პარასკევი, მარტი 29, 2024
29 მარტი, პარასკევი, 2024

გოგონები  სპორტში

ქალთა მონაწილეობას სპორტში დიდი ისტორია აქვს. ეს არის ისტორია, რომელსაც თან სდევდა დაყოფა და დისკრიმინაცია, თუმცა ქალი სპორტსმენების მიღწევებმა განაპირობა მნიშვნელოვანი წინსვლა გენდერული თანასწორობისა და ქალთა და გოგონათა გაძლიერების გზაზე.

ამ მიღწევებს გზას მრავალი, გენდერის ნიშნით განპირობებული ბარიერი უღობავდა. ქალები ხშირად აღიქმებოდნენ სუსტებად სპორტში ჩასართავად, განსაკუთრებით გამძლეობაზე ორიენტირებული სპორტის სახეობებში, როგორიცაა მარათონი, ძალოსნობა, ველოსპორტი.  წარსულში ხშირად ამტკიცებდნენ, რომ ეს ცუდი იყო ქალთა ჯანმრთელობისთვის, განსაკუთრებით მათი რეპროდუქციული ჯანმრთელობისთვის. 1886 წელს თანამედროვე ოლიმპიური თამაშების დამფუძნებელმა, პიერ დე კუბერტენმა განაცხადა: “მიუხედავად იმისა, თუ რამდენად გამძლე შეიძლება იყოს ქალის სხეული, იგი ვერ უძლებს ასეთ შოკებს“. დიდი ხნის მანძილზე ასეთი სტერეოტიპული დამოკიდებულებები ხელს უწყობდა გენდერულ დისკრიმინაციას ფიზიკურ აღზრდაში, სამოყვარულო და პროფესიონალურ სპორტში, სპორტულ ორგანიზაციებსა და სპორტულ მედიაში.

დადებითი მხარეები



ამჟამად ეს დამოკიდებულება მნიშვნელოვნად შეცვლილია და წამყვანი ორგანიზაციები თუ საზოგადოებები ცდილობენ, წაახალისონ ქალთა სპორტულ აქტივობებში ჩართვა. ქალთა და გოგონათა ჩაბმას სპორტულ თუ ფიზიკურ აქტივობებში რამდნიმე სახის დადებითი ეფექტი აქვს.

ფიზიკური ჯანმრთელობა
მიუხედავად იმისა, რომ ბევრი კლინიკური და ეპიდემიოლოგიური კვლევა გამორიცხავდა ქალთა ჯანმრთელობაზე ფოკუსირებას, არსებული მონაცემები გვიჩვენებს ქალთა აქტიური ცხოვრების ზეგავლენას მათ ჯანმრთელობაზე. ფიზიკურ აქტივობებსა და სპორტში ქალების მონაწილეობით მიღებული დადებითი მხარეები უკვე კარგადაა შესწავლილი. განვითარებად ქვეყნებში სპორტულ და ფიზიკურ აქტივობებში მონაწილეობა სასიკვდილო შემთხვევების 60%-ის პრევენციას ახდენს, როცა საქმე ეხება არაინფექციური დაავადებებისგან გამოწვეულ სიკვდილიანობას. ახალგაზრდა გოგონებზე მას შეუძლია ზოგადად დადებითად იმოქმედოს, ასევე – შეამციროს ქრონიკული დაავადების რისკი ზრდასრულ და ხანდაზმულობის ასაკში.

ფსიქოლოგიური ჯანმრთელობა

სპორტსა და ფიზიკურ აქტივობებში მონაწილეობა ასევე ხელს უწყობს ყველა ასაკის გოგონათა და ქალთა ფსიქოლოგიურ ჯანმრთელობას. მას შეუძლია ხელი შეუწყოს თვითშეფასების გავლენით მდგრადი ფსიქოლოგიური მდგომარეობის მიღწევას, თვითდაჯერებულობას, სოციალურ ინტერაქციებს, ასევე შეამციროს სტრესის დონე, მარტოობის განცდა და დეპრესია. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მაშინ, როცა ქალებში დეპრესია თითქმის ორჯერ უფრო ხშირია, ვიდრე კაცებში, განვითარებულ და განვითარებად ქვეყნებში.
მოზარდი გოგონები განსაკუთრებით დაუცველი არიან შფოთვისა და დეპრესიული დაავადებების მიმართ. მათში მნიშვნელოვნად მაღალია თვითმკვლელობაზე ფიქრი, ვიდრე ბიჭებში 15 წლის ასაკისთვის. ფიზიკურ ჯანმრთელობასთან ერთად, ქალები და გოგონები იღებენ სპეციფიკურ სოციალურ სარგებელს სპორტში და ფიზიკურ აქტივობებში მონაწილეობით. სტრესს ჩვენს ცხოვრებაში დიდი ადგილი უკავია. სპორტში ჩართულობა ეხმარება ადამიანებს სტრესთან გამკლავებაში და დეპრესიასთან ბრძოლაში. პლუს, როცა ადამიანი გუნდშია, ხშირ შემთხვევაში იძენს მეგობრებს, რომლებიც მზად არიან მხარი დაგიჭირონ მოედანსა თუ მოედნის გარეთ.

სოციალური სარგებელი



სპორტი სთავაზობს ქალებსა და გოგონებს ალტერნატიულ გზას მათ გარშემო მიმდინარე სოციალურ და კულტურულ ცხოვრებაში მონაწილეობის მისაღებად და ხელს აძლევს გამოხატვის თავისუფლებით სარგებლობას, ინტერპერსონალურ კავშირებს, ახალ შესაძლებლობებს და გაზრდილ თვითშეფასებას.
სპორტი შეიძლება იყოს მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტი სოციალური გაძლიერებისთვის, ისეთი სოციალური უნარების გამომუშავებისთვის, როგორიცაა გუნდური მუშაობა, მოლაპარაკება, ლიდერობა, კომუნიკაცია, სხვების პატივისცემა. შესწავლილია სპორტში მონაწილეობის სოციალური სარგებელი, რომელიც განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია გოგონებისთვის მოზარდობის ასაკში; მაშინ, როცა ბიჭებთან შედარებით გოგონებს მნიშვნელოვნად ცოტა შესაძლებლობა აქვთ სახლსა და ოჯახს გარეთ სოციალური ინტერაქციისა. ქალები და გოგონები ამყარებენ ახალ ინტერპერსონალურ კავშირებს, ივითარებენ მიკუთვნებულობის გრძნობას და ახალი შესაძლებლობებზე წვდომას, რომელიც მათ საშუალებას აძლევს, იყვნენ უფრო ჩართული სკოლისა და თემის ცხოვრებაში. სპორტულ აქტივობებში მონაწილეობა შესაძლებლობას აძლევს ქალებს და გოგონებს გამოიყენონ სიტყვისა და გადაადგილების თავისუფლება და გაზარდონ თვითშეფასება და თვითდაჯერებულობა.
სტერეოტიპები
ქალთა და გოგონათა მონაწილეობა სპორტში გამოწვევაა გენდერული სტერეოტიპებისა და დისკრიმინაციისთვის და, შესაბამისად, შეიძლება იყოს მამოძრავებელი გენდერული თანასწორობისა და გოგონათა და ქალთა გაძლიერების გზაზე. ქალთა მონაწილეობამ სპორტში და ასევე მმართველ ორგანოებში მათმა წარმომადგენლობამ შეიძლება მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანოს საზოგადოებრივ ცხოვრებასა და თემის გაძლიერებაში.
იმის გათვალისწინებით, რომ სპორტი მუდამ იყო კაცების დომინაციით გამორჩეული, ქალთა და გოგონათა მონაწილეობა გამოწვევაა გენდერული სტერეოტიპებისთვის არა მხოლოდ ქალების ფიზიკურ შესაძლებლობების შესახებ, არამედ – ადგილობრივ თემში თუ მთლიანად საზოგადოებაში ქალის როლის შესახებაც. ქალების სპორტულ აქტივობას შეუძლია წაშალოს მცდარი შეხედულებები ქალთა შესაძლებლობებზე. კომპლექსურ სპორტულ ღონისძიებებში მონაწილეობა ამცირებს დისკრიმინაციას და აფართოებს ქალთა როლებს.

გოგონათა მიერ სპორტის წრეების მიტოვება
მიუხედავად ამდენი დადებითი ფაქტორისა, გოგონები ხშირად იძულებულები არიან თავი დაანებონ სპორტულ წრეებზე სიარულს. ამას კი მრავალი ფაქტორი განაპირობებს. ამიტომ მნიშვნელოვან გამოწვევად რჩება გოგონათა მონაწილეობის შენარჩუნება სპორტულ აქტივობებში. დადგენილია, რომ თოთხმეტი წლისთვის გოგონები ორჯერ უფრო ხშირად ანებებენ თავს სპორტულ წრეებზე სიარულს, ვიდრე – ბიჭები. ამის მთავარ მიზეზად სახელდება:

  •      წრეებზე ხელმისაწვდომობის არარსებობა;
    •       
    უსაფრთხოება და ტრანსპორტის პრობლემა;
    •       
    სოციალური სტიგმა;
    •       
    გოგონათა ტურნირების არარსებობა, ბიჭებზე ორიენტირება;
    •       
    პოზიტიური როლური მოდელების არარსებობა.

საქართველოშიც ასეთივე პრობლემების წინაშე ვართ. ავიღებ წყალტუბოს მაგალითს, ფინანსური თვალსაზრისით ამჟამად წრეები სრულიად უფასოა ბავშვებისთვის, არსებობს გოგონათა წრეები და შეიძლება წყალტუბოში მცხოვრები ბავშვებისთვის წრის ხელმისაწვდომობის პრობლემა არ დგებოდეს, თუმცა ტრანსპორტირების პრობლემა ხშირად ამ წრეებს ხელმიუწვდომელს ხდის ყუმისთავში მცხოვრები გოგონებისთვის. ამას ემატება ასევე სოციალური სტიგმა. ოჯახებიდან გოგონები არ არიან წახალისებულნი, რომ მონაწილეობა მიიღონ ასეთ წრეებში. ცალკე პრობლემაა გოგონათა შორის რეგულარული ტურნირების სიმცირე, გარკვეულ სპორტულ სახეობებში კი ტურინირების არარსებობა; ტურნირების ორიენტირება ბიჭებზე. გოგონებისთვის გადამწყვეტი შეიძლება აღმოჩნდეს პოზიტიური როლური მოდელების არსებობა, მედიასივრცეში ქალთა სპორტისთვის მეტი დროის დათმობა და კორექტული გაშუქება. ქართულ სპორტულ მედიას თუ გადაავლებთ თვალს, ერთი შეხედვითაც დაინახავთ, როგორი დისბალანსია ქალთა და კაცთა სპორტულ აქტივობების გაშუქებისას. ამას ემატება ასეთ გამოცემებში ქალის სხეულის ობიექტივაცია, ამგვარი გაშუქება კი არათუ ვერ აგვარებს ქალთა სპორტულ პრობლემებს, არამედ – პირიქით, აუარესებს ქალებისა და გოგონების მდგომარეობას.
ამ ფაქტორების გათვალისწინებით, არაა ადვილი, მოტივაცია გაუჩნდეთ ქალებს და გოგონებს, რომ მონაწილეობა მიიღონ ფიზიკურ აქტივობებში. ამიტომაა მნიშველოვანი შეიქმნას ისეთი გარემო, სადაც გოგონები უსაფრთხოდ იგრძნობენ თავს და ჩაერთვებიან სპორტულ აქტივობებში.
ასეთ დროს სკოლას და სკოლის ცხოვრებას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება. განსაკუთრებით ხაზგასასმელია სპორტის მასწავლებლების როლი. ჯერ ჩვენ, სპორტის მასწავლებლებს გვაქვს დასაძლევი სტერეოტიპული დამოკიდებულებები, შემდეგ გოგონებისთვის უნდა შევქმნათ უსაფრთხო გარემო. დავიხმაროთ სხვა საგნის მასწავლებლები თანასწორი დამოკიდებულებების გავრცელებაში და ბოლოს მშობლებამდე მივიტანოთ ეს განწყობა. გოგონებისთვის საფეხბურთო წრეების შექმნა ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ნაბიჯია ამ გზაზე.

გოგონათა საფეხბურთო გუნდი

პროგრამა „ასწავლე საქართველოსთვის“ ფარგლებში 2014-2018 წლებში წყალტუბოს მუნიციპალიტეტის ცოფ. ცხუნკურის N1 საჯარო სკოლაში ვმუშაობდი. გოგონათა ფეხბურთის გუნდის ჩამოყალიბების იდეა 2017 წლის გაზაფხულზე გამიჩნდა. გოგონებზე არჩევანი იმიტომ შევაჩერე, რომ ვხედავდი მათთვის არანაირი გასართობი და თავისუფალი დროის სასიამოვნოდ გატარების საშუალება არ არსებობდა. ბიჭები ადვილად ახერხებენ თვითორგანიზებას, რადგან მათ პატარა ასაკიდანვე აძლევენ სტიმულს, დაკავდნენ სხვადასხვა სპორტული აქტივობებით. სოფელში, სადაც, სტადიონის გარდა, არანაირი სპორტული ინვენტარი არ არსებობდა, ბიჭები აქტიურად თამაშობდნენ ფეხბურთს, რისი საშუალებაც გოგონებს აღზრდის გავრცელებული მეთოდების გამო არ ჰქონდათ.
საფეხბურთო წრის არსებობის განმავლობაში რამდენიმე სახის პრობლემას წავაწყდით. ინვენტარის საკითხი არის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პრობლემა, რომლის წინაშეც ვიდექით. სტადიონი, სადაც ვვარჯიშობთ, უსწორმასწოროა, რაც ტექნიკური არსენალის გამდიდრების მნიშვნელოვანი შემაფერხებელი იყო. დახურული დარბაზის არარსებობის პირობებში დამოკიდებული ვხდებოდით ამინდზე. ზამთარში მინიმუმ ორთვიანი იძულებითი შესვენების აღება გვიწევდა. წრის არსებობის მანძილზე მუდმივად გვქონდა ბურთების პრობლემა, ვარჯიშებს ხშირად ფრენბურთის ბურთებით ვასრულებდით.
ვარჯიშების დაწყებიდან მალევე კიდევ ერთი პრობლემა შეგვექმნა, რაც დაკავშირებული იყო საჯარო სივრცის მხოლოდ გოგონების მიერ დაკავებასთან. როგორც კი ბიჭებმა გაიგეს ასეთი ვარჯიშების შესახებ, რამდენიმე მათგანი ინტერესის გამო ვარჯიშზე დასწრებას ცდილობდა, თუმცა საბოლოოდ ასეთი დასწრებები ვარჯიშებისთვის ხელის შეშლით სრულდებოდა. მათ მიერ გაკეთებული კომენტარები გოგონებს დისკომფორტს უქმნიდა, შეუძლებელი იყო მათთვის უსაფრთხო გარემოს უზრუნველყოფა. ხშირად დაუკითხავად შემოდიოდნენ მოედანზე, რაც ხელს გვიშლიდა იმაში, რომ ვარჯიში გეგმის მიხედვით წაგვეყვანა. მხოლოდ მათ მიმართ წაყენებული მოთხოვნის შემდეგ, რომ დაეტოვებინათ სივრცე, მოხერხდა უსაფრთხო ფსიქოლოგიური გარემოს უზრუნველყოფა.
ჩვენთვის პრობლემად იქცა სხვა გოგონათა გუნდების არარსებობა. მიუხედავად მრავალი მცდელობისა, მხოლოდ ერთხელ მოვახერხეთ მეზობელი სოფლის გუნდთან საფეხბურთო მატჩის გამართვა. ეს, რა თქმა უნდა, იწვევს მოტივაციის კლებას და ნათელს ხდის, თუ რამდენად საჭიროა გოგონების სპორტულ აქტივობებში ჩართვის ხელშეწყობა.
მიუხედავად ამდენი დაბრკოლებებისა, საფეხბურთო გუნდის ჩამოყალიბების იდეის განხორციელებამ დადებითი შედეგი გამოიღო. აღვნიშნავდი გოგონების ფიზიკურ გაძლიერებას. თუ ვარჯიშების დასაწყისში ისინი მხოლოდ 5-წუთიანი ტაიმის თამაშს ახერხებდნენ, დაახლოებით ორ თვეში ეს დრო 25 წუთამდე გაიზარდა, რაც მათი კუნთოვანი სისტემის გაძლიერებასა და გამძლეობის ზრდაზე მეტყველებს.
დრო, რომელსაც გოგონები ფეხბურთის თამაშში ატარებენ, მნიშვნელოვანია მათთვის, დადებითი თვითაღქმისთვის, გარკვეული პრობლემების დავიწყებისთვის, თვითშეფასების ამაღლებისთვის. მნიშვნელოვან ცვლილებას ვხედავ ამ მხრივაც. გოგონები უფრო თამამად გამოხატავენ თავიანთ სათქმელს, ვიდრე ეს დასაწყისში; აქტიურად იღებენ მონაწილეობას ვარჯიშის ბოლოს გამართულ განხილვებში. ამ დაკვირვების გასამყარებლად მოვიყვან „უეფას“ მიერ ჩატარებულ ერთ-ერთ ბოლო კვლევას, რომლის მიზანი იყო, დაედგინა ფეხბურთის გავლენა გოგონათა ფსიქოლოგიურ და ემოციურ მდგომარეობაზე. კვლევა ადგენდა ფეხბურთის გავლენით ისეთი კომპონენტების ცვლილებას, როგორიცაა თავდაჯერებულობა, თვითშეფასება, ერთობის შეგრძნება, მოტივაცია, ცხოვრებისეული უნარები. კვლევამ აჩვენა, რომ გოგონებში 80%-ით მაღლდება თვითშეფასება, რაც თავისთავად ამ გოგონათა ცხოვრების ხარისხის უფრო მაღალ საფეხურზე გადასვლას ნიშნავს.
„უეფას“ ამ კვლევაზე დაყრდნობით, მოსწავლეებში შევიტანე კითხვარი,  რათა დამედგინა მათი დამოკიდებულება საფეხბურთო აქტივობებში მონაწილეობისადმი. გოგონები აღნიშნავდნენ, რომ ფეხბურთის წრეში ჩართვის შემდეგ უფრო დარწმუნებული არიან საკუთარ ძალებში, მათი თვითშეფასება გაიზარდა, ნაკლებად მორიდებულნი არიან, გაუმჯობესდა მათი ემოციური და ფსიქოლოგიური მდგომარეობა, უფრო ძლიერებად აღიქვამენ თავს.
ამ სასწავლო წლიდან მუშაობა თბილისში გავაგრძელე. ყუმისთავიდან განსხვავებით აქ პირველად წავაწყდი გოგონებზე ასე გამოხატულ კულტურულ წნეხს. ამ მცირე დროის მანძილზე მაქვს რამდენიმე შემთხვევა, როდესაც ოჯახის წევრები არ უშვებენ გოგონებს ფეხბურთზე, ამ სპორტის სახეობის „არაქალურობის“ მიზეზით. ძალიან გული მწყდება ამ შემთხვევებზე, რადგან ვხედავ რა ადრეული ასაკიდან უწევთ გოგონებს თავიანთ სურვილებზე უარის თქმა და როგორ ცდილობენ ისინი დამალონ იმედგაცრუება. მე კი ჩემი მხრივ ვცდილობ, დავმალო ბრაზი და ვიპოვო ის გზები, რომლებიც მომავალში აგვარიდებს ასეთ გულდასაწყვეტ ფაქტებს.
ხშირად მესმის, რომ გოგონებს არ უყვართ ფეხბურთი და ამიტომ არ ერთვებიან საფეხბურთო აქტივობებში საგაკვეთილო თუ არასაგაკვეთილო პროცესში. ამ თემაზე მუშაობის ერთ-ერთი მთავარი მოტივაცია იყო მეთქვა, რომ ეს ასე არ არის. ფეხბურთის სიყვარული ისევე, როგორც სხვა მრავალი დამოკიდებულება, განწყობა თუ თვისება არ შეიძლება იყოს მიბმული მთლიანად სქესთან. თუ ჩვენ სათანადო პირობებს შევუქმნით გოგონებს ფეხბურთის სათამაშოდ, ისინი ითამაშებენ ფეხბურთს. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ყველას მოუნდება ფეხბურთის თამაში, ისევე როგორც ყველა ბიჭს არ სურს, დაკავდეს ამ სპორტის სახეობით. მიუხედავად ამდენი პრობლემისა თუ გამოწვევისა, ასეთი აქტივობა ისეთ დადებით გავლენას ახდენს გოგონებზე, რომ ყველა შესაძლო რესურსით უნდა ვცადოთ მსგავსი წრეების შექმნა სოფლად თუ ქალაქად და ხელი შევუწყოთ ქსელის ჩამოყალიბებას გოგოების უკეთესი მომავლისთვის, საზოგადოების უკეთესი განვითარებისთვის.

ლიტერატურა:

1.Worldwide barriers to women’s participation in physical activity- https://bit.ly/2HwC2I8

2.Girls drop-out at different rates depending on where they live. Sabo, D. and Veliz, P. (2008). Go Out and Play: Youth Sports in America. East Meadow, NY: Women’s Sports Foundation- https://bit.ly/2mlUNot
3. Women, gender equality and sport; women2000 and beyond; published to promote the goals of the beijing declaration and the platform for action; UN – https://bit.ly/1WkD0t9
4. Exercise Participation Motives and Engaging In Sports Activity among University of Ljubljana Students-  https://bit.ly/2Hj4iQM
5. The Psychological and Emotional Benefits of Playing Football on Girls and Women in Europe- https://bit.ly/2qzzsc0
6. Report shows how football boosts girls’ confidence- https://bit.ly/2EGHQvI


This e-mail was sent from a contact form on mastsavlebeli.ge (https://mastsavlebeli.ge)

 

 

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი