მასწავლებელმა კლასში უნდა შექმნას ისეთი სასწავლო გარემო, რომელიც ხელს შეუწყობს მოსწავლეთა მოტივაციის ამაღლებასა და შემოქმედებითი უნარების განვითარებას. სწავლების შემოქმედებითი აქტივობები მოსწავლეთა საგაკვეთილო პროცესში აქტიური ჩართვისათვის საჭირო ეფექტური და მნიშვნელოვანი ხერხებია. შემოქმედებითი აქტივობები მოიცავს: თამაშებს, როლების გათამაშებას, გამოცანებს, კითხვასა და წერას, გონებრივ იერიშს, გონებრივი რუკების შედგენას და სხვა.
მუსიკა, თამაში, სიმღერა, ხატვა და თვალსაჩინოებები წარმოადგენს საკმაოდ მოქნილ საშუალებებს, რომლებიც ბავშვებს ეხმარება სამყაროს აღქმასა და შესწავლაში.
სწავლების ამგვარი მიდგომის მთავარი არსი გახლავთ ის, რომ, სიმ-ღერისა და სხვა აქტივობების თანხლებით, სწავლის პროცესი გაცილებით მარტივია. გარდა ამისა, ასეთი აქტივობები ხელს უწყობს ბავშვებში ახალი უნარების განვითარებას, სტრესისა და დაძაბულობის მოხსნას, მაქსიმალურ კონცენტრაციას საგაკვეთილო პროცესზე და სწავლის პროცესს უფრო სახალისოსა და საინტერესოს ხდის.
თამაში
თამაში განიხილება, როგორც დინა-მიური და კვლევის ელემენტების შემცველი ქცევა, რომელიც, ასევე, მოიცავს გართობას. მისი საშუალებით, ბავშვები ჩართულნი არიან ერთგვარ კვლევის პროცესსა და სხვა თანატოლებთან ურთიერთობაში. აშკარაა, რომ, თამაშის საშუალებით, ბავშვი აღიქვამს და სწავლობს მის ირგვლივ მყოფ საგნებსა და ადამიანებს. ჯგუფური თამაში კი ხელს უწყობს სოციალური უნარების განვითარებას. თამაშის დროს, ბავშვები, ასევე, სწავლობენ ფსიქოსოციალურ ცნებებს, როგორიცაა: თანამშრომლობა, ყურადღებით მოსმენა და კონკურენტულობა.
განათლების სპეციალისტები დიდ ყურადღებას აქცევენ თამაშის პროცესს. თამაში მოსწავლეს უფრო თავდაჯერებულსა და მოტივირებულს ხდის საიმისოდ, რომ აქტიურად ჩაებას სწავლის პროცესში.
საბავშო ბაღებსა და დაწყებით კლასებში მასწავლებლებს შეუძლიათ, საკლასო ოთახში გამოყონ სპეციალური ადგილები ან სასწავლო კუთხეები, სადაც სხვადასხვა სახის თამაში, კითხვარები და თვალსაჩინოებები განთავსდება.
სწავლის კუთხეები
მსგავსი კუთხეების არსებობა საკლასო ოთახში ხელს უწყობს ახალი მასალის ათვისებას. მაგალითად: თემატურად, მასწავლებელმა საკლასო ოთახში შეიძლება მოაწყოს სამზარეულო, სამკითხველო, სამუშაო კუთხე და სხვა.
თვალსაჩინოებები
თვალსაჩინოება შეიძლება იყოს ნებისმიერი საგანი, რომელიც ბავშვს დაეხმარება ამა თუ იმ ცნების გაგებაში. მაგალითად, საათი არის თვალსაჩინოება, რომლის საშუალებითაც ბავშვი იწყებს დროის აღქმას. მას შეუძლია, საკუთარი ხელით გადააადგილოს საათის ისრები და თვითონ დააფიქსიროს დროის ცვლილება.
მათემატიკის გაკვეთილზე, როდესაც მასწავლებელი წონის ერთეულებს განიხილავს, სასწორი არის თვალსაჩინოება. ის ათავსებს ფანქარს სასწორზე და მოსწავლეებს ურჩევს, დააკვირდნენ სასწორის ისრის მოძრაობას. შემდეგ ფანქარს სხვა საგნით ჩაანაცვლებს და მოსწავლეები იწერენ თითოეული საგნის წონას. ამ მონაცემებს კი იყენებენ წონის ერთეულების შესწავლის დროს.
შემოქმედებითი დრამა და როლების გათამაშება
პიესების სასწავლო აქტივობად გამოყენება მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს, გამოხატონ თავიანთი გრძნობები და განცდები როლების გათამაშების დროს, რაც ხელს უწყობს კითხვის, მოსმენის, წერის, მეტყველებისა და ფიქრის უნარების განვითარებას. ასეთ შემთხვევებში ისინი გაცილებით თავდაჯერებულები ხდებიან. აღნიშნული აქტივობა განსაკუთრებით ეფექტურია უცხო ენის გაკვეთილზე.
მოსწავლეებს თავიანთი როლების შესრულების დროს ახასიათებთ იგივე ქცევა, რაც რეალურ პერსონაჟებს. ეს არის შემოქმედებითი პროცესი, რომელიც მოსწავლეებს ეხმარება, გამოცდილების საშუალებით ისწავლონ ახალი ცნებები. იმისათვის რომ ეს მეთოდი ეფექტური იყოს, აუცილებელია, მასწავლებელმა გაითვალისწინოს შემდეგი რჩევები:
გამოიყენოს მოსწავლისათვის ნაცნობი სასწავლო მასალები;
გამოიყენოს საინტერესო და თვალისმომჭრელი პლაკატები, ჟურნალები და წიგნები;
გამოიყენოს ადვილად აღსაქმელი და მარტივი თვალსაჩინოებები;
ჩართოს მოსწავლეები მოსამზადებელ პროცესში. ამ შემთხვევაში ისინი უფრო მეტი პასუხისმგებლობით მოეკიდებიან სასწავლო პროცესს;
მისცეს სრული თავისუფლება მოსწავლეებს და ჩაერთოს მხოლოდ აუცილებლობის შემთხვევაში, რადგან ამ პროცესში მასწავლებლის ხშირმა ჩართვამ შეიძლება ხელი შეუშალოს მოსწავლის შემოქმედებითი უნარების გამომჟღავნებას.
დიდი წიგნების კითხვა
აღნიშნული აქტივობა აქტიურად გამოიყენება ენის შესწავლის პროცესში. დიდი წიგნების კითხვის დროს ბავშვები სხედან მასწავლებლის ირგვლივ. მასწავლებელი კითხულობს ტექსტს და განმარტავს უცხო სიტყვებსა და ფრაზებს. ზოგჯერ ბავშვები შინაარსიდან გამომდინარე ხვდებიან უცხო სიტყვების მნიშვნელობებს. მასწავლებელმა, შესაძლოა, შეწყვიტოს კითხვა და სთხოვოს მოსწავლეებს, გამოიცნონ მოთხრობის სავარაუდო დასასრული.
ლექსიკის განვითარების მიზნით, მნიშვნელოვანია სხვადასხვა სახის ტექსტების მონაცვლეობით კითხვა: მხატვრული, სამეცნიერო, დოკუმენტური, ბიოგრაფიული და სხვა. არსებობს ლექსიკის განვითარების სხვა საშუალებებიც: კროსვორდები, ასაწყობი სიტყვები, ვიზუალური მასალები.
გონებრივი იერიში
გონებრივი იერიშის გამოყენება ერთ-ერთი სუკეთესო საშუალებაა მოს-წავლეთა საგაკვეთილო პროცესში ჩართულობისათვის. ის ხელს უწყობს ახალი და ინოვაციური იდეების გაჩენას. გონებრივი იერიშის მთავარი მიზანია, რაც შეიძლება მეტი აზრის მოგროვება. ის მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს, თავისუფლად გამოხატონ თავიანთი იდეები და ახდენს მათი ფიქრის პროცესის სტიმულირებას. გონებრივი იერიში შეიძლება ჩატარდეს 5-12 კაცისაგან შემდგარ ჯგუფში და გაგრძელდეს, დაახლოებით, 20 წუთი. პირველ ეტაპზე მასწავლებელი დაფაზე წერს ყველა წარმოთქმულ იდეასა და ინფორმაციას, ხოლო მეორე ეტაპზე ხდება ამ აზრების კლასიფიკაცია და ორგანიზება. გონებრივი იერიშის დროს დაუშვებელია დისკუსია, ერთმანეთის აზრების განხილვა და გაკრიტიკება.
გონებრივი იერიშის ტექნიკას შეიძლება ჯგუფებში მუშაობის დროსაც მივმართოთ. მოსწავლეები დაყავით რამდენიმე ჯგუფად და თითოეულ ჯგუფში გამოყავით ლიდერი, რომელიც გონებრივი იერიშის დროს წარმოთქმულ აზრებს ჩაწერს.
აუცილებელია გონებრივი იერიშის ძირითადი წესების დაცვა:
ყველა იდეა არის კარგი იდეა;
ჩაინიშნეთ ყველა აზრი;
მოერიდეთ შეფასებებს;
მოერიდეთ უარყოფით კომენტარებს;
ყველა მოსწავლის ჩართულობა სავალდებულოა.
გონებრივი იერიში არის ვერბალური ტექნიკა, რომელიც ხელს უწყობს მოსწავლეთა ჩართვას საგაკვეთილო პროცესში, მაგრამ ის შეიძლება ნაკლებად ეფექტური აღმოჩნდეს შედარებით წყნარი და პასიური მოსწავლეებისათვის, რომლებიც უპირატესობას ანიჭებენ თავიანთი აზრების წერილობითი ფორმით გამოხატვას. ასეთ შემთხვევაში, მასწავლებელს შეუძლია მიმართოს გონებრივი იერიშის წერილობით ფორმას. მოცემულ ცხრილში წარმოგიდგენთ გონებრივი იერიშის ვარიანტებს. ორივე მათგანის მთავარი არსი გახლავთ ის, რომ ყველა მონაწილე გამოთქვამს აზრს და ისინი წერილობით ფიქსირდება.
