პარასკევი, მარტი 29, 2024
29 მარტი, პარასკევი, 2024

მასწავლებელი კლარნეტითა და სამართებლით

ამ ზაფხულს ნაბოკოვისას დავარქმევდი. წაკითხული წიგნები თავიდან წავიკითხე, ენციკლოპედიისთვის სტატიები ვთარგმნე მწერლისა და მისი ყველაზე გახმაურებული რომანის შესახებ, ბევრი ვიფიქრე შორეულ ქვეყანას შეკედლებულის არჩევნის სისწორეზე – ენის შეცვლის მეორე, დამანგრეველ მხარეზე და ბოლოს ოქტომბრის რევოლუციის სხვა შედეგით დამთავრება, რუსეთში გატარებული მწერლის ცხოვრებაც წარმოვიდგინე. რას დაწერდა? როგორ?

ვ. გ. ზებალდის „ემიგრანტები“ ავიღე და იქაც დამხვდა, წიგნის ოთხივე ნაწილში. ხან სახელითა და გვარით არის მოხსენიებული, ხან – არა, მაგრამ ადვილად ვხვდებით, ვინ იქნება. ერთ მოთხრობაში მთავარი გმირი, პაულ ბერეითერი ცხოვრების მეგობარს, ლუსი ლანდაუს ასე გაიცნობს: ქალი ბულვარში ნაბოკოვის ავტობიოგრაფიას კითხულობს, კაცი ორჯერ ჩაუვლის, მერე კი „ცოტა ძველმოდური, მაგრამ გამართული ფრანგულით“ გამოელაპარაკება.

სწორედ პაულ ბერეითერზეა ეს წერილი – მასწავლებლად დაბადებულზე, უცნაურსა და თავისებურზე, ბედისწერას დამორჩილებულზე, არჩევნის გარეშე დარჩენილზე. მის  ამბავს მომნუსხველი ენით, წვრილმანებზე ყურადღების გამახვილებით გვიყვებიან, ჩემი გულის მოსაგებად კი ისიც საკმარისი აღმოჩნდა, რომ „მას ყველა, ქალიც და კაციც, პაულ ბერეითერად ან მასწავლებელ ბერეითერად კი არა, უბრალოდ, პაულად მოიხსენიებდა. ისეთი შთაბეჭდილება დამრჩა, თითქოს თანამედროვეთა თვალში ის მუდმივ ბიჭად რჩებოდა და ზრდასრულად არავინ აღიქვამდა“. მთხრობელი მისი ყოფილი მოსწავლეა, რომელსაც წარსულის ბილიკებზე სიარული, მოგონებების მარცვალ-მარცვალ შეგროვება გადაუწყვეტია. თითქოს სასიცოცხლო მნიშვნელობისა გამხდარა იმ კაცის თავს გადამხდარის ბოლომდე შეტყობა, რომელიც ნელ-ნელა დაშორდა ყველაფერს, რაც უყვარდა; ყველას, ვინც უყვარდა.

ირმის ამბავი. მთელი ღამე თოვდა და დილით იმხელა თოვლი დახვდა, რომ სკოლის გზას სადღესასწაულო განწყობით დაადგა. პირველად უნდა შესულიყო კლასში, რომლის დამრიგებლადაც პაული გაემწესებინათ. „მუქი მწვანე პულოვერი მეცვა, რომელზეც ირემი იყო ამოქარგული და საკლასო ოთახში რომ შევაბიჯე, ვიგრძენი, როგორ ცნობისმოყვარედ მომშტერებოდა ორმოცდათერთმეტი თანატოლი. პაულის ხმაც თითქოს შორიდან მომესმა: კარგ დროს მოხვედი, გუშინ ირმის ნახტომზე ლეგენდას მოვყევი და ახლა შენი პულოვერიდან ირმის სქემას დაფაზე გადავიტანო“. მასწავლებელმა პულოვერი გაახდევინა და მოსწავლეებს აჩვენა, როგორ შეეძლოთ სურათის უმცირეს ნაწილებად – პატარა ჯვრებად, კვადრატებად, წერტილებად დაშლა და თავიდან აწყობა.

საშოშიეების ამბავი. „შემაღლებულ ადგილზე არასდროს დამდგარა. თუ მერხთან ან მუშამბის დახეულ მსოფლიო რუკასთან არ იდგა, მაშინ მერხებს შორის დადიოდა, ან გულხელდაკრეფილი, ხელსაწყოების ყუთს მიეყრდნობოდა ხოლმე მწვანე კაფელით მოპირკეთებული ღუმელის გვერდით, ყველაზე მეტად კი კედლის ნიშაში ჩატანებულ სამხრეთის ფანჯარასთან დგომა უყვარდა, საიდანაც არყის ქარხნის ბაღის ბებერ ვაშლის ხეებზე მიმაგრებული საშოშიეები მოჩანდა“.

მელიის ჩონჩხის ამბავი. „პაული გაკვეთილის მეოთხედს მაინც ჩვენთვის იმ ცოდნის გაზიარებას ანდომებდა, რომელსაც სასწავლო პროგრამა არ ითვალისწინებდა. გვასწავლიდა ალგებრის საფუძვლებს, ხოლო ბუნებისმცოდნეობით მისმა გატაცებამ ისეთ მასშტაბებს მიაღწია, რომ ერთხელაც ტყეში ნაპოვნ მკვდარ მელას, მეზობლების თავზარდასაცემად, ძველ ქვაბში რამდენიმე დღე მხოლოდ იმიტომ ხარშავდა, რომ შემდეგ სკოლაში ჩვენთვის ნამდვილი ჩონჩხი გაეკეთებინა“.

მასწავლებელს ხშირად დაჰყავს მოსწავლეები სკოლის შემოგარენის დასათვალიერებლად. რას აღარ მიადგებიან: ელექტროსადგურს, ორთქლზე მომუშავე სამჭედლოს, მოწნული ნაკეთობების საწარმოს, ყველის ქარხანას, შვრიის სალეწ სარდაფს… „სადმე დასასვენებლად რომ ჩამოვსხდებოდით, ბამბის ძველი წინდიდან კლარნეტს ამოიღებდა და ჩვენთვის უცნობი კლასიკური რეპერტუარიდან სხვადასხვა ნაწარმოების ნელ პასაჟებს უკრავდა“. ესეც – კლარნეტის ამბავი.

და ბოლოს, სამართებლის ამბავი. სისასტიკითა და დაუნდობლობით გამორჩეულმა წინამორბედმა, რომელსაც მოსწავლეების დასჯა სიამოვნებდა, ფანჯრები ნახევრად შეათეთრებინა, რომ გაკვეთილზე გულაყრილ ბავშვებს გარეთ არ გაეხედათ. „1946 წელს, სკოლაში მოსვლისთანავე, პაულმა სამართებლის პირით საკუთარი ხელით აფხიკა თეთრი საღებავი, რაც, კაცმა რომ თქვას, აუცილებელი არც იყო: ის ხომ ცუდ ამინდში და ზამთრის ყინვიან დღეებშიც კი ფანჯარას ყურთამდე აღებდა“.

1946 წლამდე ბევრად ადრე პაულ ბერეითერს მასწავლებლობა აუკრძალეს, რადგან მისი სისხლის მხოლოდ სამი მეოთხედი იყო არიული. მერე კი თავი ჯარში უკრეს და ექვსი წელი მექანიზებულ საარტილერიო ბრიგადაში ამსახურეს, ომის მთელი საშინელება აჩვენეს. გადარჩა. სკოლას დაუბრუნდა – სასწავლებლის ყოველდღიურობას, გაკვეთილებს, რომლებიც, მისი წყალობით, ერთმანეთს არასდროს ჰგავდა.

გადარჩა?

დასასრულს იმ ავტორებს ჩამოვთვლი, რომელთა წიგნებსაც სიცოცხლის ბოლო წლებში კითხულობდა: ალტენბერგი, თრაკლი, ვიტგენშტაინი, ფრიდელი, ჰაზენკლევერი, ტოლერი, ტუხოლსკი, კლაუს მანი, ოსიეცკი, ბენიამინი, კესტლერი, ცვაიგი… მანამდე კი ნაბოკოვი იყო და სხვები.

 

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი