აუტისტური სპექტრის მქონე ბავშვებთან კომუნიკაციის განვითარებისთვის არაერთგვაროვანი, მრავალფეროვანი რეკომენდაციები, აქტივობები თუ მიდგომებია გასათვალისწინებელი. მათი მოძიება, ანალიზი, დახარისხება, შეფასება ბევრ დროსა და გამოცდილებასაც მოითხოვს. ჩვენი ელმეგობარი კი ამას ბევრად სწრაფად აკეთებს. უბრალოდ, უნდა გვახსოვდეს, შაბლონები, რომლებსაც ის გვთავაზობს, ჩვენ მიერ აუცილებლად უნდა შეფასდეს მოსწავლის მდგომარეობის, საჭიროების, საკლასო სიტუაციისა და სასწავლო გარემოს გათვალისწინებით. ქვემოთ შემოთავაზებული აქტივობების ნაკრები, ჩვენგან შემოქმედებით მიდგომასაც მოითხოვს, სხვა მხრივ კი, ვფიქრობ, მათი მეშვეობით, ჩვენი სივრცეები მეტად მრავალფეროვანი და საინტერესო გახდება. აქტივობები 7–8 წლის ასაკის ბავშვებისთვისაა შერჩეული.
დაქვეითება ძირითადად გამოვლენილია პრაგმატულ ენაში (სოციალური კომუნიკაცია, მიმიკები, შეხედულება, ქცევითი სიგნალები), თანმდევად – რეცეპტიულ/ექსპრესიიულ სირთულეებში.
მიზნები:
- სოციალური კომუნიკაციის საფუძვლების განვითარება
- ინტერაქციის მოტივაციის გაჩენა
- სიტყვიერი და არავერბალური მინიშნებების გაცნობიერება
- კომუნიკაციის ფუნქციების (თხოვნა, უარის თქმა, გაზიარება) განმტკიცება
ხუთდღიანი აქტივობების სერია
დღე 1 – ყურადღების გაზიარება (Joint Attention)
- აქტივობა: „დავაკვირდეთ ერთად“.
ბავშვთან ერთად უყურებ გამოსახულებას ან მოქმედებას (მაგ., მოძრავ სათამაშოს)…
შენიშვნა: თუ არ იხედება, გამოიყენე: თვალით მიყოლა + ჟესტი
დღე 2 – სოციალური მიმოცვლა თამაშით
- აქტივობა: „გავცვალოთ სათამაშოები“.
მაგიდაზე 2–3 სხვადასხვა საგანი. შენს ხელშია ერთ-ერთი – ბავშვის რეაქციის შემდეგ შესთავაზე ცვლა…
შენიშვნა: გამოიყენე ვიზუალური მინიშნებები: ბარათები ან „Picture Exchange“-ის ელემენტები
დღე 3 – ემოციების ამოცნობა და მიბმა სიტუაციაზე
- აქტივობა: „როგორ გრძნობ თავს?“
აჩვენე ემოციების სურათები (გახარებული, გაბრაზებული…) და განიხილეთ სიტუაციები.
შენიშვნა: აუტისტური სპექტრის ბავშვებს ხშირად სჭირდებათ ემოციისა და მიზეზის დაკავშირება
დღე 4 – ალტერნატიული კომუნიკაციის გამოყენება
- აქტივობა: „დამეხმარე, რომ გითხრა!“
ბავშვმა უნდა მიუთითოს ან თქვას, რომელი მოქმედება უნდა შესარულოს.
შენიშვნა: მთავარია, ბავშვმა გაიაზროს, რომ მის გამოხატვას შედეგი მოსდევს
დღე 5 – მინიშნებების გაგება და კონტექსტური კომუნიკაცია
- აქტივობა: „რას ვეუბნები ასე?“
შენ აკეთებ ჟესტს ან მიმიკას: დაღონებულ სახეს / მხრების ჩეჩვას…
შენიშვნა: გამოიყენე სარკე, ვიდეო ან ნახატები, რათა დააკვირდეს საკუთარ რეაქციებსაც
სერია 1: რეცეპტიული ენის სირთულეები
ასაკი: 7–8
ბავშვს უჭირს სიტყვების მნიშვნელობის, მითითებების და შეკითხვის გაგება.
მიზნები:
- გაგების სტრატეგიების გაძლიერება
- მოკლე ინსტრუქციების და მოთხოვნების შესრულება
- მნიშვნელოვანი სიტყვების აღქმა კონტექსტში
ხუთდღიანი აქტივობების სერია
დღე 1 – მარტივი მითითებების მიყოლა
- აქტივობა: „შეასრულე ბრძანება“
მისცი მარტივი ინსტრუქციები: ‘დასვი ბურთი’, ‘მიდი კართან’ და ა.შ.
შენიშვნა: დაიწყე ერთსაფეხურიანი ინსტრუქციებით, შემდეგ გადადი ორსაფეხურიანზე
დღე 2 – სახელების ამოცნობა კონტექსტით
- აქტივობა: „რა არის ეს?“
აჩვენე სურათი და კითხე – ეს რა არის? დაეხმარე მინიშნებებით, თუ საჭიროა.
შენიშვნა: გამოიყენე რეალური საგნები და ვიზუალური ბარათები
დღე 3 – მოქმედების სიტყვების გაგება
- აქტივობა: „ვინ რას აკეთებს?“
გამოიყენე ნახატები ან სცენები და კითხე: ‘ვინ სვამს?’, ‘ვინ დახტუნობს?’
შენიშვნა: პასუხად მიიღე სიტყვა ან ჟესტი
დღე 4 – მიმართულებების მიყოლა
- აქტივობა: „მიდი მარჯვნივ!“
ინსტრუქციები სივრცეში გადაადგილებაზე – მარჯვნივ, მარცხნივ, წინ.
შენიშვნა: დაამყარე მარტივი რუტინები – ოთახში გადაადგილებით
დღე 5 – შეკითხვების გაგება
- აქტივობა: „ვინ? სად? როდის?“
დაამუშავე მარტივი შეკითხვები სურათებზე დაყრდნობით.
შენიშვნა: დაეხმარე ვიზუალურად და სიტყვიერად
სერია 2: ექსპრესიული ენის სირთულეები
ასაკი: 7–8
ბავშვს უჭირს საკუთარი აზრის სიტყვიერად გამოხატვა.
მიზნები:
- სიტყვათა მარაგის გაზრდა
- მარტივი წინადადებების აგება
- საკუთარი აზრის და სურვილების გამოხატვა
ხუთდღიანი აქტივობების სერია
დღე 1 – სიტყვების მიწოდება
- აქტივობა: „რა გვჭირდება?“
თამაში ნივთებით, სადაც ბავშვი უნდა დაასახელოს, რა უნდა გამოიყენოს.
შენიშვნა: შეამცირე სავარაუდო ვარიანტები
დღე 2 – მარტივი წინადადებების აგება
- აქტივობა: „ვინ რას აკეთებს?“
სურათზე დაყრდნობით ააწყვე წინადადება: ‘ბიჭი ჭამს’
შენიშვნა: შეამოკლე და გაუადვილე სტრუქტურა
დღე 3 – სურვილების გამოხატვა
- აქტივობა: „რა გსურს?“
შეარჩიე სასურველი საგნები და სთხოვე თქვას ან მიუთითოს.
შენიშვნა: მიუთითე მაგალითად – ‘მინდა წვენი’
დღე 4 – პასუხის გაცემა შეკითხვებზე
- აქტივობა: „მითხარი!“
კითხე ბავშვებს კონკრეტული კითხვები ყოველდღიური თემებიდან.
შენიშვნა: დაიწყე ‘დიახ/არა’-თი და შემდეგ გადადი გახსნილ კითხვებზე
დღე 5 – მოთხრობის აგება
- აქტივობა: „რა მოხდა?“
დაეხმარე ბავშვს, რათა შეძლოის მოკლე ამბის მოყოლა, სურათების მიმდევრობით.
შენიშვნა: გამოიყენე სურათოვანი თანმიმდევრობა
სერია 3: არტიკულაციური სირთულეები
ასაკი: 7–8
ბავშვს უჭირს ბგერების სწორად წარმოთქმა.
მიზნები:
- ბგერების დიაგნოსტიკა და ფოკუსირებული გამართვა
- სიტყვების სწორად წარმოთქმის წახალისება
- სწორი არტიკულაციის ავტომატიზაცია
ხუთდღიანი აქტივობების სერია
დღე 1 – ბგერის სმენის გარჩევა
- აქტივობა: „მოისმინე ბგერა!“
დაათქმევინე და გაარჩევინე სწორად ნათქვამი და არასწორი ბგერა.
შენიშვნა: შეადარე საკუთარი ხმა სწორ მაგალითთან
დღე 2 – ბგერის გამარტივება
- აქტივობა: „დავიწყოთ მარტივად“
მოამზადე ბგერა ღიად – ხმოვნებთან ერთად.
შენიშვნა: გაიმეორე სახალისო სიტყვებით: ‘პა’, ‘პაპა’
დღე 3 – ბგერის დაერთება სიტყვაში
- აქტივობა: „დავამატოთ ბგერა“.
სიტყვაში ჩასმული ბგერის გამეორება და გამართვა.
შენიშვნა: მოარგე ბავშვისთვის რთულ სიტყვებზე
დღე 4 – ბგერის გამოყენება ფრაზაში
- აქტივობა: „შექმენი წინადადება“.
სწორი ბგერით წარმოთქმული სიტყვების შერწყმა წინადადებაში.
შენიშვნა: დაამარტივე სტრუქტურა და გაამეორებინე
დღე 5 – თამაშით ავტომატიზაცია
- აქტივობა: „ითამაშე და თქვი“.
თამაში – ბგერაზე ორიენტირებული. მაგალითად: ბურთის სროლა სიტყვაზე.
შენიშვნა: სიტუაციურად და თამაშით – მოხდეს განმტკიცება
სერია 4: პრაგმატული ენის სირთულეები (ზოგადი)
ასაკი: 7–8
ბავშვს უჭირს სოციალური კომუნიკაცია, თვალით კონტაქტი, მიმოსვლა, თამაშის რეგულაციები.
მიზნები:
- სოციალური თამაშის ელემენტების ათვისება
- კომუნიკაციური ქცევის წახალისება
- დროის, რიგის, თანაზიარობის გაგება
ხუთდღიანი აქტივობების სერია
დღე 1 – რიგის მოლოდინი
- აქტივობა: „ვდგავართ რიგში“.
თამაში, სადაც ყველა თავის რიგს ელოდება.
შენიშვნა: გამოიყენე სიმბოლოები ან ჟესტები რიგის აღსანიშნავად
დღე 2 – თანაზიარობის წახალისება
- აქტივობა: „გავუწოდოთ ერთმანეთს“.
თამაში – ერთმა გაუწოდოს საგანი მეორეს.
შენიშვნა: შეაქე აქტივობის გაზიარება სიტყვით ან ჟესტით
დღე 3 – ყურადღების გამოკვეთვა
- აქტივობა: „შემომხედე!“.
თამაშისას ყურადღების გადატანა და ფიქსაცია ერთ საგანზე.
შენიშვნა: გამოიყენე მიმიკები და მიმართულებები
დღე 4 – სხეულის ენა
- აქტივობა: „როგორ ვგრძნობ თავს?“
სარკითა და ფოტოთი ემოციების გაცნობა.
შენიშვნა: შეადაროს საკუთარი და სხვისი გამოხატვა
დღე 5 – დიალოგის წახალისება
- აქტივობა: „ვუთხრათ ერთმანეთს“
მარტივი დიალოგის განსახორციელებლად გამოიყენე ბარათები ან ნიღბები.
შენიშვნა: დაეხმარე წინადადებების სტრუქტურის აგებაში
ვფიქრობთ, აღნიშნული აქტივობები მშობელსა თუ დარგის არაერთ სპეციალისტს დაეხმარება. უბრალოდ, ერთი რამ აუცილებლად უნდა გვახსოვდეს:
ბავშვებს, რომლებსაც ენისა და მეტყველების სირთულე აქვთ, ძალიან ბევრი ძალისხმევა სჭირდებათ ჩვენ მიერ მიცემული ამა თუ იმ ამოცანის შესასრულებლად. ამიტომ, კარგი იქნება, თუ გამოვიყენებთ ფრაზას: „_ გთხოვ, დამეხმარე!“, რაც მათ მეტად ემპათიურს გახდით და მეტად მოისურვებენ ჩვენს მხარდაჭერას. ჩემს შემთხვევაში, ასეა! თქვენს გისურვებთ წარმატებას!
