სამშაბათი, მარტი 19, 2024
19 მარტი, სამშაბათი, 2024

სიყვარულის ახსნა

ანა კორძაია-სამადაშვილის ახალი რომანი „ზინკა ადამიანი“

„ადამიანი იმდენივე ღირს, რამდენიც კაცობრიობა“, – წერს ნიკო ლორთქიფანიძე თავის ცნობილ ნოველაში „დადიანის ასული და მათხოვარი“. ამ უნივერსალურ სათქმელს ეხმიანება ანა კორძაია-სამადაშვილი თავისი რომანით „ზინკა ადამიანი“ (2019 წ.). თანამედროვე პოსტმოდერნისტულ ეპოქაში, როდესაც ასე გაუფასურებულია ფუნდამენტური ღირებულებები, ნიჰილიზმისა და ეგზისტენციალური კრიზისის პირობებში, პოლიტიკურ-სოციალური თუ ეკონომიკური ტრავმების ფონზე, ადამიანს უჩნდება სურვილი გამოსავლის ძიებისა, თავდაღწევისა და მხატვრული ლიტერატურა ისევ ერთგულ თავშესაფრად წარმოჩნდება, თავისებურ ოაზისად, რომელიც იდენტობის გარკვევაში ეხმარება მკითხველს. ზოგადად, ანა კორძაია-სამადაშვილი თავისი რომანებით არ სთავაზობს მკითხველს იმგვარ სავანეს, სადაც შეიძლება ყველაფრისგან, უპირველეს ყოვლისა კი, ფიქრისგან გათავისუფლდე, პირიქით, მტანჯველი და ტკივილიანი ფიქრის გზით ცდილობს იგი უხილავად იმოქმედოს მკითხველზე, მისი კათარზისის მაპროვოცირებელი გახდეს და ათქმევინოს: „მხოლოდ მაშინ ვარ ბედნიერ,/როცა ვარ შეწუხებული“ (ვაჟა-ფშაველა).

მის ახალ რომანს, „ზინკა ადამიანს“, თანამედროვე ქართულ ლიტერატურაში გამოარჩევს ერთგვარი იმპროვიზაციული, ჯაზური სტილი, თემის ვარიაციული დამუშავება, ფრაზების სიცხადე და სიზუსტე, პოსტმოდერნიზმისთვის დამხასიათებელი თხრობის თავისუფლება, როდესაც ავტორი მხატვრულ ტექსტში ხან ჩნდება და ხან ქრება, როგორც რომელიმე ინსტრუმენტზე შესრულებული მელოდია. თანაც ისე, რომ სრულ თანხმიერებაშია რომანისეულ პერსონაჟებთან, რომლებიც თავიანთი ფიქრით, განსჯითა თუ მოქმედებით წარმოსახულ სამყაროს ქმნიან, სიცოცხლის ხმაურითა და ფერადოვნებით სავსეს. ტექსტის ერთიან კომპოზიციურ მთლიანობაში სერიოზული, ხალისიანი თუ სასაცილო ეპიზოდები გადაწნულია ყოფის ტრაგიკულ ამბებთან და იქმნება ტრაგიკომიკურობის განცდა.

რომანის კითხვისას მკითხველი რწმუნდება, რომ მწერალს უყვარს ადამიანები, რომელთა უმრავლესობა არც კარგია და არც ცუდი, არამედ „ცუდ-კარგია“. ამ თვალსაზრისით, ეხმიანება გურამ დოჩანაშვილის გრიშა კეჟერაძეს, რომელიც იმასაც ამბობს, რომ „სადაც სიყვარული ურევია, ყველაფერი ლამაზდება“ („იგი სიყვარულისთვის იყო გაჩენილი, ანუ გრიშა და მთავარი“). ამ რომანში კი, „ზინკა ადამიანი“, სიყვარულია ყველგან „გარეული“, თანაც, ისეთი დიდი დოზით, რომ პატარა, უმნიშვნელო ადამიანები, არანაირ კვალს რომ არ დატოვებენ რეალურ ცხოვრებაში, „ლამაზები“ არიან. ამიტომაც რჩებიან მკითხველის წარმოსახვაში.

ანა კორძაია-სამადაშვილი ამ რომანშიც წარმოჩნდება თავისი ცოცხალი და ექსპრესიული თხრობის მანერით, მოქნილი სტილით, პერსონაჟთა ხატვის თავისებურებით, ამბის გადმოცემის ნაირგვარ რაკურსთა ოსტატური მონაცვლეობით. მისი რომანები და მოთხრობები ცნობილია ქართველი მკითხველისთვის („შუშანიკის შვილები“, „ვინ მოკლა ჩაიკა“, „მარგარიტა“ და სხვ.). მისი მხატვრული ნაწარმოებები, რა თქმა უნდა, განსხვავდება ერთმანეთისგან დრო-სივრცული თუ თემატური თვალსაზრისით, მაგრამ ერთი რამ აქვთ საერთო: მწერლის მთავარი საფიქრალი ადამიანია, თავისი სიკეთითა და ბოროტებით, სიყვარულითა და სიძულვილით, ერთგულებითა და ღალატით და ყველა იმ თვისებით, რომლებიც შეიძლება მოკვდავმა ამ ხანმოკლე და „წყევლაკრულვიან“ წუთისოფელში გამოავლინოს.

მის მხატვრულ სამყაროში, ერთი შეხედვით, მხოლოდ რაციონალური, მატერიალური სამყაროა აქცენტირებული თავისი სიჭრელითა და მრავალხმიანობით, თუმცა ირაციონალური, მეტაფიზიკური, მაგიური და მისტიკურიც ისე ჩუმად იჭრება, როგორც ჩრდილი, რომელიც ცოცხალი სამყაროს მარადიული თანამდევია. მაგალითად, მის რომანში „შუშანიკის შვილები“ ირაციონალურია სათაურში გამოტანილი და აქცენტირებული „შვილები“, ქართველ მკითხველს ალუზიებითა და ინტერტექსტუალური გადაძახილების ცდუნებით რომ აბნევს. რომანის წაკითხვის შემდეგ ცხადი ხდება, რომ „შვილები“ ის  უჩინარი სულიერი არსებები არიან, რომლებითაც სავსეა ქალაქი, რომელთაც შევიგრძნობთ, მაგრამ ვერ ვხედავთ, თვალის ასახელად კი კვლავ ის გამოცდილი ხერხია საჭირო, რომელსაც „გაღვიძება“ ჰქვია ყოფითი საზრუნავებით სავსე „ძილისგან“, ხშირად გონებისა და სულის თვალს რომ უხშობს და უბრმავებს ადამიანს.

წიგნის („ზინკა ადამიანი“) ყდაზე მწერლის ბავშვობის ფოტოა გამოსახული. პატარა ლამაზი გოგონა, რაღაცას თუ ვიღაცას რომ ემალება, ოდნავ შეშინებული, დიდი, ბრიალა ცნობისმოყვარე და უცოდველი თვალებით გვიყურებს, თითქოს გვათვალიერებს და გვზვერავს, ეჭვობს, დაგვენახვოს თუ არა, თან იდუმალებით სავსე მარადიული ბავშვობის გულწრფელ, უტკივილო და უზრუნველ სამოთხისეულ სამყაროში გვეპატიჟება. თუმცა შევაღებთ წიგნის კარს და ცხოვრების ბაბილონური სიჭრელის შუაგულში აღმოვჩნდებით. ეს სამყარო სავსეა ფერითა და მუსიკით, სიყვარულისა და სიძულვილის გრადაციებით, ტკივილისა და სიხარულის მრავალფეროვანი ნიუანსებით.

მწერალი თავიდანვე გვთავაზობს ერთგვარ სატყუარას, როცა ამბის თხრობას ზღაპრისეული ფრაზით იწყებს: „იყო და არა იყო რა“. ეს მოთხრობილი ამბების უნივერსალურობაზე მიგვანიშნებს. თავიდანვე ვიცით, რომ რასაც წავიკითხავთ, არ იქნება მხოლოდ წარსული, ჩავლილი და გაფერმკრთალებული, არამედ მარადიული აწმყო, რომელშიც, ეკლესიასტეს კანონზომიერებით, თაობები ერთმანეთს ენაცვლებიან, ხოლო „ქვეყანა ჰგიეს უკუნისამდე“.

„იყო ერთი ქალაქი“ – ვიწყებთ კითხვას და შევდივარ ამ ნაცნობ-უცნობ ქალაქში, თბილისში, რომელიც გვიზიდავს თავისი მრავალხმიანობით, სასწაულებით, მითებითა და ლეგენდებით. თბილისი არაერთი თანამედროვე ქართველი მწერლის პროზაში წარმოჩნდება, მაგრამ აქ მაინც განსხვავებულ სურნელსა და ფერებს შეიგრძნობს მკითხველი. ყველა კარგი მწერალი ხომ თავის განსაკუთრებულ მხატვრულ რეალობას ქმნის. გმირების საასპარეზო სივრცე ურბანულია, მაგრამ პერსონაჟები მხოლოდ ქალაქელები არ არიან, არამედ, უბრალოდ და უპირველესად, ადამიანები და მნიშვნელობა არა აქვს, სად იცხოვრებენ. სოფელი კი ის სივრცეა, რომელიც დროდადრო მოგონებებში შემოიჭრება, როგორც სიმშვიდის სიმბოლო.

რომანის მთხრობელი თავიდანვე გვიქმნის ერთგვარი ფეერიულობის განცდას, როდესაც გვაცნობს უცნაურ კაცს, რომელიც „არავის უნდა ეგონოს უბრალო“, რადგან თუმცა ცისფერი, მაინც სხვადასხვა ფერის თვალები აქვს და პოეტია: „ის კაცი სულ ამბებს ჰყვებოდა, ქალაქისას, სირინოზების ნაამბობს და გაჭრილი ბაღის ყვავების მოტანილს. მეც ვისმენდი და მერე ვყვებოდი. ახლაც ამას ვაპირებ“. მწერალი სწორედ ამგვარად ინიღბავს თავს და გვაჯერებს, რომ ამ უცნაური კაცის მოყოლილ ამბებს იხსენებს. ამგვარ ხერხს ხშირად შეხვდებით ქართულსა თუ მსოფლიო ლიტერატურაში.

ზოგადად, „ზინკა ადამიანი“ ამბებიანი რომანია, რომლებიც ერთგვარ რიტმს ქმნიან. ეს ამბები კი, რეალური თუ ზღაპრული, ისეა ერთმანეთში ჩახლართული, არც პერსონაჟები განარჩევენ და მკითხველიც ასე შედის ამ უცნაურ, სიტყვებით შექმნილ მხატვრულ განზომილებაში. როგორც იტალო კალვინო შენიშნავს: „ლექსებსა და სიმღერებში რიტმს რითმა განსაზღვრავს, პროზაში კი მოვლენები ერითმება ერთმანეთს. მოვლენები ისე ეწყობა ერთმანეთს, როგორც რითმა – ლექსში“ (იტალო კალვინო, „სისწრაფე“). რომანის ამბები ერთგვარი კარნავალურობის შეგრძნებასაც იწვევენ. მრავალფეროვნებას ქმნის ადამიანთა ნიღბიანი თუ უნიღბო სახეები.

რომანის მცირე ავტორისეული შესავალი ერთგვარი უვერტიურაა. შემდეგ მუსიკა სხვადასხვა ფორმით მთელ რომანს არა მხოლოდ მუსიკალურ ფონად გაჰყვება, არამედ ერთგვარ მონაწილედაც იქცევა. ის განსაზღვრავს მოვლენების, ამბების რიტმსაც, არა მხოლოდ პერსონაჟთა, არამედ მკითხველის ხალისიანი თუ სევდიანი განწყობილებების მაპროვოცირებელ იმპულსადაც იქცევა.

რომანის ხერხემალი პაპისა და შვილიშვილის უხინჯო და უნაკლო სიყვარულია, რომელიც სხვადასხვა გზად და ბილიკად განიტოტება. მწერალს ისე ძალიან, გადამდებად უყვარს თავისი პერსონაჟები, რომ არც მალავს: „თუ ზინკა მზე იყო, ალექსი იყო მზეთამზე, პაპების პაპა. ყველაზე ჭკვიანი, მაღალი, კეთილი და გადასარევი. და ლამაზები იყვნენ, ყველაზე ლამაზები. საერთოდ, დედამიწა იმიტომ ტრიალებდა, რომ ყველანი ასეთი ლამაზები და გადასარევები იყვნენ“. ზოგადად, ამ რომანშიც „სიყვარული ატრიალებს მზეს და ვარსკვლავებს“ (დანტე). ამ რომანშიც ცხოვრება აუხსნელი და ქაოსურია, თავისი  ჯოჯოხეთით, განსაწმენდელითა და სამოთხით, თავისი იდუმალი წრეებითა თუ შრეებით, რომლებშიც პერსონაჟები რეალურად თუ ფიქრებით, ნებით თუ უნებურად, „მოგზაურობენ“. ამ გზაზე საკუთარ თავს ხან გაურბიან, ხან პოულობენ, ხან ხვდებიან და ხან შორდებიან.

მწერალი გვარწმუნებს, რომ ისინი ლამაზი არიან: ალექსი, ზინკა, დათა, კოტიკო, თამრო და სხვანი – რომანის მთავარი თუ ეპიზოდური გმირები. მათი სილამაზე უცნაურია, რადგან თვალით დასანახი არ არის. ისინი არც განსაკუთრებული სულიერებით გამოირჩევიან. მათი სილამაზე მათსავე უბრალოებასა და გულწრფელობაშია. ეს კი მხოლოდ იმას გულისხმობს, რომ უნიღბოდ ცხოვრებას ახერხებენ, არავის არ აჩვენებენ თავს. ისინი გამოუთქმელად დაატარებენ გულში მზეს, ღმერთს, რომელსაც არც ტაძარი აქვს სადმე და არც თაყვანისმცემელ-მლოცველ-მორწმუნენი ჰყავს.

რომანისეულ გზებსა და ბილიკზე ჩნდებიან და ქრებიან ლამაზი ადამიანები, თავიანთი ცდუნებებით, ვნებებითა და ილუზიებით, ყოფით წვრილმანებში გახლართულნი და მეოცნებენი. ისინი იჭრებიან მთავარ გმირთა ცხოვრებაში თავიანთი ნაირგვარი ფიქრით, განსჯითა და მოქმედებით. ისინი ქმნიან პაპისა და შვილიშვილის ნაცნობსა თუ უჩვეულო ურთიერთობის ფონს. ამგვარად, მწერალი ქმნის წარმოსახულ მჩქეფარე მიკროსამყაროს, რომელიც იტევს ადამიანური ყოფის პალიტრის ყველა ძირითად ფერს, მათ გრადაციასა და ნიუანსს.

რომანის თხრობა, როგორც აღვნიშნეთ, ჯაზურ კომპოზიციას ჰგავს, იმპროვიზაციებითაა სავსე. ყველა პერსონაჟი თითქოს ერთგვარი ინსტრუმენტია, თავისი ხმა და მელოდია აქვს რომანის ერთიან სიუჟეტურ ქარგაში. მთავარი პერსონაჟის, ალექსი ადამიანის, გარმონიც ერთგვარად პერსონიფიცირებულია, რომელსაც თავისი რიტმი და ფუნქცია აქვს. გარმონის სახელი „რავიატაც“ სიმბოლურ მნიშვნელობას იძენს. მწერალმა ინსტრუმენტი პერსონაჟის ნაწილად აქცია. ისინი ერთმანეთს ჰგვანან, რადგან ორივე ნაკლული და ხარვეზიანია, ალექსი ადამიანი კოჭლია, ხოლო გარმონს – სახელის ასო დაკარგვია, თუმცა ეს ხარვეზი არცერთს ხელს არ უშლის, რომ ლაღად იაროს და იარსებოს რომანის მხატვრულ განზომილებასა თუ მკითხველთა გულებში. გარმონს „ტრავიატა“ ერქვა. იქნებ არც ის არის შემთხვევითი, რომ მას საწყისი ასო ტ დაეკარგა და დარჩა „რავიატა“. ვერდის ცნობილი ოპერის სახელი ალბათ ტრაგიკული სიყვარულის გახსენებას გამოიწვევდა, ალექსის კი თავისი გარმონით მხოლოდ სიხარული მოაქვს, ხალხს ართობს და სიცოცხლის ხალისს მატებს. ეს გარმონი პაპისა და შვილიშვილის, ალექსისა და ზინკას, სულიერი კავშირის სიმბოლოცაა. ისინი თითქოს ამ გარმონის საშუალებით ერთ განუყოფელ მთლიანობას ქმნიან. მუსიკის სულითაა რომანი გაჟღენთილი. შთამბეჭდავია დეტალი, რომელიც მკითხველის წარმოსახვაში რჩება: მატარებლის ქვეშ პატარა დაუღალავი კაცუნები სხედან და მატარებლის დაძვრისთანავე დოლებს უბრახუნებენ, სწორედ ამიტომაც გაისმის ასეთი რიტმული და მწყობრი ბაგაბუგი, როდესაც სადმე მიემგზავრები.

რომანში მკითხველის წინაშე გადაიშლება პატარა ადამიანების დიდი ცხოვრება. რეალურ ყოფაში მათი სავარაუდო პროტოტიპები არ ტოვებენ კვალს, ისტორიას არ ამახსოვრდება მათი სახელები, არც თაობები გაიხსენებენ, მაგრამ ისინი ქალაქის ლეგენდებსა თუ ანეკდოტურ მცირე ამბებში იპოვიან ადგილს, მწერალი კი დავიწყების უმოწყალო და უჩინარ ხელს გამოსტაცებს და შეგვახვედრებს, კიდევ ერთხელ დაგვარწმუნებს, რომ ყოველი ადამიანი მნიშვნელოვანია, „ღვთის ხატება და მსგავსებაა“, ჭუჭყიანი ტალახისაგან ღვთაებრივი თითებით გამოძერწილი და უკვდავ სულჩადგმული, ამიტომ თავისუფალია იმისთვის, რომ სიცოცხლით, როგორც საჩუქრით, გაიხაროს, დატკბეს და თავისი ხანმოკლე არსებობა იზეიმოს. ამიტომაც მწერალმა არ გამოუგონა რაიმე გვარი მთავარ პერსონაჟებს, ისინი ადამიანები არიან: ალექსი ადამიანი და ზინკა ადამიანი. ისევე, როგორც ავთანდილმა უთხრა შეშინებულ ასმათს: „კაცი ვარ, ადამიანიო“, თითქოს ეს საკმარისი უნდა ყოფილიყო იმისთვის, რომ ქალს მის მიმართ ნდობა გასჩენოდა.

მცირე დეტალებით გამდიდრებული თხრობა კინოსთვის დამახასიათებელი ახლო ხედების ეფექტით გამოირჩევა. მკითხველი გარკვევით ხედავს ყველა პერსონაჟს, მათს სახეზე აღბეჭდილ მიმიკებს, უსიტყვოდ რომ გამოხატავენ ფიქრს, გრძნობასა და ემოციურ განწყობას. მწერალი ზედმიწევნით ხატავს იმ გარემოს, რომელშიც ეს პერსონაჟები ფიქრობენ, მოძრაობენ, სუნთქავენ და ოცნებობენ.

რომანის ძირითადი ტოპონიმი თბილისია, რომელსაც კარგად იცნობს ავტორი, რადგან აქ დაიბადა და გაიზარდა. მწერალი ერთ ინტერვიუში აღნიშნავს: „ეს არის კალინინის მოედანი, ნომერი პირველი. მე იქ დავიბადე, იქ გავიზარდე და იქ ვიყავი ყველაზე ბედნიერი. ამ ადგილს ჰქონდა ერთი არაჩვეულებრივი თვისება, იქ არ ჰქონდა მნიშვნელობა, ვინ რა ხნისა იყო, ვის რა შეძლება ჰქონდა, ვინ რა სქესისა იყო და ვის როგორი გოგოები ან ბიჭები მოსწონდა. რევოლუციონერის მოედანი ნომერი პირველი იყო ადგილი, სადაც ყველა იყო თანატოლი და ჰქონდა ერთი საარსებო გარემო, ერთი ეზო და იმის გათვალისწინებით, რომ ერთხელ დავთვალე და აღმოჩნდა, რომ შვიდი ეროვნების ადამიანი ვცხოვრობდით ერთად, სულ იყო ზეიმი, ვიღაცის დღესასწაული. შეიძლება იმიტომ ვფიქრობ ასე, რომ იქ ვიყავი პატარა, მაგრამ სწორედ ამით იწყება ჩემი გმირის ამბავი, ის ერთხელ იყო პატარა და იყო ძალიან ბედნიერი რევოლუციონერის მოედნის პირველ ნომერში“. სწორედ ეს ეზოა რომანის ცენტრალური ადგილი, პერსონაჟთა ენერგეტიკული ველების გადაკვეთის სივრცე, ერთგვარი გზაჯვარედინი, სადაც ისინი ერთმანეთს ხვდებიან იმისთვის, რომ უყვარდეთ, სძულდეთ, შურდეთ, განიცადონ, დაახლოვდნენ, შემდეგ ისევ დაშორდნენ სიკვდილითა თუ სხვა რამ მიზეზით. თუმცა, რომანის გეოგრაფიული სივრცე მხოლოდ თბილისით არ შემოიფარგლება და საბჭოთა კავშირის სხვა რესპუბლიკებშიც „მოხვდება“ მკითხველი.

მთავარი პერსონაჟები საბჭოთა ტოტალიტარული რეჟიმის ტრავმირებული ადამიანები არიან. უამრავ ამბავში გამოიკვეთება ალექსისა და მისი დის, ზინკას ტრაგიკული ისტორიაც. უკიდეგანო და ცივი რუსეთის ერთ პროვინციაში ერთმა სასოწარკვეთილმა პაპამ შეშინებული და შიმშილისაგან გასავათებული შვილიშვილები – და-ძმა ჩასხა მატარებელში და საქართველოსკენ გადასარჩენად გამოუშვა. საქართველო, „ზღაპრული ქვეყანა“ (კნუტ ჰამსუნი), „მიწიერი სამოთხე“ (ჯონ სტაინბეკი) ერთადერთ იმედად და გადარჩენის კუნძულად აღიქმება. პატარა ბიჭი თავის მცირეწლოვან დას, ზინკას, პატრონობს. მკითხველის მეხსიერებაში რჩება კადრი: „მატარებლის ქვეშ ზის ზინკა, ზედ ბორბალთან, და უკვე რამდენიმე დღეა, მატარებელი მიდის, მიგრუხუნებს, ხედი არ იცვლება და პატარა ბიჭი და პატარა ზინკა მხოლოდ რელსებს ხედავენ“. მწერალი კლასიკურ ინტრიგას იყენებს. მატარებელში რაღაც უნდა მოხდეს, ასეთია ცხოვრების დაუწერელი კანონი. ერთ სადგურზე საჭმლის საძებნელად ჩამოსული ბიჭი დაიჭირეს, მატარებელი კი წავიდა პატარა და მშიერ ზინკასთან ერთად. ალექსი დარწმუნებულია, რომ ზინკა ვერ გადარჩებოდა და ამ ტკივილით იზრდება.

მკითხველის წარმოსახვაში სამუდამოდ რჩება შეშინებული ზინკა, სამყაროს სისასტიკით გაოცებული ანგელოზური მზერით. თუმცა რომანში შემდეგ მისი შვილი ამოყვინთავს იმისთვის, რომ ცხოვრების მშფოთვარე ტალღებიდან ზედაპირზე, გადასარჩენად ისევ „ამოაგდოს“ ახალი პატარა ზინკა გადასარჩენად. სწორედ ეს პატარა ზინკა, შემდეგ დაქალებული და ცხოვრების ორომტრიალში ჩართული, ბავშვობის სამოთხიდან გამოძევებული ცხოვრების ჯოჯოხეთში, არის რომანის მთავარი გმირი პაპა ალექსი ადამიანთან ერთად.

მწერალი კლასიკური თხრობის ნაცნობ სტრატეგიას იყენებს და რომანს 21 ამბის აკიდოდ აქცევს. თითოეული ამბავი რომანის ერთიანი ფერადოვანი მოზაიკის ნაწილიცაა და ცალკე ნოველასავითაა, თავისი სათაურითა და ეპიგრაფებით. ეს ძალიან საინტერესო და საგულისხმო ეპიგრაფებიც დამახასიათებელი დეტალია ამ რომანისა, რომლებიც თავიანთ აზრობრივ-ემოციურ რიტმსა და ტონალობას განაპირობებენ, თავიანთ ამბებს ჰყვებიან და რომანისეულ დროსივრცულსა თუ აზრობრივ არეალს აფართოებენ, წარსულის, აწმყოსა და მომავლის გამაერთიანებელ რგოლებად იქცევიან. რომანის ამბები, როგორც აღვნიშნეთ, საბჭოთა ეპოქაში მიმდინარეობს, ამიტომ პოლიტიკური კონტექსტი ხან ცხადად და ხან ქვეტექსტებში კარგად წარმოჩნდება. მკითხველი საბჭოთა იმპერიის ვრცელ სანახებში მოგზაურობას მეოცე საუკუნის 30-იანი წლებიდან იწყებს, ძირითადი ამბები კი მეოცე საუკუნის 80-90-ან წლებში ხდება. ეპოქა უბრალო ადამიანების ყოველდღიური ყოფის დეტალებში სახიერად წარმოჩნდება. ამიტომ მკითხველი საქართველოს უახლესი წარსულის, პოლიტიკურ-სოციალური ცვლილებებით გამოწვეული სულიერ-მატერიალური „ქაოსის“ მოწმე ხდება.

„ალექსი ადამიანი ისტორიაში შევიდა“ – ასეთი ხმამაღალი სათაური აქვს პირველ თავს, რომელშიც მთავარი პერსონაჟის მძიმე ბავშვობისა და დავაჟკაცების შესახებ გვიყვება მწერალი. მკითხველის თვალწინ მეოცე საუკუნის მძიმე, 30-იანი წლების რუსეთი იხატება. ბავშვთა სახლმა ის სისატიკესა და დაუნდობლობას მიაჩვია. გვახსენდება რუბენ გალიეგოს რომანი „თეთრით შავზე“, რომელიც ამ ყოფას კარგად წარმოაჩენს. ყმაწვილი ალექსი სწორედ ერთ მხეცურსა და დაუნდობელ ჩხუბში დაკოჭლდა. კეთილი მეეზოვის გადარჩენილმა ბიჭმა გარმონზე დაკვრა ისწავლა და დამოუკიდებელ ცხოვრებას შეუდგა, სიმღერით შოულობდა დაუმადლებელ ლუკმაპურს, მღეროდა ხალხის შიმშილსა და გაჭირვებაზე: „კალინინის ოლქის ბორკოვოს ბავშვთა სახლის აღსაზრდელი ალექსი ადამიანი, რომელსაც სინამდვილეში არც ალექსი ერქვა და არც ადამიანი იყო გვარად, მაგრამ ამას როგორ იტყოდა! – ეს ალექსი ადამიანი უკრავდა და მღეროდა“, „ვოლგისპირეთის მოშიმშილე ოლქიდან გამოქცეული და ბავშვთა სახლში გაზრდილი, უსახლკარო და უსახელო კაცი“. მისი მსმენელები პირველი მსოფლიო ომიდან დაბრუნებული სულიერად და ფიზიკურად დაჭრილ-დასახიჩრებული ადამიანები იყვნენ. თბილისი ალექსი ადამიანის მატერიალურ-სულიერ თავშესაფრად იქცა.

მწერალი გვიხატავს, როგორ ვერ გააუხეშა ცხოვრების სისასტიკემ ალექსის გული. მიუხედავად იმისა, რომ საბჭოთა კავშირი სავსე იყო საყოველთაო ბედნიერების ყალბი პლაკატური სულისკვეთებით, ალექსი გულწრფელად იყო ბედნიერი, რადგან ჰქონდა „დედამიწაზე საუკეთესო აკორდეონი“. თავს კი ერთ კინოჟურნალში ნანახ აკორდეონისტთან აიგივებდა, დედამიწაზე სიმღერით რომ დააბიჯებდა და დაუსრულებლად მიჰყვებოდა გზებსა და ლიანდაგებს: „დედამიწა ტრიალებდა, ალექსი მღეროდა და გოგოები ცეკვავდნენ“. ალექსი თავის მცირე სივრცეში სიყვარულს უხვად გასცემდა და იღებდა. დრო კი ცხოვრებასა და რომანშიც ულმობლად გადის, ამასობაში ხრუშჩოვის ეპოქაც დგება, ადამიანები იზრდებიან ქვეყანაში  პათეტიკური ლოზუნგებისა, რომელთაგან ერთი ასეთია: „კომუნიზმი ადამიანებს ყოველმხრივ სულიერი და ფიზიკურ განვითარებას ხელს უწყობს“.

მწერალს თხრობაში შემოჰყავს ახალი პერსონაჟები და რომანისეული მელოდია განსხვავებული ნიუანსებით მდიდრდება. „შავი ზღვის პირას“, სოჭში, ალექსის ახალი მეგობრები უჩნდებიან, ომგამოვლილი ქართველები, დათა და კოტიკო. დათას ცალი ფეხი არა აქვს, კოტიკოს კი ხელზე თითები აკლია. ეს მხიარული ქართველები თავბრუდამხვევი ამბების მოყოლით გამოირჩევიან. ბარონ მიუნჰაუზენის სულიერი მემკვიდრენი ალექსის ფინეთისა თუ ქერჩის ამბებით ახალისებენ. უყვებიან, მაგალითად იმას, რომ ტყვედ ჩავარდნილმა დათამ ნატანებიდან წაღებული მანდარინი ფინელებს აჭამა და „გადარია ხალხი“. მერე თურმე დათვის მახეში გაება და ფეხი მოიჭრა თავდასაღწევად. მწერალი თხრობაში პოლიტიკურად ნაღვლიან ფრაზას შემოაპარებს: დათა და კოტიკო ალექსის ისე ელაპარაკებოდნენ, „თითქოს სოჭი მართლა საქართველო ყოფილიყო“. კოტიკოც მუსიკოსი იყო და ვიოლინოზე უკრავდა, სანამ თითებს დაკარგავდა. დათა და კოტიკო ლაღობენ, ხალისობენ, როცა საკუთარ ოჯახსა და ცოლ-შვილზე ჰყვებიან, გამოგონილსა და რეალურს, ტყუილ-მართალს ერთმანეთში ურევენ და მსმენელის აოგნებენ უცნაური ამბებით.

„ქალბატონებო და ბატონებო, გოგოებო და ბიჭებო. მე ვარ ალექსი ადამიანი. ამ აკორდეონს ჰქვია რავიატა“ – ყოველ საღამოს ამგვარი თვითწარდგენით იწყებს ალექსი და მკითხველიც მინი-კონცერტების მონაწილე ხდება. ერთი შეხედვით, უბადრუკ ყოფას ადამიანები საკურორტო ხანმოკლე რომანებით ამდიდრებენ. მწერალი კი რომანტიკულობის გასამძაფრებლად იმეორებს ფრაზას: „შავი ზღვის პირას“. მთავარი კი ისაა, რომ ალექსი, კოტიკო და დათა, ლამაზი ადამიანები, „ერთად გამოიგონებენ რამე ამბავს, სულელურს და სასაცილოს“.

რომანში ხშირად გვხვდება მწერლის უსაყვარლესი სიტყვაა „ლამაზი“, რომელსაც თავისი ნაირგვარი მელოდია დაჰყვება. ეს სიტყვა მკითხველს უხეში, მახინჯი რეალობის მიღმა გადახედვაში ეხმარება. ასევე, მისი საყვარელი სიტყვაა „გადასარევი“, რომელიც ყურადღებას იქცევს სხვადასხვა სინტაგმაში გამოყენებით. მაგალითად: „გადასარევ ქალაქ სოჭში“. „გადასარევად ვიცნობდი“; „გადასარევად გამოიყურები“, „გადასარევად მღერი“ და სხვ. სწორედ სოჭში გაიცნობს ალექსი თეთრკაბიან გოგონას, ნინიკოს, როგორც კოტიკომ შეაფასა, „თხელს, როგორც მეშვიდე სიმს“. მწერალი კონტრასტისთვის ხატავს დიდმკერდიან მთასავით ქალს, პროკოფიევნას, ნინიკოს დედას, ცხოვრებისა და ავადმყოფობისაგან გაწამებულს, საძაგელ ხასიათიანს. მწერალი კარგად შენიშნავს, რომ ნინიკოსნაირი გოგოები მხოლოდ წიგნის სამყაროში ჩნდებიან და ქრებიან, რეალურად კი იმათთვის არსებობენ, ვისაც დიდი სიყვარულისა სჯერა.

ეპოქას კარგად წარმოაჩენს ერთი თავის („პატარა ყველა საყვარელია“) ეპიგრაფად გამოტანილი ლექსი: „საახალწლო ნაძვისხეზე არ მოუშვათ ელისო,/ იმიტომ, რომ იგი არის შვილი მავნებელისო“. პროკოფიევნას ყოფა ირეკლავს საბჭოთა ეპოქაში ბევრი რეპრესირებულის ბედს. მამამისს, მდიდარ ქველმოქმედ ვაჭარს, ქონებაჩამორთმეულს, შეშინებულს, დამცირებულსა და შეურაცხყოფილს, ახალმა გვარმაც – მარლენიძე (მარქსისა და ლენინის შეერთებით) – ვერ უშველა, ძაღლივთ დახვრიტეს. რომანის თავისებურებად ისიც შეიძლება მივიჩნიოთ, რომ მწერალი არა მხოლოდ უშუალოდ ტექსტში, არამედ ცალკეულ თავის ეპიგრაფში წარმოაჩენს დროს. მაგალითად, თავს, რომელსაც „დაიკოები და ძამიკოები ჰქვია“, ეპიგრაფად უძღვის ფრაზები, საბჭოთა ეპოქას რომ აღწერენ. ასევე, თავს „განათლება ნათელია“ და სხვ. თამრიკოს ფაბრიკული ცხოვრების ეპიზოდიც კარად წარმოაჩენს საბჭოთა ქალების კოლექტიური შრომის ტანჯვა-წვალებას. ზინკას პიონერთა რიგში მიღება და ფიცის რიტუალი საბჭოეთის ბავშვების ყოფას აცოცხლებს.: „მე, ზინკა ადამიანი, შევდივარ რა საბჭოთა კავშირის პიონერული ორგანიზაციის რიგებში, ვიძლევი საზეიმო დაპირებას…“.

მწერალი მსუბუქად, სასაცილოდ გვიყვება, როგორ ჩამოდის ალექსი ადამიანი თბილისში, ძმაკაცებთან ერთად როგორ შეაბიჯებს იტალიურ ეზოში და ნინიკოს ხელს ითხოვს. სწორედ დათას ცოლმა, კუკიამ, სამივეს „ლამაზები“ შეარქვა. კოლორიტულად გამოიკვეთება ყველა პერსონაჟი და მათ შორის ქალი – კუკიაც. რომელმაც ალექსის ქართულის „კუკიური დიალექტი, მდიდარი და ხატოვანი“, შეასწავლა. „ჟოფრეი დე პეირაკივით“ კოჭლმა და სიმპათიურმა, მაღალმა ალექსიმ, ქართულად დაწერილი სიმღერით ყველა მოხიბლა. როგორც იტყვიან, კალმის ერთი მოსმით იხატება იტალიური ეზო, თავისი „მარადიული“ კატით, სახელად მალულათი, შუა ეზოში გოგო თამრიკო ხალიჩას რეცხავს. ის ალექსის „თურ ჰეირდალსა და ჟერარ ფილიპს“ თუ სიზმრად ნანახ „ვესტერნის გმირს“ მიამსგავსებს და სამუდამოდ უიმედოდ შეუყვარდება. უცხოური ფილმები, წიგნები და მუსიკა საბჭოთა ყოფაში ქმნიან თავისუფლად სასუნთქ სივრცეებს. ალექსიზე უნუგეშოდ შეყვარებულ თამროსაც თავისი მელოდია აქვს, რომელიც  მას დასამახსოვრებელ პერსონაჟად აქცევს. მას სჯერა, რომ „ის, ვინც შეყვარებულია, ბედნიერია“, ამიტომ თამრიკო ძალიან ცდილობდა ალექსი ადამიანი თავის ბედნიერებად ჩაეთვალა. უბრალოდ, ზოგჯერ შეხსენება სჭირდებოდა ხოლმე: „თამრო, შენ ბედნიერი და შეყვარებული ხარ და არა მარტოხელა, ბებერი და უბედური“. მკითხველის თვალწინ იბადება დიდი სიყვარული, უბადრუკი ყოფის გამლამაზებელი. დედის უარის მიუხედავად, ნინიკო ალექსის ხვდება, ხელსაც მოაწერენ, მაგრამ ბრმა შემთხვევა, შხამიანი სოკოს კერძი იმსხვერპლებს დედა-შვილს. დაქვრივებული ალექსი ნინიკოს ბინაში იწყებს ცხოვრებას. პერსონაჟთა პალიტრას ამდიდრებს ამ ეზოში მცხოვრები ლეკვიშვილის ჯადოსნურთვალებიანი მოხდენილი „მოსისინე“ ქალი, თავის ღალატით, საყვარლითა და გაგიჟებული ქმრით. რომანისეულ იტალიურ ეზოს ალამაზებს ზინგერების მრავალშვილიანი ოჯახი. ერთგვარ ნაჩვევ იდილიას არღვევს ახალი მეზობელი, თამრიკოს აზრით, მდიდარი და გოიმი, ახალი გამდიდრებული, ნუვორიშის ცოლი, რომელიც სხვათა ბინების ყიდვასა და გაფართოებას აპირებს.

ბითლზის სიმღერის „ვერაფერი შეცვლის ჩემს სამყაროს“ ეპიგრაფის ფონზე იხატება ალექსი ადამიანის თბილისური  ცხოვრების ახალი ამბები. მისი მშვენიერი  თვალებჟუჟუნა, მოკისკისე სატრფო, მედდა ანასტასია და მოულოდნელად გამოჩენილი შვილიშვილი, რომელსაც პასპორტში ეწერა, რომ ის იყო „ზინაიდა ალექსის ასული ადამიანი“. ამიერიდან პატარა ზინკა პაპის, ალექსის შვილი გახდა: „წვრილი ხელ-ფეხი, გადატყავებული მუხლი, ორი გაფშეკილი ნაწნავი ზედ თეთრი ნეილონის, კიდეებმომწვარი ბაფთებით. ძალიან პატარა, გაკნაჭული, უშნო გოგო – ზინკა“. ასე გაჩნდა ალექსის ცხოვრებაში ზეციდან ჩამოვარდნილი საჩუქარივით ორწლინახევრის ზინკა, პაპას რომ ეძახდა და ეხუტებოდა. რა თქმა უნდა, მკითხველი ძაფს აბამს და პერსონაჟთან ერთად სჯერა, ეს ბედისწერაა, იცის, რომ ამგვარად „გამოეცხადა“ წლების წინ დაკარგული და, უმწეო ზინკა.

პატარა ზინკა, თითქოს „არსაიდან მოსული“ პაპისა და მისი მეგობრების დიდი სიყვარულით სავსე გარემოცვაში იზრდება. კოტიკოს მოყოლილი თავბრუდამხვევი ზღაპრებით ყალიბდება, როგორც პიროვნება. ზინკა ჩვეულებრივი გოგოა, დიდი კბილებით, დიდი ზომის ფეხსაცმლით, ზორბა აღანაგობითა და უნაზესი სულით, მამაცი და გამბედავი.  იტალიურმა ეზომ, პაპამ და მისმა მეგობრებმა ზინკას უპირობო ბედნიერება, სიცოცხლით ტკობა ასწავლეს, ამიტომაც, როცა გაიზარდა და ლამაზების მფარველობის გარეშე დარჩა, მაინც არ იყო მარტო, რადგან საკუთარი თავი ჰყავდა. ნინა სიმონეს ცნობილი სიმღერით შთაგონებულმა თვითონაც მოიგონა სიმღერა, თითქოს ინგლისურ ენაზე დაწერილმა, უცხოსიტყვებიანი ტექსტის რიტმმა უკარნახა ტკივილიანი სათქმელი:

„წასასვლელი აღარსად მაქვს

და მეტირება.

მე არ მაქვს ფული,

მე არ მაქვს საქმე,

მე არ მყავს პაპა… “

სიმღერას კი ძალა აქვს ტკივილის შემსუბუქებისა და გაქრობისა, მართალია, ის ისევ ბრუნდება, მაგრამ კვლავაც სიმღერით შეიძლება მოგერიება.

რომანს ერთგვარ მაგიურ შეფერილობას სძენს პერსონაჟთა მოყოლილი შთამბეჭდავი ზღაპრები, მაგალითად, კატების, ტომისა და ტიმის შესახებ და სხვ. მწერალი გვიხატავს, ზინკა როგორ იზრდება პაპის ძმაკაცთა, მეზობელ-მოკეთეთა გარემოცვაში, როგორ მოგზაურობს, დაეხეტება და მღერის პაპასთან ერთად. კარგად წარმოჩნდება თანატოლ ნიგოსთან ერთად გატარებული სასკოლო ცხოვრება. ნიგო აწოწილი და ხელბურთით გატაცებული ზინკასგან განსხვებით, „ნატო ვაჩნაძესავით“ ლამაზია და წიგნების კითხვა უყვარს. ნიგო ნინიკოს ჰგავს. ალექსი მას „ლილიან გიშს“ ამსგავსებს. მასაც ნინიკოსავით განწირულების ბედი დაჰყვება.

კოტიკოს ნათქვამი ცხოვრებისეული სიბრძნე მსჭვალავს რომანს: „კიდევ კარგი, არავინ იცის, რა ელის. კაცმა რომ იცოდეს, რა დღეში ჩააგდებს ეს ცხოვრება, იმავე დღეს მტკვარში დაიხრჩობდა თავს“. მწერალი კარგად ხატავს, როგორ შემოდის პატარა ზინკას ცნობიერებაში სიკვდილი. „პომპეის ნახატი“ სწორედ სიკვდილის შიშით ზაფრავს. ჩნდება სურვილი, რომ ყველა ერთად დაიხოცოს, რომ ერთმანეთის სიკვდილმა გული არ ატკინოთ: „ვაიმე, პაპლო, შენ არ მომიკვდე“. რომანს ხშირად მსჭვალავს სასოწარმკვეთი ფიქრიც: „საშველი არაა და არც სამართალი“. ზინკას სიკვდილმა თავი გააცნო: მან ჯერ თემიკო და ზურიკო წაიყვანა, ისინი აფხაზეთის ომს ემსხვერპლნენ. მამამ, დათამ, ტკივილს ვერ გაუძლო და თავი მოიკლა. მეოცნებე კოტიკო წარმოსახულ სამყაროში, „სორია-მორიას სასახლეში“, მეჯლისზე, პირველ ვიოლინოზე ჰენდელს რომ უკრავდა, წყალში დაიხრჩო. პაპის ჯერიც დადგა. მწერალმა ალექსი ადამიანის სიკვდილი მისტიკურ საბურველში გახვია. პაპის დაკარგვა ზინკასთვის დიდი ტკივილია, მაგრამ „როცა თუნუქის სახურავების თავზე გადაფრენილი ფარშევანგი დაინახა, იფიქრა, ნიგოს დახედა ანგელოზმა, აუ, ზოგს რა ბედი აქვსო, რა იცოდა, რომ მალაქ თავუსმა პაპას მოაკითხა და წაიყვანა მაღლა, მაღლა, ყველაზე შესანიშნავი ქალაქის თავზე მოკაშკაშე მაისის მზისკენ“. „მალაქ თავუსი“ იეზიდური რელიგიის მთავარანგელოზია. თბილისს, მულტიკულტურულ ქალაქს, მრავალფეროვანი რელიგიის ანგელოზები მფარველობენ. ეს ქმნის მის სულიერ გამორჩეულობას. ყოველ შემთხვევაში, ეს რომანი ამის განცდასაც უჩენს მკითხველს. ასე რომ, მწერლისთვის ლამაზი ადამიანები, განურჩევლად ეთნოსისა, „მზის წილნი არიან“. ალუზია ჩნდება „ვეფხისტყაოსნისა“: „მზე უშენოდ ვერ იქმნების, რადგან შენ ხარ მისი წილი“. სიცოცხლე გასაძლებია მხოლოდ მაშინ, როცა მზის ამგვარი რწმენა გაქვს.

რომანის თხრობის რაკურსი ხშირად იცვლება, რაც განაპირობებს მის დინამიკურობას. ზინკას ნაამბობში ირეკლება მეოცე საუკუნის 90-იანი წლების საქართველოს ამბები: „კრასინკის, უშუქობისა და შეშის „ფეჩის თანხლებით“. ვხედავთ, რომ ისიც ამბების მოყვარულ გოგო გაზრდილა, ტყუილ-მართლისა რომ სჯერა.

ასე მიედინება ჩვენი უახლესი ისტორია რომანის ფურცლებზე. ზინკას წინაშე ახალ-ახალ დაბრკოლებები ჩნდება. მაგრამ ცხოვრება გრძელდება და მკითხველიც ზინკას ფიქრების ნაკადებს მიუყვება, მისი განსჯისა და მოქმედების მოწმე ხდება. ზინკამ მემკვიდრეობით მიღებულ რავიატას არ უღალატა, ახლა ის უკრავს და მღერის ხან ნინა სიმონესა და ხან ბილი ჰოლიდეის სიმღერებს: „იმიტომ, რომ ლამაზი ხარ… იმიტომ რომ ლამაზი ხარ“. მნიშვნელოვანია მისი შეხვედრა აბოსთან (იმავე, აბესალომთან), გულწრფელი გატაცება და სიყვარული. „ზინკა ფიქრობდა, რომ აბო ლამაზებმა გამოუგზავნეს“. ამიტომ აბო „ლამაზი“ იყო იმ მნიშვნელობით, როგორითაც მას და პაპას და მის მეგობრებს ესმოდათ. მწერალს მოსწონს მკითხველთან ამგვარი თამაში, როდესაც პერსონაჟს აბო თბილელად მოიხსენიებს. ამიტომ მკითხველს უჩნდება განცდა, რომ ის ზინკას მხსნელად შეიძლება მოევლინოს. მოულოდნელად შემოჭრილი სიყვარულის ახალი მელოდია ზინკას ცხოვრებას ამდიდრებს: „მიყვარხარ! მიწა რომ აშრება, ვიაროთ ხომ, ზინკა? აბა, რა აბო!…. ვიაროთ და ვიაროთ. ისეთ ადგილებში, სადაც არც შენ ყოფილხარ და არც მე, და დანარჩენები, სადაც ვყოფილვართ, ერთმანეთს ზამთარში ვუამბოთ, ღუმელთან ჩამოვსხდეთ და მოვყვეთ“. ზინკა ნინა სიმონეს სიმღერას მღეროდა იმის შესახებ, რომ მარტოსულს, ცხოვრების აზრდაკარგულს ჰქონდა თავისუფლება, რომელსაც ვერავინ წაართმევდა. თავისუფლება, ჰყვარებოდა სიცოცხლე და ადამიანები. და ეს იყო მთავარი. აქ კვლავ თხრობის ჯაზური იმპროვიზაცია იჭრება. ფრაზები, გამეორებული სიტყვებით, მუსიკალურია, მოკლე, სხარტი, უბრალო და ნათელი. ასე გამოიკვეთება აბოს „ჰანგი“, მისი სულის ინსტრუმენტზე უჩინარი უკრავს ნაღვლიან „ამბავს“ ჯაგლაგა ცხენისას, რომელიც სოფელში ბებოსთან სტუმრობისას შეუყვარდა, მაგრამ რომელიც ერთ ზამთარს მგლებს შეაჭამეს, რადგან ოჯახს მისი გამოსაკვები თივა არ ჰქონდა. შემდეგ ზინკას სევდიანი მოგონება ამოტივტივდება, ბავშვობაში ანაპაში, ზღვაში როგორ ნახა სირინოზი, რეალურად კი, მოკლული ქალის გალურჯებული ცხედარი. ავტორი ასეთ დროს სადღაც ქრება, საერთოდაც, ხშირად ქრება და პერსონაჟები სიტყვებად აქცევენ თავიანთ ფიქრსა და გულისთქმას. აბო, უნებური ალუზიით ჰაგიოგრაფიის ცნობილ პერსონაჟთან, მკითხველში იწვევს განცდას, რომ მან შეიძლება თავისი სიყვარულით გააბედნიეროს ზინკა ადამიანი. ეს ილუზია ზინკასაც უჩნდება და დგება ჟამი სიყვარულისა: „მერე იყო ზაფხული, მერე დადგა შემოდგომა. მერე დაიწყო ნოემბერი, და ეს ძალიან გრძელი, ძალიან ბედნიერი დღეები იყო“ – ეს ფრაზა რომანში მუსიკალური ფრაზასავით მეორდება. აბო როგორც მოულოდნელად შემოიჭრა, ასევე მოულოდნელად გაქრა. აბოსთან რომანმა ზინკას მოუტანა სიხარული, რომელიც ხანმოკლე აღმოჩნდა და სასოწარკვეთის მწარე გემო დაუტოვა. ზინკა არ უნდა დაკარგულიყო, რადგან ძლიერი ჩანდა, „მონღოლური ღაწვებითა და ღონიერი ხელებით“, მაგრამ ეს არ აღმოჩნდა საკმარისი გასაძლებად.

რომანის პერსონაჟთა ხასიათებს კარგად გამოკვეთს დიალოგები. მათი მეტყველება ცოცხალი და ექსპრესიულია. მათი ლექსიკა სავსეა ბარბარიზმებით, ჟარგონით, ბილწსიტყვაობითაც. მწერალი, ე.წ. უცენზურო, ვულგარულ ლექსიკას ფუნქციურად იყენებს, ამგვარად, უფრო უშუალოდ და დამაჯერებლად წარმოაჩენს მათ შეუნიღბავ სახეებს.

რომანს ერთგვარი მისტიკურ-მაგიური ფინალი აქვს, რომელიც თავისუფალი ინტერპრეტაციების საშუალებას იძლევა. სიყვარულში იმედგაცრუებულ ზინკას, რომელიც აბოსთან განშორების შემდეგ მარტო ბრუნდება შუაღამისას, გზაში, სახლამდე, ხიდთან ქოფაკები დახვდებიან, „ზინკა აღტაცებით მიხვდა, რომ დაიღუპა“. აქ სიტყვა „აღტაცებით“, ერთი შეხედვით, უადგილოა, ამიტომ დაგვაფიქრებს მის ქვეტექსტურობაზე. ზინკა მიხვდა, რომ სხვა, უცნობ, სიკვდილის სამყაროს უნდა შეხვედროდა, სადაც ლამაზები დახვდებოდნენ, თავიანთი დიდი სინათლითა და სიყვარულით. ის იქცა აბოს მოყოლილ ამბებიდან იმ ჯაგლაგად, მგლებმა რომ შეჭამეს: „ყვიროდა, მაგრამ ღმერთს არ ესმოდა“. ეს ეგზისტენციალური სიცარიელე ღვთისა და ადამიანის კავშირს რომ აუქმებს, გამოუთქმელი და უსაშველო იმედგაცრუებითა და განწირულების შეგრძნებით ავსებს მკითხველს. ჯვარზეგაკრული იესო ქრისტეს სიტყვებიც ამოტივტდება გონებაში: „მეცხრე საათს ხმამაღლა შეღაღადა იესომ: ელოი, ელოი, ლამა საბაქთანი? რაც თარგმანით ნიშნავს: ღმერთო ჩემო, ღმერთო ჩემო, რატომ მიმატოვე მე?“ (მარკოზი, 15, 34).

მწერალი ზღაპრისეული ელემენტებით აძლიერებს და უფრო დრამატულ-ფეერიულს ხდის საფინალო ეპიზოდს. კოტიკო და დათა გაჩნდნენ დასახმარებლად. გაავებული, მშიერი ძაღლების დაგლეჯილი ზინკა მტკვარში ვარდება, იქ კი ის აფრაგაშლილი გემი მოცურავს, რომელზედაც ხშირად მღეროდა. კიჩოზე პაპა ალექსია, საყვარელი „პაპლო“ და  რავიატას ძველებურად წელავს. ზინკა კოტიკოსთან ერთად გემბანზე ხტება. ამ დროს წყლიდან სირინოზებიც ამოყოფენ თავს: „ხა-ხა-ხა! – იცინოდა დათა, და კოტიკოც იცინოდა, და პაპაც და ზინკაც, და მერე, როგორც ჰყვებიან, იმ ალიონზე, მაგრად რომ ციოდა და ხიდზე კაცის ჭაჭანება არ იყო“, მტკვარზე ის სიმღერა გაისმა, რომელსაც ზინკა ხშირად მღეროდა. გემმა, რომელსაც სიმღერაში ელოდა ზინკა, მარადიული მუსიკის სამყაროში წაიყვანა:

„ლამაზი გემი, იალქანი,

ღუზა, ზღვა.

არავინ მინდა სხვა,                                                                                                                .

მხოლოდ შენ გელი“.

წყალი ხომ მითოლოგიურად განახლებისა და აღორძინების სიმბოლოა. ქართულ ლიტერატურაში არაერთი პერსონაჟი ინთქმება წყალში (დათა თუთაშხია, თარაშ ემხვარი და სხვ.). გემის სიმბოლიკაც გამჭვირვალედ ამხელს, რომ სინათლე და სიყვარული მხოლოდ დროებით მიინავლება ხოლმე. მკითხველს მაინც სასოწარკვეთილებისა და გაურკვევლობის განცდა ეუფლება. რატომ? ეს კითხვა უადგილოა, როგორც ბოჰუმილ ჰრაბალი წერს: „წიგნებითა და წიგნებიდან ვისწავლე, რომ ზეცა არ არის ჰუმანური და ადამიანი, რომელიც ასე ფიქრობს, არც თვითონ არის ჰუმანური“ („მეტისმეტად ხმაურიანი მარტოობა“). მიუხედავად ცხოვრებისეული უსამართლობისა, მკითხველს სჯერა, რომ იმ იდუმალ დროს, როდესაც ღამით წყალიც კი ჩერდება და იძინებს, ნაღვლისფერ სიჩუმეში ტალღა გადგაფუნდება და ზინკა სირინოზივით ამოყვინთავს ხელში რავიატათი და თავდავიწყებით იმღერებს. იმიტომ, რომ ზღაპარს ასე უხდება. იმიტომ, რომ წიგნის გმირები მარადიული სიცოცხლისთვის არიან შექმნილნი. ასე გვიმდიდრებს ანა კორძაია-სამადაშვილი ამ რომანით იმ რეალობას, რომელშიც ვცხოვრობთ. ლიტერატურის დანიშნულებაც ხომ ესაა, როგორც ამას ამბობს მარიო ვარგას ლიოსა, არასრულყოფილ სამყაროს რაღაც შემატოს.

„ლამაზი“ რომანი ლამაზი სიტყვებით სრულდება: „ამ ამბავს ვუძღვნი დედაჩემის მეგობრებს… ლამაზ გოგოებს, რომლებიც მეოცე საუკუნეში დარჩნენ“. ამ რომანით, როგორც მწერალმა აღნიშნა ერთ ინტერვიუში, მან, მართლაც, „სიყვარული აუხსნა“ ნაცნობსა და უცნობ ადამიანებს, თბილისსა და უცხო ქალაქებს, მთელ სამყაროს.

 

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი