლიტერატურის ეკრანიზაცია კინოს დაბადების (ოფიციალური თარიღი – 1895 წ.) პირველსავე წლებში დაიწყეს. თავდაპირველად ეს იმით იყო განპირობებული, რომ ფილმების შემქმნელები შთაგონებას უფრო ძველი (“მაღალი”) ხელოვნების ნიმუშებში ეძებდნენ. არსებობდა განწყობა, რომ კინო აუცილებლად უნდა დასესხებოდა ხელოვნების სხვა დარგებს, საუკუნეების განმავლობაში იქ დაგროვილი გამოცდილება გამოეყენებინა და ასე დაეინტერესებინა ადრეულ წლებში კინემატოგრაფიის მიმართ სკეპტიკურად განწყობილი მაყურებელი. სწორედ მაშინ გაჩნდა კინოში ეს არაკინემატოგრაფიული ტენდენცია, რომელიც მოგვიანებით, მას შემდეგ, რაც კინოენა დაიხვეწა, მეტ-ნაკლებად გადაილახა. იყვნენ რადიკალებიც, მაგალითად, კინორეჟისორი სერგეი ეიზენშტეინი, რომელიც ამბობდა, რომ ლიტერატურაში არსებობს ნაწარმოებები, რომლებიც წყობითა და მხატვრული აზროვნებით კინემატოგრაფიულია (მათ შორის – კინემატოგრაფიის გაჩენამდე დაწერილი ლიტერატურაც, მაგალითად, პუშკინის „რუსლანი და ლუდმილა”). ასეა თუ ისე, გასული საუკუნის ათიანი წლებისთვის კინოში უკვე მრავალი სქელტანიანი რომანის, პიესისა და მოთხრობის ეკრანიზაცია არსებობდა.
დღეს მათი რიცხვი გაცილებით დიდია. ეკრანიზაციის ანუ ეკრანისთვის ლიტერატურული, პროზაული და პოეტური ნაწარმოებების, ოპერისა და ბალეტის ადაპტაციის პრაქტიკა თანამედროვე კინოში ისევე გავრცელებულია, როგორც საუკუნის წინ იყო. როგორც წესი, ყველა ლიტერატურული ბესტსელერი გარკვეული ხნის შემდეგ კინოეკრანზეც ხვდება. ამის მაგალითებია “ჰარი პოტერი”, “ბეჭდების მბრძანებელი”, “და ვინჩის კოდი” და მრავალი სხვა.
ოცდაათიან წლებში რომანების ადაპტაციას ერთგვარი საგანმანათლებლო ფუნქციაც მიენიჭა. მას, ვისაც დიდი ლიტერატურის ნიმუშები არ ჰქონდა წაკითხული, შეეძლო, კინოდარბაზში სულ რაღაც ორიოდე საათში “განათლებულიყო”. ლიტერატურის ასეთი სახით მოხმარება-მონელების ტენდენციას საბჭოთა კინომცოდნეები აკრიტიკებდნენ. რუსეთში, მაგალითად, წერდნენ, რომ მაყურებლები ამ გზით არასრულფასოვნად შეიცნობდნენ მაღალმხატვრულ ლიტერატურულ ნაწარმოებებს.
საქართველოში დღესაც არსებობს ეკრანიზაციის კრიტიკის ტენდენცია. ჩვენ გარშემო ბევრი ისეთი ადამიანია, რომელიც აცხადებს, რომ ჯერ წიგნი უნდა წაიკითხო და შემდეგ ნახო მისი კინოვერსია. ასევე პოპულარულია მოსაზრება, რომ მხატვრული ნაწარმოების მიხედვით გადაღებული ფილმი ყოველთვის უფრო სუსტია, ვიდრე მისი ლიტერატურული პირველწყარო. ამ მოსაზრების ეჭვქვეშ დაყენება თავისთავად აუცილებელი მგონია (თუმცა აქ ამაზე საუბარი შორს წაგვიყვანს), მაგრამ ისიც ფაქტია, რომ მრავალი ნაწარმოები, განსაკუთრებით – მაღალმხატვრული ღირებულებისა, სჯაბნის ეკრანიზაციას. ეს უმეტესად მაშინ ხდება, როცა ფილმის ავტორებისთვის ამოსავალი წერტილი ლიტერატურაა და არა კინემატოგრაფი. თანაც, როგორც წესი, აკრიტიკებენ ადაპტაციებს XIX-XX საუკუნეებში დაწერილი ნაწარმოებებისა, რომლებიც დღემდე შედის იმ ადამიანთა წასაკითხი წიგნების სიაში, ვისაც პრეტენზია აქვს, განათლებულ პიროვნებად მიიჩნევდნენ.
ეკრანიზაციების ჩვენება შეიძლება უცხო და ქართულენოვანი ლიტერატურის კურსის ფარგლებში, რომელიმე ნაწარმოების შესწავლის დაწყებამდე ან შემდეგ. არ არის აუცილებელი, ეს ფილმი შედევრი იყოს. თუ მასწავლებელი მიიჩნევს, რომ ეკრანიზაცია პირველწყაროს ჩამოუვარდება, კარგი იქნება სათანადო არგუმენტების მოხმობა, ასევე – განსხვავებული ხედვის ერთმანეთისთვის გაზიარება. ფილმისა და ლიტერატურული ნაწარმოების პარალელური განხილვის მეშვეობით გაიზრდება ინტერაქცია კლასსა და მასწავლებელს შორის, რაც მოსწავლეებისთვის კრიტიკული აზროვნების გაღვივების შესაძლებლობას მოგვცემს.
არა მხოლოდ მწერლების, არამედ მუსიკოსების, მხატვრების, მეცნიერების, საზოგადო მოღვაწეების შესახებაც მრავალი ბიოგრაფიული (მხატვრული თუ დოკუმენტური) ფილმის მოძიებაა შესაძლებელი. გაკვეთილზე მათი გამოყენება უთუოდ წაადგება სასწავლო პროცესს.
