გაზიარება არის აუცილებელი უნარი ბავშვების სოციალური, კოგნიტური და ემოციური განვითარებისათვის. სკოლამდელ წლებში განვითარებული გაზიარების ძირითადი ჩვევები შეიძლება გრძელვადიან პერიოდში გადაიქცეს ეფექტური კომუნიკაციისა და სოციალიზაციის უნარებად.
გაზიარება მხოლოდ სათამაშოს ან სხვა რომელიმე ფიზიკური ნივთის თხოვებას არ ნიშნავს. გაზიარება გულისხმობს სიკეთის უამრავ მოქმედებას, რისი მაგალითიც, საბედნიეროდ, პანდემიის პერიოდში არაერთი გვაქვს. უკვე უთხარით თქვენს პატარებს უცხო ადამიანების გაერთიანებამ სოციალურ ქსელში და მათ მიერ, არსებული შესაძლებლობების ფარგლებში, გაზიარებულმა რესურსებმა რამდენი მოხუცი დააიმედა? ამ სიკეთემ ზოგიერთი მათგანი იქნებ გადაარჩინა კიდეც? და რამდენი პერსონალური სიხარული მოიტანა ამ ყველაფერმა მიმღების და გამზიარებლის გულებში? ასეთი ისტორიები არის შესაძლებლობა, თქვენს შვილებს რეალური მაგალითებით ასწავლოთ გაზიარების მნიშვნელობა.
თქვენ მუშაობთ დისტანციურად, უკან კი ფონად ისმის გაუთავებელი ხმაური, გიჭირთ ბავშვებთან კომუნიკაცია, გაღიზიანებთ მათი გამუდმებული კითხვები, საჭიროებები, სირბილი… ერთი სიტყვით, ნამდვილი ქაოსია. ახლა იგივე ქაოსი თქვენს საქმეში წარმოიდგინეთ. უამრავი ზარი, წაუკითხავი წერილები, ოფისის კარზე მუდმივი კაკუნი შეხვედრის თხოვნით… რას მოიმოქმედებდით ამ დროს?! პირველ რიგში, ალბათ კალენდარს გადაშლიდით, დღეებისა და საათების მიხედვით გაწერდით შესასრულებელი საქმეების სიას, თქვენს განრიგს გააცნობდით კოლეგებს და შედეგად ქაოსს წესრიგი ჩაანაცვლებდა. და დიახ, ასე მარტივად, დროსა და სქემებში გაწერილი გრაფიკი მუშაობს ბავშვებთანაც. ბავშვთა ფსიქოლოგი, მოლი გარნერი, ამბობს, რომ მეურვეების ემოციები კვებავს ბავშვების ემოციებს. ამიტომ უაღრესად მნიშვნელოვანია, უფროსებმა ვიპოვოთ ჩვენში ძალა, დავაბალანსოთ საკუთარი ემოციები, გვქონდეს მაქსიმალურად განახლებული ინფორმაცია ჩვენი აღსაზრდელების საჭიროებებისა და განვითარების სტადიების შესახებ, რათა უფრო ორგანიზებული და მშვიდი გავხადოთ მათთან ერთად ყოფნის პერიოდი.
ადრეული ასაკის ბავშვებში გაზიარების სწავლება თქვენი ყოველდღიური საქმიანობის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი კომპონენტია. არ არსებობს მეთოდი, რომელიც შეუფერხებლად მუშაობს ყველა ბავშვისთვის, თუ გჭირდებათ იდეები იმის შესახებ, როგორ უნდა წახალისოთ და ასწავლოთ ბავშვებს გაზიარება, აქ მოცემულია რამდენიმე გამოცდილი ტექნიკა, რომელიც სკოლამდელი აღზრდის მასწავლებლებმა ათწლეულების განმავლობაში გამოიყენეს. მოდით, დავიწყოთ სულ თავიდან:
გაზიარებისთვის მზადყოფნა
გაზიარება გვასწავლის თანამშრომლობასა და გუნდურ მუშაობას. მეგობრებთან და ოჯახის წევრებთან ერთად დროის გაზიარებამ შეიძლება გაზარდოს ერთიანობა და განავითაროს მჭიდრო კავშირები. გაზიარების უნარი განვითარების ერთ-ერთი ეტაპია. დაახლოებით 2-7 წლის ასაკში ბავშვები იწყებენ იმის აღქმას, რომ სხვებს აქვთ განსხვავებული იდეები (ჟან პიაჟე, ერიკ ერიქსონი). ბავშვების უმეტესობა არც კი დაიწყებს გაზიარების არსის გაგებას მანამ, სანამ ვერ შეძლებს გააცნობიეროს, რომ სხვებს განსხვავებული აზრი და საჭიროებები აქვთ. მცირეწლოვანი ბავშვები ბუნებით ეგოცენტრულები არიან და უჭირთ თავიანთი ხედვის არეალის მიღმა სხვა ხედვების აღქმა. თუმცა, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ მხოლოდ საკუთარ საჭიროებებზე ფიქრობენ. გაზიარების უნარის განვითარებას სჭირდება დრო და გამოვლენილი სიკეთის პოზიტიური განმტკიცება.
როგორც ზემოთ აღვნიშნე, გაზიარება არ ეხება მხოლოდ ფიზიკურ ნივთებსა და სათამაშოებს. გაზიარება ასევე ეხება დროს, გაცვლას და აქტივობების მონაცვლეობით კეთებას. პატარა ლიზიკო ელოდება მამას, როდის დაამთავრებს სადილის მომზადებას, რათა დრო დაუთმოს მისთვის საყვარელი წიგნის წაკითხვას. მან იცის, რომ ახლა მამა სხვა საკითხით არის დაკავებული, მაგრამ ამის დასრულების შემდეგ ლიზიკოსთან ერთად თამაშის ჯერი დგება. მეორე მხრივ, ჩვენც უნდა გვახსოვრეს, რომ ბავშვებსაც აქვთ პირადი სივრცე, მოთხოვნილებები და საჭიროებები, შესაბამისად, ხანდახან ჩვენც მოგვიწევს დაველოდოთ, როდის მოამთავრებენ სასურველ საქმიანობას და ყურადღებას მოგვაქცევენ.
შეინარჩუნეთ მეგობრული ტონი
მნიშვნელოვანია, რომ ბავშვებს ადრეულ ასაკშივე გავაგონოთ წინადადებები, რომელშიც გაჟღერებული იქნება გაზიარების აუცილებლობა. მაგალითად: „ვიცი, როგორ გინდა ახლა ჩემთან ერთად ხატვა, მაგრამ ძალიან მჭირდება შენი დახმარება 30 წუთით, შეგიძლია შენი საყვარელი გასაფერადებლები გააფერადო, სანამ მე ვიდეო შეხვედრას მოვრჩები? … ვაჰ, რა კარგად მეხმარები!“; „ვიცი, რა რთული შეიძლება იყოს ლოდინი, მაგრამ მალე მოვა ერთად ცეკვის დრო“; თუ თქვენ განსხვავებული ასაკის ბავშვები გყავთ, შეეცადეთ ასწავლოთ ერთმანეთზე ზრუნვა და აჩვენეთ, რომ თქვენი ყურადღება ყველას მორიგეობით და საჭიროების მიხედვით ერგება. თუმცა, ეს გადაწყვეტილებაც ქმედების განხორციელებამდე მათთვის გასაგები ენით აუხსენით.
გუნდურ თამაშებს კარგი როლი აქვს გაზიარების უნარის განვითარებაში. მაგალითად, ერთად ააწყვეთ პაზლი, ითამაშეთ საბავშვო დომინო ან ლოტო. ასეთი თამაშის დროს ბავშვები სწავლობენ სვლების მორიგეობით გაკეთებას. ასევე, შეგიძლიათ ქრონომეტრით დაადგინოთ დრო სათამაშოების, თამაშებისა და მასალების გამოყენებისთვის. დაეხმარეთ ბავშვებს დროის თანაბარი ხანგრძლივობის განმავლობაში. ქრონომეტრი შეინახეთ სათამაშო ზონის არეალში ისე, რომ აღსაზრდელები შეჩვეულები იყვნენ მის გამოყენებას და მიზანს.
კარგი იქნება, თუ ეცდებით და ერთად გასატარებელი დროის წესებსა და აქტივობების განრიგზე შეთანხმდებით. გაზიარების წესები უნდა იყოს მარტივი და გასაგები. ყურადღება გაამახვილეთ გაზიარების ასპექტებზე, როგორიცაა ნივთების თხოვება, რიგრიგობით გადაცემა და ერთმანეთის დახმარება. ნება მიეცით თქვენს აღსაზრდელებს დაინახონ, რომ გამზიარებლურ ურთიერთობებში მონაწილეობენ სხვა უფროსებიც და რომ ეს ყოველდღიურობის ნაწილია. მაგალითად, საკვების, სხვადასხვა სახის დახმარების ან ნივთების შეთავაზება მასწავლებლებისთვის, ახლობლებისა თუ ნათესავებისთვის.
მართალია, თავიდან დიდი ენერგიის დახარჯვა მოგიწევთ და არ იქნება ადვილი, მაგრამ პოზიტიური გაძლიერებისა და მოთმინების საშუალებით ჩადებული ინვესტიცია მომავალში ძალიან გაგიმარტივებთ შვილებთან/აღსაზრდელებთან კომუნიკაციას.
