თანამედროვე პედაგოგიკაში სულ უფრო მზარდია მიდგომა, რომელიც განათლებას არა მხოლოდ ინფორმაციის გადაცემის, არამედ შემოქმედებით, თამაშზე დაფუძნებულ პროცესად აღიქვამს. თამაშზე ორიენტირება პროექტული სწავლების ყველაზე ემოციური ფორმაა, რომელიც გვიჩვენებს, რომ პროექტული სწავლება არამხოლოდ კვლევისა და პროდუქტის შექმნის პროცესია, არამედ შეიძლება დიდაქტიკური თამაშის ფორმითაც წარმოვიდგინოთ. აქ ერთადაა გაერთიანებული:
- მოტივაცია;
- წარმოსახვა;
- კვლევითობა;
- სტრატეგიული აზროვნებას;
- კოოპერაცია და თანამშრომლობა.
თავისთაბად პროექტი როგორც დიდაქტიკური თამაში გულისხმობს სასწავლო მიზნის მიღწევას ისეთი ფორმით, რომელიც თამაშის ელემენტებით – როლები, მიზანი, წესები, სცენარი, იმიტაცია, კონკურენცია ან თანამშრომლობა – არის გაჯერებული. ასეთი სამუშაოს დროს მოსწავლეები თამაშის სტრუქტურაში არიან ჩართული, მაგრამ რეალურად ისინი სწავლობენ, იკვლევენ, ქმნიან და აზროვნებენ, მითუფრო სწავლის ზედა საფეხურზე, სადაც მრავალკომპინენტიანი თამაშები გვხვდება, რომელშიც ჭარბობს გონებრივი თამაშის მოქმედებები: დაკვირვების დემონსტრირება, შედარება, ადრე შესწავლილი ინფორმაციის გახსენება, ობიექტებისა და ფენომენების კლასიფიკაცია გარკვეული მახასიათებლების მიხედვით და ა.შ.
პროექტის როგორც დიდაქტიკური თამაშის ძირითადი ნიშნებია:
| კომპონენტი | მისი ადგილი/გამოხატულებს პროექტში |
| მიზანი | პრობლემის გადაჭრა ან პროდუქტის შექმნა |
| როლები | მკვლევარი, დიზაინერი, რეპორტიორი, არქივარიუსი |
| ინსტრუმენტები | რუკა, ფოტო, ინტერნეტი, არქივები, წარსული მოვლენები |
| სცენარი | წინასწარ განსაზღვრული მოქმედების გეგმა |
| იმიტაცია | ისტორიულ პერსონაჟში შეღწევა, სიტუაციის გამეორება |
| კომუნიკაცია | გუნდური მუშაობა, დისკუსია |
| შემოქმედება | ვიზუალური და ტექსტური პროდუქტების შექმნა |
მაგალითად, როდესაც შეისწავლება თემას „გრიგოლ ხანძთელი და მისი ეპოქა“, მასწავლებელმა ის შეიძლება წარადგინოს სხვა ფორმითაც – როგორც დიდაქტიური თამაში „ისტორიული მისია“. ამ დროს მოსწავლეები მრავალფეროვან სამუშაოში არიან ჩაფლულები:
- იყოფიან გუნდებად: მათგან ზოგი არის „მონასტრის მცველი“, ზოგიც – „გმირები ტაო-კლარჯეთიდან“, ზოგი „წიგნის მინიატურისტები“ არიან და ზოგიერთი გუნდიც „ მომავლიდან მოსულები“;
- შემდეგ ეტაპზე თითოეულ ჯგუფს ენიჭება მისია:
- სცენაზე გააცოცხლოს ეპოქა;
- მოიძიოს რუკაზე ტაო-კლარჯეთის საეკლესიო ცენტრები;
- შექმნას მანუსკრიპტის იმიტაცია;
- მოამზადოს ვიდეომიმართვა მომავალი თაობისთვი
- და ა.შ.
- საბოლოო პროდუქტად შეგვიძლია მივიღოთ საერთო გამოფენა ან სცენარიზებული წარმოდგენა, რომელიც აერთიანებს ისტორიას, ხელოვნებას, ტექნოლოგიას და აუცილებლად – გუნდურობას.
როგორ უწყობს ხელს ეს მიდგომა სწავლას?
- ამცირებს მოსწავლეთა სტრესს, შიშს შეცდომის წინაშე – რადგან თამაში ქმნის უსაფრთხო სივრცეს ექსპერიმენტისათვის;
- ზრდის მოტივაციას – მოსწავლეები თავად ხდებიან პროცესის შემოქმედნი;
- ხელს უწყობს ინტეგრირებულ აზროვნებას – სხვადასხვა საგანობრივი ცოდნა და უნარები ბუნებრივად ერთიანდებიან მიზნის მისაღწევად;
- ამაღლებს მოტივაციას – მოსწავლეები საკუთარ თავს აღიქვამენ როგორც „მოქმედი გმირები“;
- ეხმარება ღირებულებების ფორმირებაში – თამაშში ჩართულებს უყალიბდებათ პასუხისმგებლობის, თანამშრომლობის და კულტურული მგრძნობელობის უნარები, ეპოქის თანაგანცდა.
პროექტი როგორც დიდაქტიკური თამაში სასწავლო პროცესის ჰუმანიზებული და შემოქმედებითად გამდიდრებული ფორმაა. ის:
- აკავშირებს თამაშს და სწავლას;
- აძლევს ბავშვს თვითგამოხატვის საშუალებას;
- ქმნის ინტელექტუალური სიამოვნების განცდას;
- ასწავლის მოქმედებით, პრაქტიკით და მონაწილეობით.
ფაქტობრივად მოსწავლე არ „იღებს“ ცოდნას, არამედ თვითონ პროდუქტის შექმნის პროცესში შეიმეცნებს მას. სწორედ ასეთია ეფექტური და ღირებულებით დატვირთული სწავლებაც!
ამ უპირატესობის გამო ის თავისუფლად შეგვიძლია გამოვიყენოთ სწავლის სამივე საფეხურზე.
განვიხილოთ სასწავლო პროექტი დიდაქტიკური თამაშის ფორმატით დაწყებითი საფეხურის კურსიდან – „ჩვენი საქართველო“. პროექტის სახელმწოდებაა – „ექსპედიცია საქართველოში“.
პროექტის მიზანია: მოსწავლეებმა ინტეროეგრირებულად შეისწავლონ საქართველოს რეგიონული მემკვიდრეობა, იმუშაონ გუნდურად, გამოავლინონ კვლევითი და შემოქმედებითი უნარები, შეიტანონ საკუთარი წვლილი კულტურული მემკვიდრეობის პოპულარიზაციაში.
აღნიშნული პროექტის ეტაპებია:
- გუნდების ჩამოყალიბება და რეგიონების განაწილება – თითოეულ გუნდი წარმოადგენს ერთ ისტორიულ-კულტურულ რეგიონს:
- იმერეთს;
- რაჭას;
- ლეჩხუმს;
- კახეთს;
- აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთს;
- სამცხე-ჯავახეთს;
- ტაო-კლარჯეთს;
- ქართლს;
- აჭარას;
- აფხაზეთს.
- როლების გადანაწილება გუნდში:
- ისტორიკოსი;
- გეოგრაფი;
- დიზაინერი (მაკეტი, სიმბოლო, დროშა);
- პრეზენტატორი;
- ტექსტის დამმუშავებელი (ქართული ენა);
- IT მხარდამჭერი (ვიდეო/ციფრული პრეზენტაცია);
- კულტურის წარმომადგენელი (ტრადიციები, კულინარია).
- კვლევის ეტაპი (სამუშაო ინსტრუქცია)
თითოეული გუნდი ვალდებულია:
- მოიძიოს ისტორიული ცნობები რეგიონის შესახებ;
- შეადგინოს მარშრუტი რუკაზე;
- მოძებნოს ლეგენდები, ხალხური თქმულებები;
- შექმნას ვიზუალური მასალა;
- მოამზადოს კედლის გაზეთი ან ელექტრონული პრეზენტაცია;
- გადაიღოს ვიდეო-გიდი ან გააკეთოს 3D მაკეტი;
- წარმოადგინოს ტრადიციული კერძი ან სხვა ეთნოგრაფიული ელემენტი.
- შემოქმედებითი პრეზენტაცია – „ექსპედიციების მუზეუმი“
- კლასის/სკოლის სივრცეში ეწყობა ინტერაქტიული პრეზენტაცია;
- მოსწავლეები იცავენ თავიანთი გუნდის ნამუშევარს;
- ჟიური წარმოდგენილ მასალას აფასებს შემდეგ კრიტერიუმებით:
- შინაარსობრივი სიზუსტე;
- მრავალფეროვნება;
- შემოქმედებითობა;
- გუნდური მუშაობა;
- რეგიონზე ზრუნვა/შესაბამისი მინიშნებები.
აღნიშნული პროექტის დროს გამოიკვეთება ინტეგრირებული საგნები და უნარები:
| საგანი | ინტეგრაცია |
| ისტორია | რეგიონული მემკვიდრეობის კვლევა |
| გეოგრაფია | რუკების შედგენა, მარშრუტების დაგეგმვა |
| ქართული ენა და ლიტერატურა | ლეგენდების დამუშავება, ტექსტის წარდგენა |
| ხელოვნება | დიზაინი, მაკეტი, სიმბოლო |
| ინფორმაციული ტექნოლოგიები | პრეზენტაცია, ვიდეო, ფოტო |
| სამოქალაქო განათლება | მემკვიდრეობის დაცვის მნიშვნელობა |
დასასრულს მოხდება შეფასება და უკუკავშირი. შესაძლებელია თვითშეფასების ფორმების გამოყენებაც:
- რა ისწავლეს?
- რა იყო ყველაზე საინტერესო?
- როგორ იმუშავა ჯგუფმა?
- როგორ გამოიყენებენ მიღებულ ცოდნას?
სურვილის შემთხვევაში, მოსწავლეებს შეუძლიათ პროექტის გაგრძელება ფართო ფორმატით – სასკოლო კვირეულის ან კონკურსის სახით, ან ონლაინ პლატფორმაზე გაზიარებით.
პროექტული სწავლება დიდაქტიკური თამაშით რალურად შეგვიძლია განვიხილოთ როგორც შესაძლებლობა, რომელიც მოსწავლეს ეხმარება საკუთარი შესაძლებლობების აღმოჩენასა და განვითარებაში.
