განათლების კვლევებიდან გამომდინარე, სკოლაში მოსწავლეების კომპეტენციების განვითარების საჭიროებამ მზარდი მნიშვნელობა შეიძინა და ბოლო პერიოდში, მსოფლიოს მასშტაბით, საგანმანათლებლო სისტემაში წამყვან მიმართულებად იქცა.
ზოგადი განათლების ეროვნული სასწავლო გეგმის პრიორიტეტული გამჭოლი კომპეტენციების ნუსხაში ერთ-ერთ მნიშვნელოვან პრიორიტეტად განისაზღვრა სოციალური და სამოქალაქო კომპეტენციების განვითარება.
სამოქალაქო კომპეტენცია დაფუძნებულია დემოკრატიის, სამართლიანობის, თანასწორობის, მოქალაქეობის და სამოქალაქო უფლებების კონცეფციებზე. ( ევროკავშირის ფუნდამენტური უფლებების წესდება)
სოციალური კომპეტენციის მთავარი უნარები მოიცავს კონსტრუქციულ კომუნიკაციას სხვადასხვა გარემოში, სადაც მნიშვნელოვანია სხვადასხვა აზრის გამოხატვა და გაგება, ტოლერანტობა, ემპათიის გრძობა, დაფუძნებულია თანამშრომლობაზე.
პრობლემის აღწერა: მოსწავლეებს, განსაკუთრებით, სწავლების დაწყებით საფეხურზე, უჭირთ სურვილებსა და საჭიროებებს, ადამიანის უფლებებსა და მოვალეობებს შორის კავშირისა და განსხვავების დანახვა.
მნიშვნელოვანია, რომ მათ განუვითარდეთ სოციალური და სამოქალაქო კომპეტენციები, რათა მომავალში შეძლონ კონსტრუქციული მონაწილეობა, სამოქალაქო აქტივიზმი, სოციალური მრავალფეროვნებისა და ერთობის, მდგრადი განვითარების მხარდაჭერა და ჰქონდეთ სხვისი ღირებულებებისა და პირადი ცხოვრებისადმი პატივისცემის მზაობა. და რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, გააცნობიერონ სურვილებისა და საჭიროებების, ადამიანის უფლებებისა და მოვალეობების არსი.
პრობლემის გადაჭრის გზები: ეროვნული სასწავლო გეგმის სტანდარტთან შესაბამისობითა და აქტიური სწავლების პრინციპებზე დაყრდნობით მინიპროექტის – ,,ის, რაც მე მინდა იგივეა, რაც ის, რაც მე მჭირდება?’’ – განხორციელება (5 დღე).
მიზნები და ამოცანები: მოსწავლეთა სოციალური და სამოქალაქო კომპეტენციების, დამოუკიდებელი, შემოქმედებითი, კრიტიკული აზროვნების, თანამშრომლობის, კომუნიკაციის, კვლევის, დისკუსიის, პრეზენტაციის უნარების განვითარება. პიროვნული მახასიათებლები: თავაზიანობა, კომპრომისი, ურთიერთპატივისცემა, საზოგადოებაში მშვიდობიანი თანაარსებობის პრინციპების გაანალიზება.
ეროვნული სასწავლო გეგმის სტანდარტთან შესაბამისობა:
ქართ. IV. 3. მოსწავლეს შეუძლია მიუსადაგოს სამეტყველო ქცევა დასახულ საკომუნიკაციო ამოცანას.
ქართ. IV. 10. მოსწავლეს შეუძლია სხვადასხვა სტრატეგიის გამოყენება ინფორმაციის მოსაძიებლად და კონკრეტული საკითხის დასამუშავებლად.
განხორციელებული აქტივობები:
I დღე – მინიკვლევა – მოსწავლეები ინდივიდუალურად ავსებენ კითხვარს, რა იციან ბავშვთა უფლებების კონვენციის შესახებ, როგორ იცავს სახელმწიფო ბავშვთა უფლებებს, რა მოხდება, თუ დაირღვევა ბავშვის უფლება. შემდეგ წყვილებში უზიარებენ ერთმანეთს და მოსაზრებებს წარადგენენ კლასის წინაშე.
II დღე – თამაში: ,,სურვილები და საჭიროებები’’ საკლასო ოთახის კედლებზე განთავსებულია სურათები. კლასი იყოფა ორ ჯგუფად. ჯგუფის წევრები განასხვავებენ სურათებს სურვილების და საჭიროებების მიხედვით, ათავსებენ შესაბამის ყუთებში და ფლიპჩარტის ფურცლებზე, ან დაფაზე აკეთებენ ჩანაწერებს: ა) სურვილები. ბ) საჭიროებები
III დღე – ბავშვთა უფლებების კონვენცია. მასწავლებელი მოსწავლეებს წაუკითხავს სახელმძღვანელოში მოცემულ საინფორმაციო ტექსტს ბავშვთა უფლებების კონვენციის შესახებ, აჩვენებს უფლებების კონვენციის ადაპტირებულ ვერსიას. შემდეგ ათამაშებს ბარათებით. თამაში მარტივია. მოსწავლეებმა ნახატის მიხედვით უნდა ამოიცნონ ბავშვთა უფლებების კონვენციის მუხლები და ნახატი წარწერას შეუსაბამონ.
შენიშვნა: მასწავლებელმა წინასწარ უნდა მოამზადოს ბარათები. მითითებული ბმულიდან ამობეჭდოს ფურცლები, დაჭრას პატარა ზომის ბარათებად და მოსწავლეთა დახმარებით გააფერადოს. (ამ დროს მათ არ იციან, რისთვის სჭირდებათ)
IV დღე – როლური თამაში: ,,პრობლემური სიტუაციები’’ სახელმძღვანელოში მოცემული მასალის მიხედვით მოსწავლეები ინაწილებენ როლებს და სიტუაციას შეუსაბამებენ კონვენციის მუხლს, რომელსაც ,,ბავშვთა უფლებების კონვენციის ექსპერტი’’ წარადგენს.
შენიშვნა: მასწავლებელს წინასწარ უნდა ჰქონდეს ამობეჭდილი პრობლემური სიტუაციებისა და შესაბამისი კონვენციის მუხლების ბარათები.
V დღე – შეჯამება – დისკუსია. მოსწავლეები შეაჯამებენ მინიპროექტს, გააკეთებენ შეფასებას და თვითშეფასებას, მნიშვნელოვან დასკვნებს პოსტერებზე გადაიტანენ და საკლასო ოთახის კედლებზე განათავსებენ.
მიღწეული შედეგი:
მინიპროექტის განხორციელების შედეგად ამაღლდა მოსწავლეთა თვითშეფასება და შესაძლებელი გახდა მოვალეობებსა და პასუხისმგებლობაზე საუბარი. განხორციელებული აქტივობების ფარგლებში მათ განუვითარდათ სამოქალაქო კომპეტენციები, კომუნიკაციის, კონსტრუქციული თანამშრომლობის, დამოუკიდებელი, კრიტიკული, შემოქმედებითი აზროვნების, კვლევის, დისკუსიის წარმართვის, დებატების, სხვისი უფლებების პატივისცემის უნარები. გააცნობიერეს, რომ მოქალაქე ვალდებულია დაიცვას კანონი, ხოლო სახელმწიფო ვალდებულია, დაიცვას თითოეული მოქალაქის უფლებები.
დასკვნა: იმისათვის, რომ მოსწავლეები საზოგადოების სრულფასოვან, პოზიტიური დამოკიდებულების მქონე მოქალაქეებად ჩამოყალიბდნენ, ძალიან მნიშვნელოვანია, სწავლების დაწყებით საფეხურზე ადამიანის უფლება-მოვალეობათა ღირებულებების შესახებ ცოდნის გადაცემა.
მიღებული ცოდნის გამოყენებით, მოსწავლეები შეძლებენ, როგორ იმოქმედონ სკოლასა და სკოლის გარეთ შექმნილ სიტუაციებში, არ დარჩება მხოლოდ ფურცელზე დაწერილ სიტყვებად, არამედ ეს უფლებები და მოვალეობები მათი ყოველდღიურ ყოფა-ცხოვრების განუყრელი ნაწილი იქნება.
ლიტერატურა:
- ეროვნული სასწავლო გეგმა. პრიორიტეტული გამჭოლი კომპეტენციები
https://ncp.ge/ge/curriculum/general-part/general-part/chapter-viii-cross-cultural-competencies
- ბავშვთა უფლებების კონვენცია (ადაპტირებული)
- სწავლება დემოკრატიული მოქალაქეობისა და ადამიანის უფლებათა შესახებ. წიგნი V, გვ. 114-127
- გახელაძე გ. სამოქალაქო წიგნიერება. თბილისი: მწიგნობარი, 164 გვ.
- როდონაია ვ. მირიანაშვილი მ. ვაშაკიძე ლ. ქართული ენა, IV კლასი, თბილისი: საქართველოს მაცნე. გვ.151-153
