(წიგნები ბათუმსა თუ სხვა ქალაქებში)
წიგნები სხვადასხვა ნიშნით გვამახსოვრდება: სურნელით, გემოთი, ფერებით, ამინდით, მუსიკით… ზოგჯერ ისეც ხდება, რომელიმე ქალაქში წავიკითხავთ და ის ქალაქიც სამუდამოდ თან გამო(გვ)ყვება. ასე მაგალითად, შაფაქის „სტაბოლელი ნაბიჭვარი“ ჩემთვის ბათუმური წიგნია (დები კაზანჯების უგემრიელესი კერძებით დახუნძლული სუფრები „იქვე,“ მყუდრო ქუჩის ბელეტაჟზე, ფანჯრებს მიღმა მეგულება); იქაურია კუტზეეს „იესოს ბავშვობაც“ (ფანტასმაგორიული ქალაქი და ზურგადატყავებულმუშებიანი პორტი სანაპიროს ერთ კონკრეტულ მონაკვეთზე მოვნიშნე); ახლახანს, ბათუმში ფორსტერის „ოთახი ხედით“ შევიძინე, წიგნმა ქალაქი მაშინვე იის სურნელით, კლასიკური მუსიკით აავსო და მოიხდინა.
***
თუ ოფისში მუშაობით გადაღლილებს მსუბუქი წიგნით განტვირთვა გადაგიწყვეტიათ, „ოთახი ხედით“ თქვენთვის საუკეთესო მიგნება იქნება. რომანი ერთი შეხედვით კლასიკურ ბრიტანულ ჩარჩოებშია მოქცეული – ხატოვან-ფერადოვან ჩანახატებს ამაღლებულ თემებზე მსჯელობები და დიალოგებთ ენაცვლება. თუმცა თანდათან თხრობა ირონიული ქვეტექსტებით მდიდრდება, საბოლოოდ კი პერსონაჟების არაორდინალურ გარდასახვაზე თვალყურისდევნება თავშესაქცევ მოგზაურობაში ჩაგითრევთ. მოგზაურობაში იტალიიდან ინგლისამდე, ინგლისიდან კი კვლავ იტალიამდე…
წიგნის მთავარი გმირი ლიუსი მეოცე საუკუნის დასაწყისის ინგლისში აღზრდილი ტიპიური გოგონაა – იმ წესებისა და პირობების დაცვას ცდილობს, ბავშვობიდან თავს რომ ახვევდნენ. მაგრამ ავტორს განსხვავებული გეგმები აქვს – საზოგადოებაში ქალის როლსა და ადგილზე შეხედულებების შეცვლა სურს! ამიტომ ლიუსის მტკიცე ხასიათს, შინაგან ენერგიასა და გონიერებას ხაზგასმით უპირისპირებს საფუძველსმოკლებულ შეზღუდვებსა და გაუმართლებელი ეტიკეტის უმკაცრეს ნორმებს.
„ვინ იყო ლიუსი?“ – კითხულობს ფორსტერი და დამცინავად განმარტავს, რომ ის ჩვეულებრივი ახალგაზრდა ქალი გახლდათ, „რომელსაც უყვარდა კონცერტებზე სიარული თავის ბიძაშვილთან სტუმრობა, ცივი ყავა და ბეზე.“ მაგრამ… ლუსი ასეთი „იყო!“ – „იყო,“ სანამ დაინტერესდებოდა, „რატომ არის შეუფერებელი მისი წრისა და აღზრდის ქალიშვილისთვის ტრამვაით მარტო მგზავრობა?!. რატომ არის ყველაფერი მნიშვნელოვანი ქალისთვის შეუფერებელი?!“
„გაუთავებელი ლაყბობის სამყაროში“ ამ კითხვებზე ერთმნიშვნელოვანი, მზამზარეული პასუხები მუსირებს: „ქალის დანიშნულება ცხოვრებაში რამის მიღწევა კი არა, სხვების შთაგონებაა. ირიბად, საკუთარი ტაქტისა და უმწიკვლო სახელის მეშვეობით, ქალს შეუძლია უამრავ რამეს მიაღწიოს. მაგრამ თუ ის თავად ჩერთვება პაექრობაში, ჯერ გაკიცხავენ, მერე შეიძულებენ, საბოლოოდ კი გარიყავენ!.“
ინგლისში ახალი ცხოვრებისეული ხედვით დაბრუნებული ლიუსი კი „მხოლოდ დიდი სასტუმრო ოთახით“ ვეღარ კმაყოფილდება, ის საყვარელ მამაკაცთან თანასწორობასაც ითხოვს და ხვდება, რომ სოციალური ბარიერები ძნელად დასანგრევია, მაგრამ არც ისე მაღალია, რომ ვერ გდაახტე. იტალიაში ჩასვლისთანავე მის წარმოდგენებში პირველი ბზარი ჩნდება – გოგონას გულწრფელად უკვირს ფლორენციის პანსიონატში თავმოყრილი ინგლისელები „რამდენიმე დღე რატომ აკვირდებიან ერთმანეთს, სანამ გადაწყვეტენ ღირს თუ არა საუბრის გაბმა,“ ან რატომ ითვლება არაჯენტლმენურ გამოსვლად, როდესაც მამაკაცები ქალის ოთახში ყველა ლარნაკსა და დოქს იებით ავსებენ.
ლიუსისთვის ოთახი ხედით კეთილი მოხუცისგან მიღებული უანგარო საჩუქარია, შარლოტისთვის კი – დიადი აფორიაქების მიზეზი. როდესაც ლიუსი არნოს ნაპირზე მოელვარე შუქით, სან მინიატოს კედლებზე ატუზული კიპაროსებისა და აპენინის დაბლობის ცქერით ტკბება, შარლოტი „სანატრელ“ ხედს მძიმე ფარდებით გადაფარავს და ოთახის სათითაო კუთხე-კუნჭულს გამომძიებელივით სწავლობს.
„ლიუსი მზად იყო თავგადასავლებისთვის და მის ცხოვრებაში ის გათამაშდა კიდეც.“ თუმცა, ვის აირჩევს გოგონა ცხოვრების თანამგზავრად? (ეს რომანის კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი კითხვაა!). ადამიანს, რომელიც „ევროპას ათასი წლით უკან ხევს“ და არავითარ შემთხვევეაში არ მისცემს ქალს უფლებას თავად მიიღოს გადაწყვეტილება თუ იმას, ვისაც რიდი, კრძალვა, რინდული კეთილშობილება და დიდსუოვნება არ გამოარჩევს, მაგრამ უაზრო ჭორაობით არავისთვის არაფერი დაუშავებია?!.
ფორსტერი დელიკატურად გვთავაზობს ავყვეთ „კომედიის მუზის ახირებებს“ და ამ თავშესაქცევ თამაშში მხოლოდ ადამიანების გაცნობით არ შემოვიფარგლოთ. ამიტომაც ცდილობს, თვალთახედვის არეალიდან არ გამოგვრჩეს ხორცი, „რომელიც ნამდვილად ნამყოფია უკვე წვნიანში,“ საცოდავი ფორტეპიანო, მრავალჯერ რომ ხურავენ და „იმედს უცრუებენ,“ ამბიციური ტანსაცმლის ფუთები, კითხვისნიშნიანი ფურცლები… ავტორი უმნიშვნელო დეტალებზე დაკვირვებას გვასწავლის და ცდილობს გვაგრძნობინოს „როგორი უმაქნისია ცოდნა და ტექნიკა ადამიანის სიდიადესთან შედარებით.“
იტალიური გაზაფხულის არომატებით შეზავებული ინგლისური რომანი არნოზე ხედით იწყება და მთავრდება. თუმცა, უმთავრესი ის ხედი როდია, რომლის გამოც ქალები მამაკაცებს (თუ პირიქით, მამაკაცები ქალებს) ოთახებს უცვლიან. მნიშვნელოვანი ის რაკურსია, ედვარდ მორგან ფორსტერი რომ სთავაზობს თავის პერსონჟებსა და მკითხველს – ხედი მეოცე საუკუნის სათავეებიდან პროგრესული სამყაროსკენ.
