სპეციალური განათლება და დისტანციური სწავლება  – წესებივით

„ომს იგებენ დედები და მასწავლებლები“

მანანა ჯინჭარაძის ბლოგიდან

მისი წიგნებივით შთამაგონებელ ერთ-ერთ გამოსვლაში დევიდ ბრუკსი  შოტლანდიელი ფილოსოფოსის, ალესტერ მაკენტაიერის სიტყვებს იმოწმებს – ჩვენ კარგად მოგვეხსენება წესები და მორალური ღირებულებები, მაგრამ არ გაგვაჩნია სისტემები, რომლებითაც მათ უნდა ვუკავშირდებოდეთო. თავად დევიდ ბრუკსის აზრით, „თითქმის უნიკალურ ცოდნას ვფლობთ უნარების, ჯანდაცვისა და ყველა დანარჩენის შესახებ, გარდა ხასიათებისა“. ის ამ ფონზე ნათლად გამოკვეთს შედეგებს, რომლებსაც ამერიკელი განათლების სერვისის მიმწოდებლები „იმკიან“ ახალგაზრდა თაობებისაგან. მას შემდეგ დევიდ ბრუკსმა ხასიათებს წიგნიც მიუძღვნა (The Road to Caracters). მთელი მისი ნააზრევიდან კი წესებივით მხოლოდ ორ სამოქმედო ცნებას მოვიტან:

• შეისწავლე მოსწავლის/ადამიანის ხასიათები;
• მოსწავლეები კარგად მხოლოდ მისთვის საყვარელი პიროვნებებისგან სწავლობენ.

ბევრი ჩვენგანისთვის ამაში, ალბათ, ახალი არც არაფერია, ბევრისთვის სიტყვა „წესების“ გაგონებას ახლავს არაერთგვაროვანი ემოციები: ზოგს მოსწონს, ზოგი ღიზიანდება, ზოგს ძალიან უყვარს, ზოგიც პირდაპირ ვერ იტანს. არადა, საკლასო ოთახი – რეალური თუ ვირტუალური – ის სივრცეა, რომელშიც აუცილებელია გარკვეული წესების შემუშავება და დაცვა, რათა სასწავლო პროცესის ქაოსურობა და სწავლაში დაბალი შედეგები ავიცილოთ თავიდან. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მაშინ, როცა სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მოსწავლის განათლებას ეხება საქმე და ეს იმ ფონზე, როცა ამ ბავშვების სწავლა-აღზრდის ყველა მოდუსმა სხვადასხვა ტიპის დაწესებულებიდან თუ დღის ცენტრებიდან მხოლოდ სკოლასა და მშობელზე გადაინაცვლა, სერვისმა კი, რომელიც სკოლამ და მასწავლებლებმა უნდა მიაწოდოს  ბავშვს, განსაკუთრებული ძალა შეიძინა.

კორონავისრუსმა გვასწავლა: პირველი, რაც პანდემიის პერიოდში უნდა გვახსოვდეს, არის მოსწავლისა და მშობლის მაქსიმალური ინფორმირებულობა და პასუხები შემდეგ შეკითხვებზე:

• რატომ ვსწავლობთ შინ?
• რა უნდა გავაკეთოთ, რათა შევძლოთ ჩვენი ძალების სასიკეთოდ წარმართვა და მაღალი აკადემიური შედეგების მიღწევა?

ვითვალისწინებთ რა მოსწავლის ხასიათებსა და მათ ცოდნას, პირველ შეკითხვას ვცემთ ამომწურავ პასუხს სათანადო ლიტერატურის, ვიდეოებისა[1] თუ ფლაერების მიწოდებით. გარდა დასახელებული წყაროებისა, მშობლებისათვის უამრავი სასარგებლო რჩევის პოვნა შეიძლება სხვადასხვა გვერდზე[2]. ბევრ მშობელს სხვების რჩევების გარეშეც მშვენივრად და წარმატებულადაც შეუძლია, თავი გაართვას საკუთარი შვილის სწავლა-აღზრდის საკითხებს. თუმცა არსებობენ ადამიანები, ვისაც მუდმივი შეხსენება სჭირდებათ იმისთვის, რომ ბავშვთან არსებითი წესები დაიცვან, რათა დიდი ხნის მუშაობით მიღწეული შედეგები წყალში არ ჩაიყაროს. ამდენად, ეს წერილიც სწორედ  სპეციალური საგანმანათლებლო მოსწავლის სწავლების ჰიგიენას შეეხება და იმ ფაქიზ მიდგომასთან ერთიანდება, რომელსაც ეთიკური თუ მორალური კრიტერიუმები უნდა ედოს საფუძვლად.

სწავლების ხსენებული ჰიგიენის მიღწევა ბევრ კომპონენტზეა დამოკიდებული და ქმნის ურთიერთობათა ჯანმრთელ მატრიცას, რომელთაგან ერთ-ერთი წევრის დისფუნქცია/შემთხვევა, რომელშიც ერთ-ერთი კომპონენტი მაინც არ არის მუდმივ ზრუნვაზე ორიენტირებული, მოსწავლის შედეგების გაუარესების პირდაპირპროპორციულია.  ურთიერთობათა იდეალური მოდელი კი პირობითად შეიძლება ასე დავინახოთ:

ალბათ, უდავოა, ზრუნვის ამ პარადიგმაში ბევრგან ლომის წილი მშობელზე მოდის, მაგრამ ისიც გამოიკვეთა, ბევრ მათგანს დიდი მხარდაჭერა რომ სჭირდება და თუნდაც იმ ელემენტარულის შეთავაზება, რაც ბევრისთვის ისედაც ნათელი და გასაგებია.

დავიწყოთ იქიდან, რომ სსსმ მოსწავლის ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის გუნდის შეკრების[3] შემდეგ ბავშვი, ახალი სასწავლო გარემოს შესაბამისად, ხელახლა გადაფასდება და მისთვის დისტანციური სწავლებისთვის განკუთვნილი ინდივიდუალური სასწავლო მიზნები დაისახება. ვაწვდით ინფორმაციას ბავშვსა და მშობელს საგაკვეთილო პროცესში სრულფასოვნად ჩართვასთან დაკავშირებით; ამასთან მათ მკაფიოდ განვუმარტავთ, რომ:

• საჭიროა ონლაინ საკლასო გაკვეთილებში მათი ჩართულობა. თუკი არ იციან, როგორ გამოიყენონ Microsoft Teams-ის აპლიკაცია, დეტალურ ინსტრუქციებს ვაწვდით მესენჯერის ან სატელეფონო ზარის მეშვეობით;
• მნიშვნელოვანია მასწავლებლებისა და სპეციალური მასწავლებლების ინსტრუქცია-რეკომენდაციების გათვალისწინება;
• შესასრულებელ ამოცანებზე/დავალებებზე დროული უკუკავშირი;
• სასარგებლო იქნება ტელესკოლის გაკვეთილებზეც თვალ-ყურის დევნება და ტელესკოლის მასწავლებლების რჩევების გათვალისწინება.

სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეებთან ჩვენი სკოლების წარმატებული მუშაობის შემთხვევები მოიაზრებს:

• მჭირდო და სანდო კომუნიკაციას სსსმ მოსწავლის მშობელთან;
• გაკვეთილებსა და სადამრიგებლებლო საათებში მათ ჩართვას და მათი მიღწევების, რჩევებისა თუ თვალსაზრისების სხვებისთვის გაზიარებას;

• ინდივიდუალური სასწავლო გეგმების ჯგუფების დისტანციურ შეკრებას;
• ახალი სასწავლო გარემოს შესაბამისად, მოსწავლის საჭიროებებისა და რესურსების ხელახალ შეფასებას და მის კვალდაკვალ თითოეული საგნის მასწავლებლის მხრიდან ცალკეულ საგანში მოსწავლის აკადემიური უნარების შეფასებასა და ამავე საფუძველზე ახალი ინდგეგმების წარმოებას;
• მათივე მხრიდან სასწავლო მასალების ადაპტირებას და მოსწავლისთვის შეთავაზებას;
• სპეციალურ განმავითარებელ თუ სხვადასხვა ტიპის ფორმატულ შეფასებას;
• სპეციალური მასწავლებლის მხრიდანაც კი წინდაწინ ცხრილის შეთავაზებას და გაკვეთილისთვის საჭირო რესურსების შესახებ ინფორმირებას, რაც მარტივად არის შესაძლებელი თუნდაც Microsoft Teams-ის კალენდრის მეშვეობით;
• სპეციალური მასწავლებლის მხრიდან სხვადასხვა ფუნქციურ თუ კოგნიტურ უნარებზე მუშაობას;
• დირექციების მხრიდან რესურსულ მხარდაჭერას;
• მოსწავლისათვის წახალისების ონლაინფორმების შეთავაზება, რაც ასევე შესაძლებელია Microsoft Teams-ში Praise ფუნქციის გამოყენებით;
• ერთი საერთო დახურული ჯგუფის შექმნა ინდგეგმის გუნდის წევრებისა[4], რომელთა შორის იქნებიან სსსმ მოსწავლის მშობელი, ყველა საგნის მასწავლებელი, დამრიგებელი, სკოლის დირექციის წარმომადგენელი, სპეციალური მასწავლებელი, არსებობის შემთხვევაში ფსიქოლოგი, ლოგოპედი და ა. შ. მათ შორის მუდმივი კომუნიკაცია და ბავშვის მიღწევებისა თუ შეფერხებების შესახებ ინფორმაციის გაცვლა სათანადო უკუკავშირებითა და პრობლემის გადაჭრის გზების დასახვით.

რას ვაკეთებთ იქ, სადაც ასე არ ხდება? სადაც სპეციალური საჭიროების მქონე ბავშვებთან მთელ გასაწევ სამუშაოს დამრიგებლები თუ საგნის მასწავლებლები სპეციალურ მასწავლებლებს გადააბარებენ ხოლმე, მათთვის საგნობრივი ადაპტირებული მასალის მომზადებაც აუცილებლობად აღარ მიაჩნიათ. მშობელსაც ჰგონია, რომ მხოლოდ სპეციალური მასწავლებელი უნდა მოემსახუროს მის შვილს და მისგან ითხოვს ყოველდღიურ ჩართვას, გაკვეთილების ჩატარებას, დავალების მითითება-შემოწმებას და ა. შ. ან მაშინ რას ვაკეთებთ, თუ მშობელს ფეისბუკის მესენჯერით ურჩევნია კონტაქტი Microsoft Teams-ში „ჭედვას“? თუ მრავლობითი დარღვევების მქონე შვილი ეკრანთან მარტო მასწავლებელს დაუტოვა და თავად კატლეტების გამოსაცხობად გაიქცა? ან თუ გითხრათ, რომ მისი შვილი ახლა მიირთმევს და უნდა დაველოდოთ ანდა ამა და ამ დროს თავიდან გადავურეკოთ?!

ალბათ, სჯობს, წესად დავდოთ, რომ ყველა მსგავს შემთხვევებში მოთმინება წამალივითაა. მერე კი  ისევ წესობანას  თამაში დავიწყოთ, მაგალითად, ამგვარი წესებით:

•  აუცილებელია განათლების სამინისტროს მულტიდისციპლინური გუნდის წევრისა და დირექციის ჩართულობით ახალი ინდგეგმის ჯგუფის შეკრება და ისევ ახალი, ასახდენი ან აუხდენელი მიზნების დასახვა;
•  ვთხოვოთ საგნის მასწავლებლებს, თავად დაწერონ ბავშვების საგნობრივი აკადემიური შეფასება და მის მიხედვით შეადგინონ დისტანციური მუშაობისთვის ისგ გეგმები;
•  ვთხოვოთ მშობლებს:
• აკონტროლონ საკლასო ონლაინკალენდარი;
• ონლაინგაკვეთილის წინ მოიმზადონ საჭირო საწერი, სახატავი, საკითხავი, საძერწი თუ სხვ. საგანმანათლებლო საშუალებები;
• გაკვეთილის მსვლელობისას არ დატოვონ ბავშვები მარტო ეკრანთან.
• ვთხოვოთ დირექციას სსსმ მოსწავლეების რესურსული უზრუნველყოფა, რადგან ინკლუზიური განათლებისთვის თანხები სკოლებს ისევ ერიცხებათ.
•  ვთხოვოთ საკუთარ თავს:
• ვიყოთ მეტად მობილიზებული;
• რამდენიმე დღით ადრე ჩავნიშნოთ გაკვეთილი კალენდარში, ისე, რომ სხვა გაკვეთილებს არ დავემთხვათ;
• მოსწავლის გაკვეთილებს შორის შუალედი დავიცვათ.
• წინასწარ მივაწოდოთ მასალა, რომლითაც გაკვეთილზე ვიმუშავებთ,
• წინასწარ მოვამზადოთ კითხვარი, რომლითაც მოსწავლეს გაუიოლდება მიწოდებული მასალის ხელახალი აღქმა და დამახსოვრება. კითხვარისათვის რჩევები იხილეთ ნათია უჩავას მიერ მომზადებულ ვიდეოში[5]:
• გაკვეთილზე მეტი თავდაჯერებულობისთვის აჯობებს პრეზენტაციისა და ეკრანის მართვის სადავეები ჩვენს ხელში დარჩეს[6].
• მოვამზადოთ და გადავცეთ პრიზები ან სერტიფიკატები არა მხოლოდ სსსმ მოსწავლეს, არამედ მის კლასელ მოსწავლეებსაც გამბედაობის (caurage), მადლობის, გუნდურად მუშაობის, ოპტიმიზმის, მიღწევის, ლიდერობის, ჩართულობის, პრობლემის გადაჭრის, კრეატიულობისა თუ სხვა აქტივობებისთვის, თუმცა მათი არსი აუცილებლად უნდა ავუხსნათ ბავშვსა და მშობელს, რათა ჩვენმა შრომამ ტყუილად არ ჩაიაროს.
• 
• ავუხსნათ ბავშვს და მშობელს, რომ ეს გაკვეთილის ჰიგიენაა და მასში ეთიკურია, როცა წესებს ვიცავთ, ჩვენს კარგ ქცევებს კი ყოველთვის ჯილდო და სიხარული მოჰყვება.
• ზოგისთვის იმის შეხსენებაც ღირს, რომ ბავშვის სასწავლო/ონლაინ ჩართვის სივრცე მოკლებული უნდა იყოს სმენით გამღიზიანებლებს, მაგალითად: გამორთულია ტელევიზორი და არც ოჯახის წევრები საუბრობენ ხმამაღლა სხვა თემებზე.
• სათანადოდ განათებულია ოთახი და კედლიდანაც ჩამოხნილია საგნები, რომლებმაც შეიძლება სსსმ მოსწავლის ყურადღება მიიპყროს.
• ბავშვისთვის დაძაბულობას არ უნდა ქმნიდეს ფანჯრიდან ან კარიდან შემომავალი ხედები და მოძრაობები.

• წინდაწინ მივუთითოთ საჭირო ვებგვერდები, როგორიცაა:  el.ge – ავუხსნათ, რომ მასზე წვდომა Microsoft teams-იდანაცაა შესაძლებელი. მრავალმხრივი აკადემიური უნარების განსავითარებლად ასევე სასარგებლოა ხანის აკადემიის, kargiskola.ge-სა და სხვა საიტების გამოყენება.

• უცხოელი კოლეგები იმასაც გვირჩევენ, რომ მშობელმა უნდა დაახარისხოს საქაღალდეები, რომლებშიც ბავშვის ნამუშევრებს განათავსებს.სურ. 2[7]სურ.3
• 

• თუ ბავშვს სამეცადინო კუთხე არ აქვს, მშობლისთვის რეკომენდებულია, დაეხმაროს მას თუნდაც მუყაოს სამეცადინო კაბინის დამზადებასა და რესურსების მობილიზებაში, რათა მისი ძალები ონლაინჩართვისთვის მხოლოდ სწავლაზე იყოს ორიენტირებული.

სურ. 4[8]სურ.5

• რეკომენდებულია, მშობლებმა საგაკვეთილო ჩანიშვნებისთვის ბავშვებს მოუმზადონ/ამოუბეჭდონ გრაფიკული ორგანიზატორები, მაგალითად, ასეთი:

სურ.6

საგაკვთილოდ უზრულველყონ პლასტელინის ან სხვ. კუბების, ბურთულების, მაკარონის ან ლობიოს მარცვლები, ხის ჩხირები.

• წინასწარი შეთანხმებით მშობელმა ასევე შესაძლოა თავად შესთავაზოს მასწავლებელს ისეთი დრო, როცა ბავშვის სასწავლო ძალები აქტიურია.
• მშობელმა ასევე უნდა ისარგებლოს ონლაინსწავლებისთვის საგანგებოდ შემუშავებული ცხრილით; მისი მხრიდან ბავშვისთვის შესაძლებელია დროითი ინსტრუქციების ფოტოებით შეთავაზებაც, მაგალითად. ასეთის:
• 

სურ.8

• დროის სწორი მართვისთვის რეკომენდებულია Pomodoro Timer Technique[9] -ის გამოყენება, იგი ასწავლის ბავშვს, როგორ წარმართოს დრო და მუშაობის ნაკადი.
• 

• მშობლებისთვის ასევე რეკომენდებულია მის შვილს მისცეს საშუალება სეირნობის, თამაშის თუ სხვა ფიზიკური აქტივობებისათვის, რაც მნიშვნელოვანია გონების გააქტიურებისათვისაც;
• ასევე რეკომენდებულია საყვარელი წიგნების ერთად კითხვა;
• შვილს მისცეს მეგობრებთან სოციალიზაციის საშუალება ონლაინკავშირებით
• და სხვა.

„თამაშისთვის“ წესების ეს ჩამონათვალი, იმედია, გვეყოფა. მხოლოდ დევიდ ბრუკსის სიტყვებსვე დავსძენ,  ბავშვები რაც უფრო უკეთ გრძნობენ თავს, მით უკეთ სწავლობენო. იქნებ ჩვენი შვილებისა თუ მოსწავლეებისადმი მუდმივი, უწყვეტი კეთილგანწყობა და ზრუნვა იყოს გზა იმ სისტემებისკენ, რომლებიც მორალურ ღირებულებებთან ასევე უწყვეტად დაგვაკავშირებს და ბავშვების ხასიათებსაც იოლად ამოგვაცნობინებს. თუ ესეც შევძელით, ისიც არ გაგვიჭირდება, საჭირო დროს საჭირო დახმარება გავწიოთ და, სირთულეების მიუხედავად, ჩვენი მოსაგები ეს ომი წარმატებით დავაგვირგვინოთ.

[1]https://www.youtube.com/watch?v=PkUlCIFE45M&fbclid=IwAR3cuKs1JbN5k21W455M1Z3iyWKs6qhqFZVlpktfCkydLAP0j61Rhx6bbzk

[2]https://www.facebook.com/notes/mac-georgia/mac_%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%A0-%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98-%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98/3177161432334470/

ასევე: https://www.facebook.com/%E1%83%95%E1%83%A1%E1%83%AC%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%97-%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%93-108402090845144/

[3] https://mastsavlebeli.ge/?p=25067

[4] https://www.facebook.com/MESGeorgia/videos/928603047600856/UzpfSTEwMDAwMDI2MTA2NDEzMTozMzYxMTIwMDczOTA2NjYy/

[5]https://www.youtube.com/watch?v=5B9PPUk24gQ&t=11s&fbclid=IwAR0iKiWyXgt-rvx1dUW9AhPactTVbnLl_tXnDjLytSdegW4ahFEV3ULGvQE

[6] https://www.youtube.com/watch?v=E61dFsH32dI

[7] ფოტოები Amazon.com და Parents.com-იდან

[8] https://www.pinterest.com/pin/54746951690608950/

[9] https://www.youtube.com/watch?v=mNBmG24djoY