პარასკევი, მარტი 29, 2024
29 მარტი, პარასკევი, 2024

მოსწავლის პიროვნული ზრდის ხელშემწყობი დავალებების გამოყენება გაკვეთილზე

თანამედროვე საგანმანათლებლო მოთხოვნები მოსწავლისგან საგნობრივი დისციპლინის ცოდნასთან ერთად საკუთარი ცოდნის კონკრეტულ ცხოვრებისეულ სიტუაციებში გამოყენების უნარსაც მოიცავს. ამისთვის მოსწავლემ შესაბამისი პრაქტიკული უნარები უნდა გამოიმუშაოს, მაგრამ სწავლა/სწავლების პროცესში ეს მიზანი მიუღწეველი დარჩება სწავლებაში მრავალფეროვანი აქტივობების ჩართვის გარეშე.

რამდენად კარგად ამზადებს საგანმანათლებლო სისტემა მოზარდებს იმ გამოწვევებისთვის, რომლებსაც ისინი სკოლის დასრულების შემდეგ დამოუკიდებლად უნდა გაუმკლავდნენ? რამდენად უზრუნველვყოფთ მათ ესოდენ მნიშვნელოვანი მრავალფეროვანი დავალებებით?

ჰუმანისტური პედაგოგიკის მიხედვით, თითოეულ მოსწავლეს შემოქმედებითი ბუნება აქვს. სწორედ მასზე დაყრდნობით უნდა შეძლოს მასწავლებელმა დასახული პრაქტიკული მიზნების მიღწევა. მაგრამ სწავლებაზე მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს დროის დეფიციტი, რადგან მიზანი ხშირად მეტ საგაკვეთილო საათს მოითხოვს, ვიდრე რეალურად აქვს მასწავლებელს. გამოსავალი ისევ სწავლის ტექნოლოგიისა და შეფასების სისტემის სრულყოფაში უნდა ვეძებოთ, რომელიც გულისხმობს არა სწავლების შინაარსის შეცვლას, არამედ ასაკობრივი ფსიქოლოგიის გათვალისწინებით არსებული მეთოდიკის ხარისხობრივად ამაღლებას. მაგალითად, სწავლებაში აქტიურად უნდა გამოვიყენოთ ისეთი მეთოდური რეკმენდაციები, როგორიცაა:

  • სწავლის შინაარსის მეცნიერულობა (მიმართულება მარტივიდან რთულისკენ);
  • პრობლემაზე ორიენტირებული დავალებების სიხშირე;
  • მასწავლებლის როლის ცვლილებები გაკვეთილზე;
  • შედეგების მონიტორინგი და კორექცია;
  • საგაკვეთილო დროის სწორი მენეჯმენტი

და სხვა მეთოდური მიდგომები.

ჩამოთვლილთაგან განსაკუთრებული და, შეიძლება ითქვას, შეუცვლელია მუშაობის საგაკვეთილო ფორმა და მისი ისე ორგანიზება, რომ ხელი შეეწყოს ცოდნის დაგროვებსაც და პიროვნულ სრულყოფასაც, მაგალითად:

  • მცირე შესავალი საუბარი გაკვეთილის დასაწყისში, სადაც გაიმეორებენ განვლილ მასალას და წამოაყენებენ ახალი მასალის თემას (ზედა საფეხურზე ის შეიძლება ფორმულირებული იყოს თავად მოსწავლეთა მიერ);
  • შესასწავლი მასალის ანალიზი, რომელიც შესრულებულია არსებული ინფორმაციის მიხედვით აგებული გეგმის საფუძველზე;
  • მოსწავლეთა ინდივიდუალური და ტიპოლოგიური თავისებურებების გათვალისწინებით შედგენილი დიფერენცირებული დავალებების გამოყენება („სუსტი“ და „შედარებით რთული“), რაც საშუალებას მისცემს მასწავლებელს, სხვადასხვა ცოდნისა და უნარის მოსწავლეები ჩართოს სასწავლო პროცესში;
  • სხვადასხვა ტიპის ტესტების შეთავაზება გაკვეთილზე;
  • რთული დავალებების დროს საგაკვეთილო ტექსტის „დაშლა“ ნაწილებად და მოსწავლეთა შორის განაწილება, შემდეგ – გაანალიზება და ბოლოს – შეჯამება. შესაძლებელია მცირე ჯგუფების შექმნაც და შემდეგ ერთმანეთში შერევაც;
  • დაბოლოს – რეფლექსია.

დიდი მნიშვნელობა აქვს მოსწავლე-მასწავლებლის სწორ კომუნიკაციას და განმარტებას, თუ რატომ უნდა იცოდნენ კონკრეტული თემა, რას მისცემს მისი ცოდნა ახლა თუ მომავალში, ანუ როდესაც ვთხოვთ „ისტორიულად აზროვნებას“, მაგალითად, ასეთი დავალებების დროს:

  • ძველი მსოფლიოს ისტორიის თემატიკის შესწავლისას ყურადღება გავამახვილებინოთ იმაზე, რატომ და როგორ გახდა ადამიანი დედამიწის „მმართველი“, ან როგორ გაჩნდა სახელმწიფოები;
  • შუა საუკუნეების თემების გავლისას – რატომ მაინცდამაინც დასავლეთ ევროპის ქვეყნებმა შეძლეს „ახალი სამყაროს“ აღმოჩენა და ათვისება;
  • ახალი ისტორიის შესწავლისას – როგორ მოახერხა ადამიანმა ტექნოგენური ცივილიზაციის ფორმირება

და სხვა. ამ გზით მოსწავლები გახდებიან არა უბრალოდ პასიური მსმენელები და მასწავლებლის მითითებების შემსრულებლები, არამედ მკვლვარები, რომელთაც შეუძლიათ, დამოუკიდებლად მოიპოვონ ისტორიული ინფორმაცია, დასვან კითხვები და მიაგნონ პასუხებს, შეაფასონ ისტორიული ფაქტები და მოვლენები, ისტორიულ პირები, განუვითარდეთ პრაქტიკული უნარები.

ასეთ მიდგომის შედეგი იქნება:

  • ურთიერთრწმენა და უფლებებისა და მოვალეობების „გაფართოება“ (მოსწავლეები ერთგვარად გამოდიან მასწავლებლის როლში);
  • თავისუფალი არჩევანის პრინციპის მდგრადობა (მოსწავლე თვითონ ირჩევს ცოდნის შემოწმების ფორმას);
  • სრული დამოუკიდებლობა მასალის ათვისების პროცესში

და სხვა.

ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მექანიზმი, რომელიც მოსწავლის ინტერესსაც ზრდის და მის პიროვნულ სრულყოფასაც უწყობს ხელს, არის მოდელური დავალებების (მოდელზე ორიენტრებული დავალებების) ჩართვა საგაკვეთილო პრაქტიკაში. „მოდელური დავალება“ ტექნიკური ტერმინია. ასე უწოდებენ დავალებას, რომელსაც გამოიყენებენ მეთოდური მიზნით. იგი შეიცავს ნაკრებს ალტერნატიული მექანიზმებისა, რომელთაგან ერთ-ერთი ჭეშმარიტია იმ კონკრეტულ შემთხვევაში, რომელსაც განიხილავენ, მაგრამ არა ყოველთვის. ამ დროს მთავარი ყურადღება ექცევა არსს და არა დეტალებს.

მოდელური დავალება დღეს ფართოდ გამოიყენება მეციერებასა და ტექნიკაში და შედეგება 4 კომპონენტისგან: 1) სუბიექტი; 2) ამოცანა, რომელიც უნდა გადაწყვიტოს სუბიექტმა; 3) ობიექტი – ორიგინალი (რომელიც აღსაწერია); 4) ლექსიკური ერთეულები, რომლებითაც უნდა აღიწეროს მოდელი (ორიგინალი).

მოდელური დავალების შესრულების დროს:

  • უნდა შეირჩეს მოდელის (საწყისი სუბიექტის/ობიექტის, ორიგინალის) არსებითი ნიშნები;
  • გამოიყოს მთვარი ორიენტირი, რომლის გარშემო დაჯგუფდება ძირითადი ნიშნები;
  • გამოიკვეთოს კომპლექსური მიდგომა საკითხის მიმართ.

მოდელური დავალების ტიპი, ფორმა და სტილი მრავალფეროვანია. მოსწავლეს შეუძლია, დავალებად წარმოადგინოს მემუარები, მოგონებები, სტატისტიკური მონაცემები, მხატვრული ტექსტები, ილუსტრაციები და სხვ. ასეთი დავალების სპეციფიკა იმაში მდგომარეობს, რომ ის ხელს უწყობს მოსწავლეთა „სოციალური წიგნიერების“ (სოციალური და სამოქალაო კომპეტენციის) განვითარებას:

  • დავალების შესრულება მოითხოვს ადეკვატურ ანალიზს, წყაროს კრიტიკას, სანდოობის დადგენას;
  • ისტორიულ დროში ვარირებას (წარსული-აწმყო-მომავალი), მოვლენათა შესაძლო განვითარების პროგნოზირებას;
  • სოციალური ხასიათის პრობლემატიკის შესახებ მოსაზრებების ჩამოყალიბებას.

დავალებების შესრულების დროს:

  • მოსწავლეებს უვითარდებათ

თეორიული აზროვნების (განზოგადების, სისტემატიზაციის, კლასიფიკაციის, არგუმენტირების) უნარები;

ინფორმაციის გადამუშავების (ანალიზის, სინთეზის, ინტერპრეტაციის, შეფასების) უნარები;

კრიტიკული აზროვნების (ფაქტების შედარება-დახასიათება, წყაროს სანდოობის დადგენა, პოზიციების ჩამოყალიბება, ლოგიკური შეუსაბამობის დადგენა და ა.შ.) უნარები;

შემოქმედებითი აზროვნება (ახალი ინფორმაციის აღმოჩენა – დანახვა ტექსტში, არასტანდარტული სიტუაციის პოვნა, ობიექტის დანახვა განსხავავებული კუთხით;

  • ხდება უნარების რეგულაცია (კითხვის დასმის, ჰიპოთეზის ფორმულირების, დაგეგმვის, კონტროლის, ანალიზის და ა.შ.);
  • უმჯობესდება აზროვნების ხარისხი (მოქნილობა, ანტიკოფორმიზმი)
  • ვითარდება საკუთარი პოზიციის ჩამოყალიბების, პოზიციის დათმობის/გადახედვის უნარი

და სხვა.

ყოველივე ეს მოსწავლისგან, უპირველესად, მოითხოვს ტექსტსა და დავალებებზე გულდასმით მუშაობას და თანმიმდევრულობას მუშაობის პროცესში, რაც არა მარტო წიგნიერების, არამედ ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული სხვა კომპეტენციების განვითარების საშუალებასაც იძლევა. უფრო მეტიც: შეიძლება ითქვას, რომ მოდელური დავალებები არა მარტო საკუთარი მიღწევების შეფასების, არამედ პიროვნული თვისებების ფართოდ ფორმირების შესაძლებლობასაც აძლევს მოსწავლეს.

მოდელური დავალების ნიმუში: „საქართველო XIXXX საუკუნეების მიჯნაზე“:

N შეკითხვის შინაარსი სწორი პასუხის შინაარსი შეფასება/ქულა
1. როგორი იყო საქართველოს მოსახლეობის რიცხვი 1918 წელს? სწორი პასუხი:

დაახლოებით … მლნ. ადამიანი

სწორი პასუხი – 1 ქულა

არასწორი პასუხი – 0 ქულა

2 გაკვეთილის ტექსტში მოცემული ინფორმაციის მიხედვით იმსჯელეთ რუსეთის იმპერიის რეგიონული განვითარების პერსპექტივებზე. მოიყვანეთ არგუმენტები. სწორი პასუხი უნდა შეიცავდეს შემდეგ ელემენტებს:

რეგიონების განვითარების პირობები არათანაბარი იყო: მეტი შანსი ჰქონდა იმპერიის ევროპულ ნაწილს, ნაკლები – ანექსირებულ ტერიტორიებს (მოსახლეობის სიმჭიდროვე; საქალაქო ცხოვრების ხარისხი; წიგნიერების დონე…);

2) ქალაქის მოსახლეობის რიცხოვნობის ზრდა მიუთითებდა მოცემულ რეგიონში მრეწველობის განვითარებაზე.

დასკვნა სწორია, მოყვანილია არგუმენტი – 2 ქულა

სწორი დასკვნა, მაგრამ არგუმენტის გარეშე – 1 ქულა;

არასწორი დასკვნა, არასწორი არგუმენტი – 0 ქულა

3 რამ გამოიწვია საქალაქო ცხოვრების დაწინაურება საქართველოში XIX ს-ის 60-70-იან წლებში? აღწერეთ პროცესი. სწორი პასუხი უნდა შეიცავდეს შემდეგ ელემენტებს:

მრეწველობის სწრაფი ზრდა, რომელიც კონცენტრირებული იყო ქალაქებში; ურბანიზაცია.

დასკვნა სწორია, მოყვანილია არგუმენტი – 2 ქულა

სწორი დასკვნა არგუმენტის გარეშე – 1 ქულა;

არასწორი დასკვნა, არასწორი არგუმენტი – 0 ქულა

4. XIX ს-ის 60-იან წლებში მძლავრი საზოგადოებრივი მოძრაობა წარმოშვა:

ა) სოციალურმა პრობლემებმა;

ბ) პოლიტიკურმა პრობლემებმა.

სწორი პასუხი:

ა) ეროვნულ -განმათავისუფლებელი მოძრაობა;

ბ)…

სწორი პასუხი: 1 ქულა

 

არასწორი პასუხი: 0 ქულა

დაასახელეთ აღნიშნული ფაქტის მიზეზები სწორი პასუხი:

1801 წლის მოვლენები…

სწორი პასუხი: 1 ქულა

 

არასწორი პასუხი: 0 ქულა

დაასახელეთ ქვეყნები, სადაც მსგავსი მოვლენები ხდებოდა. სწორი პასუხი:

იტალია.. სამხრეთ ამერიკის…

სწორი პასუხი: 1 ქულა

 

არასწორი პასუხი: 0 ქულა

6 ჩამოთვალეთ მოსალოდნელი შედეგები. სწორი პასუხი უნდა შეიცავდეს შემდეგ ელემენტებს:

სამოქალაქო დაპირისპირება…

ეროვნულ-განმათავისუფლებელი ბრძოლა…

რევოლუცია… სოციალური უფლებებისთვის ბრძოლა… ტექნიკური პროგრესის შედეგები…

დასკვნა სწორია, მოყვანილია არგუმენტი – 2 ქულა

სწორი დასკვნა არგუმენტის გარეშე – 1 ქულა;

არასწორი დასკვნა, არასწორი არგუმენტი – 0 ქულა

7. გაეცანით მოსაზრებას:

ა) იმის გამო, რომ სახელმწიფო არ აღიარებდა არსებულ სოციალურ-ეკონომიკურ კრიზისს და პოლიტიკურ პრობლემებს, ქვეყანა შევიდა ჩიხში და დაიშალა;

ბ) რუსეთის იმპერია დაადგა ეკონომიკური განვითარების გზას და რომ არა სოციალ-დემოკრატი ბოლშევიკების შეხედულებები სამყაროს მომავალ განვითარებაზე, იმპერიის მოსახლეობისთვის უკეთესი პირობები შეიქმნებოდა.

 

– რომელი მოსაზრება ეთანხმება თქვენსას და რატომ?

სწორი პასუხი უნდა შეიცავდეს შემდეგ ელემენტებს:

მრეწველობა…  აგრარული პოლიტიკა… საქალაქო ცხოვრება… ეროვნება… სახელმწიფოებრიობა… პარტია… კონსტიტუცია…

უკეთესი არჩევანი იქნებოდა… ჩემი აზრით…

დასკვნა სწორია, მოყვანილია არგუმენტი – 2 ქულა

სწორი დასკვნა არგუმენტის გარეშე – 1 ქულა;

არასწორი დასკვნა, არასწორი არგუმენტი – 0 ქულა.

 

მოდელური დავალებები განსაკუთრებით მოხერხებული ინსტრუმენტია ისტორიაში სოციალური ხასიათის პრობლემატიკის შესასწავლად. ის საშუალებას აძლევს მასწავლებელს, ერთდროულად შეაფასოს მოსწავლის როგორც საგნობრივი ცოდნა, ისე მისი პიროვნული განვითარების მიმდინარეობა, გადაწყვეტილებების მიღებისთვის მზაობა.

გაკვეთილის ორგანიზებისადმი მრავალფეროვანი მიდგომებითა და საინტერესო დავალებებით ხელს შევუწყობთ მოსწავლის მიერ ცოდნის დაუფლებას, ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული კომპეტენციების ფორმირებას, აქტიურ კომუნიკაციას მასწავლებელსა და მოსწავლეს შორის, მოსწავლის შემეცნებითი ინტერესების გააფართოებას და მის პროვნულ სრულყოფას, რითაც სწავლა/სწავლების მიზნები გაცილებით დაძლევადი და მიღწევადი გახდება.

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი