სოფლის პოეტი

ნუკრი ბერეთელის პირველი და ჯერჯერობით ერთადერთი კრებული „ჩიხი” 2012 წელს გამოსცა გამომცემლობა „ინტელექტმა”. კრებული 2013 წელს პრემია „საბას” მოკლე სიაში მოხვდა. კრებულს ერთვის ჩემთვის და ნუკრისთვის ერთნაირად საყვარელი კაცისა და პოეტის, ტარიელ ხარხელაურის წინასიტყვაობა.

მკითხველისადმი პატივისცემის, თვითკრიტიკულობისა და დიდი პასუხისმგებლობის მანიშნებელია ის ფაქტი, რომ ნუკრიმ პირველი წიგნი მხოლოდ ოცდათერთმეტი წლის ასაკში გამოსცა. ის იმთავითვე ჩამოყალიბებული პოეტი იყო, მაგრამ მაინც ჯიუტად ელოდა დროის გასვლას, ცდიდა თავის ლექსებს, უცხოსავით შორიდან აკვირდებოდა და მხოლოდ ამის შემდეგ მოუყარა ერთად თავი.
აგერ უკვე შვიდი წელი გავიდა და მას მეორე კრებული ჯერ არ გამოუცია. პირად საუბრებში ამ პასიურობისთვის კრიტიკის პასუხად მუდამ პროზაულ მოტივს – მოუცლელობას – ასახელებს. ცხადია, ესეცაა მიზეზი, მაგრამ, ვფიქრობ, არა უმთავრესი. ნუკრი საერთოდ ცოტას წერს და ყოველთვის ცოტას წერდა. ის გრაფომანი არასოდეს ყოფილა, მხოლოდ მაშინ წერს, როცა სათქმელის დატევა შეუძლებელია და უნდა ამოითქვას. ნუკრისნაირი ოსტატი, ცხადია, ყოველთვის და ყველა თემაზე დაწერს ისეთ ლექსს, რომელიც მოწონებას დაიმსახურებს, მაგრამ, როგორც უკვე ვთქვი, პასუხისმგებლობა, საკუთარი თავის და მკითხველის წინაშე მართლად დარჩენის სურვილი არ აძლევს ამის საშუალებას. „მართლად დარჩენა” მხოლოდ შემოქმედებითი თვალსაზრისით არ მიგულისხმია. ნუკრი ყველაზე წრფელი, მართალი და ალალი კაცია, ვისაც კი ვიცნობ. მასთან მიმართებაში ყოველთვის მახსენდება ბორხესის სიტყვები: ყველა თაობას ჰყავს თითო ისეთი ადამიანი, რომელიც სიცოცხლის გამართლებაა ღმერთის წინაშე (პერიფრაზია). ჩემს თაობაში ასეთი ადამიანი სწორედ ნუკრი ბერეთელია. ისაა კაცი, რომლისგანაც იოტისოდენა წყენაც კი არ მახსოვს.

მისი პირველი ლექსი, რომელიც ინტერნეტში წავიკითხე, ლადო ასათიანს ეძღვნებოდა. ის ასე იწყება:

„შენ რუსთაველზე ახლაც დადიხარ,

მივუყვები და მომდევ ლექსებით.

ალალმართალი, წრფელი კაცი ხარ,

ჩამიგულდი და აღარ მეშვები”.

ეს სტროფი თავისუფლად შეიძლებოდა ვინმეს თვითონ ნუკრისადმი მიეძღვნა, რადგან ზუსტად ესადაგება მასაც.

აღნიშნული ლექსი ამ სტროფით მთავრდება:

„უფრო თბილია დიდუბის მიწა –

ვიდრე ელოდი… უფლის განგებით.

მეც ნაბოლარა პოეტად მიცან,

შენს მძლავრი ფრთის ქვეშ რომ ვფრთიანდები“.

ეს შემთხვევით გასროლილი სიტყვები არ არის. ნუკრის პოეზიას მართლა ლადო ასათიანის ლექსებში უდგას ძირი. ოღონდ ლადო ნუკრის „ლიტერატურული პაპა” უფროა, ვიდრე „ლიტერატურული მამა”. ნუკრის „ლიტერატურულ მამობას” მე მურმან ლებანიძეს მივაკუთვნებდი. ლებანიძე ერთგან ლადოს (გალაკტიონთან ერთად) თავის უშუალო მასწავლებლად მიიჩნევს, ამიტომ აბსოლუტურად ლოგიკურია ჩემ მიერ გავლებული ლიტერატურულ-გენეტიკური ხაზი.

„ახლა სოფელზე მსურს დავწერო… მეტყვიან მერე _

დროს ჩამორჩიო, მოძველდაო ეგ თემა უკვე.

_ ვაი, თქვენს პატრონს!_ ვეტყვი_ თქვენ თქვენს მოდაზე წერეთ,

მე კვლავ ჩემს სარჩულგამოხეულ, კლდე-სოფელს ვუკმევ”, – წერს ერთ ლექსში („მაინც სოფელზე”) ნუკრი.

მის მასწავლებლად მუხრან მაჭავარიანიც შეიძლება მოვიაზროთ, მაგრამ ლიტერატურული მოდის საწინააღმდეგოდ პასტორალური თემებით ჯიუტი გატაცება და ზოგან უხეში პირდაპირობა („ვაი, თქვენს პატრონს!_ ვეტყვი_ თქვენ თქვენს მოდაზე წერეთ”) მას მურმანთან უფრო ანათესავებს, თუმცა, ცხადია, ეს ყველაფერი, როგორც იტყვიან, საკუთარ შემოქმედებით ქურაშია გამომწვარი და მისი პოეტური ავტონომია მკვეთრი ინდივიდუალიზმით მკაცრად არის მოსაზღვრული.

ნუკრის პოეზიაში ალაგ-ალაგ გამკრთალი ურბანული მოტივებისა და ხატების მიუხედავად, ის მაინც სოფლის პოეტია და ეს მისი მკაფიო არჩევანია. დადის ქალაქში და დაატარებს „კუზად ამოზრდილ დარდს” “წყაროს პირთან წახრილ ძველ ოდაზე” და „სარჩულგამოხეულ კლდე-სოფელზე”, სადაც „მეძუძურ ხბოებს წამწამები პეპლებად აზით”.
მის უზუსტეს და შთამბეჭდავ ტროპულ-მეტაფორულ გალერეაში გამოკრთება ხოლმე ასეთი ირონიული და კონტრასტული შედარება:

„სხედან ანტენაზე ბეღურები,

ჰგვანან დაშინებულ ჟურნალისტებს… ” („ბეღურები”).

რომელიმე ზეპური გვამის მოლოდინში ერთად შექუჩებულ ჟურნალისტებს რომ მოვკრავ თვალს ტელევიზორში, უმალ ეს ფრაზა მახსენდება ხოლმე.

ზემოთ ნუკრის პოეტურ ოსტატობაზე, ხელობის უმაღლეს დონეზე ფლობაზე მოგახსენეთ. აღსანიშნავია რთული სტროფული ერთეულები მის ჰიტად ქცეულ ლექსებში:

„მე კი გავუყვები ქარებს

მუჭისტოლა ღრუბლით,

ჩვენ რომ ვარსკვლავები ვთვალეთ –

იმ ბავშვობის ციდან –

უნდა ავარჩიო ერთი

და მიწისკენ შუბლით

(აღარ გამახსენო ღმერთი!)

გადმოფრენა მინდა!” („მე ახლა ავად ვარ”).

ან:

„მე შენ გიღალატებ ცოლთან,

მოვა ის უგულო ღამეც

და ეს ოცნებებიც ორთა,

ნერვებგადაყვლეფილ წამებს

უფრო გააზანტებს, რათა,

ვიგრძნო საუკუნო ზიზღი

თავის და სხვათა და სხვათა!

მიწყივ საკუთარის, მიწყივ…”.

თუნდაც ეს:

„მოვდიოდი სოფლიდან,

გული ამიფოფინდა!

ვაჟკაცობა მყოფნიდა-

დავდიოდი გლეხურად.

არც გუგული მოფრინდა,

არც მერცხალი მოფრინდა;

ქალაქშიდაც მოშივდა

გაზამთრებულ ბეღურას”.

ამ ბლოგს ერთი სევდიანი ისტორიითა და ამ ისტორიით ინსპირირებული ლექსით დავამთავრებ: წლების წინ, სამ მარტს, დედის დღეს, ნუკრის დაურეკეს და უთხრეს, რომ ბიძა (დედის ძმა) გარდაიცვალა და დედისთვის ეს ამბავი უნდა ეთქვა. არ უნდა ლაპარაკი, რა დღეში ჩავარდებოდა, ხომ უნდა ეთქვა… და უთხრა…

სულ მალე კი ეს შესანიშნავი ლექსიც დაიწერა:

დედა მაპატიებს

შენ და საკუთარ თავს ერთად დაგცილდებით,

ცაზე დაგიტოვებ წითელ ნაფეხურებს…

მარტი „მივულოცე” დედას სამძიმრებით,

წუხელ ტკივილიან სიზმრად გავეხურე.

თოვს და ყველაფერი შავად მეჩვენება,

(დარდმა გამომიკრა მაგრად აპეური.)

ვხედავ ნეგატივებს… და ეს შეჩვენებაც

ვფიქრობ, ლოცვებია თოვლში გარეული.

ვიღაც მკითხულობს და ისე ბოღმიანობს,

ახლა ჯანდაბისკენ ნაღდად ავუხვევდი!

სისხლი ძარღვებიდან ისე მოხმიანობს,

გულო, არ მგონია დიდხანს აუხვიდე.

ყალბი ტკივილებით ჰაერგაჯერებულ

ქალაქს როგორ გინდა რამე დააჯერო?

როცა ყველა გხედავს მზეზე გაჩერებულს,

შენ კი ჯურღმულებში ჭინკებს დააჭენებ.

მეტად ცოდვებისგან ვეღარ დავმძიმდები,

ვეღარ შეგინახავ სხეულს ნაპატიებს.

მარტი „მივულოცე” დედას სამძიმრებით.

დედა მაპატიებს…