პარასკევი, მარტი 29, 2024
29 მარტი, პარასკევი, 2024

მოსწავლეთა ავტონომიურობის  ხელშემწყობი  აქტივობები

თანამედროვე საგანმანათლებლო მოთხოვნების მიხედვით  განსაკუთრებული ყურადღება ექცევა მოსწავლეთა ავტონომიურობის ხელშეწყობას, რაც საკმაოდ საინტერესო, შემოქმედებითი და ამავე დროს, მასწავლებლის მხრიდან სწორად და გააზრებულად დასაგეგმი/განსახორციელებელი პროცესია. რატომ არის მნიშვნელოვანი მოსწავლეთა ავტონომიურობის ხელშეწყობა?   ვიგოტსკის ფსიქოლოგიური თეორიის თანახმად, რომელიც მხარს უჭერს ავტონომიური სწავლის იდეას, მოსწავლეების სწავლების უნარ-ჩვევების განვითარება არასოდეს არ არის გამოყოფილი მათი სწავლის შინაარსისგან. დამოუკიდებლობა, ავტონომია და სწავლის გამოცდილების კონტროლი მნიშვნელოვან როლს ასრულებს სწავლებაში.

ბოლო პერიოდში „შემსწავლელთა ავტონომიამ“  განსაკუთრებული ადგილი დაიკავა უცხოურ საგანმანათლებლო სისტემაში, რაც მჭიდროდაა დაკავშირებული უწყვეტი სწავლის უნარების განვითარებასთან.

ტერმინი “შემსწავლელთა ავტონომია” პირველად 1981 წელს ჰენრი ჰოლაკმა, მოსწავლეთა ავტონომიის “მამამ“  მოიხსენია.  ამის შემდეგ ბევრი სხვა დეფინიცია  გაჩნდა. ჰოლაკი ამ მიდგომას იყენებდა  უცხოური ენის შესწავლისას, მაგრამ , ვფიქრობ, საგულისხო და საინტერესოა სხვადასხვა საგნის სწავლების მიმართულებით.

დღესდღეობით ავტონომიურობის  ცნობილი განმარტებებია:

  • „ავტონომიურობაარისსაკუთარისწავლისპასუხისმგებლობისაღება” (ჰენრიჰოლაკი);
  • „იმისათვის, რომ მოსწავლეებმა შეძლონ საკუთარი სწავლის გაკონტროლება, მნიშვნელოვანია დავეხმაროთ მათ სტრატეგიების გათვითცნობიერებასა და იდენტიფიცირებაში, რომელთაც უკვე იყენებენ ანპოტენციურადგამოიყენებენ ” (ჰოლმსიდარამოსი, 1991, ციტირება  ჯეიმსდაგარრეტი, 1991: 198);
  • „ავტონომიურობაარსებითადარისსწავლისპროცესისადა სწავლისშინაარსისადმი  ფსიქოლოგიურიდამოკიდებულებისსაკითხი” (დევიდ ლითლ);
  • „ავტონომიურობაარისსიტუაცია, რომელშიცმოსწავლემთლიანადპასუხსაგებსყველაიმგადაწყვეტილებებზე, რომლებიცდაკავშირებულიამისისწავლისადაამგადაწყვეტილებისგანხორციელებასთან.“
  • „ავტონომიურობაარისსაგანმანათლებლოსისტემისფარგლებშიმოსწავლეთაუფლებებისაღიარება.“

უმნიშვნელოვანესია იმ ფაქტის გააზრება, რომ მოსწავლე არის თავად პასუხისმგებელი და გადამწყვეტი სწავლის პროცესის დაგეგმვის, განხორციელების,  მონიტორინგისა და შეფასების პროცესში, რაშიც მას ეხმარება მასწავლებელი. მისი უფლებები და პასუხისმგებლობა იზრდება, იზრდება ასევე გადაწყვეტილების მიღების სისხარტე და პრინციპულობა.   რა  პრინციპებს ეყრდნობა  მოსწავლეთა ავტონომიურობა? (ფრანკ ლეისი):

  • ავტონომიანიშნავსსწავლებისსწავლებისკენსწრაფვას;
  • ავტონომიამაქსიმალურადახდენს გავლენასმოსწავლეებზე;
  • ავტონომიახელსუწყობსდამოითხოვსთანატოლებისმხარდაჭერასდათანამშრომლობას;
  • ავტონომიანიშნავსთვითშეფასებას / თანატოლებისშეფასებას;
  • ავტონომიამოითხოვსდაუზრუნველყოფს 100% დიფერენცირებას;
  • მასწავლებელი ასრულებს სკაფოლდინგის როლს. მოსწავლეებში ავტონომიის განვითარება ძალზედ მნიშვნელოვანია.
  • ავტონომიანიშნავსმოსწავლეთაგაძლიერებას, თუმცა საკლასო ოთახი შეიძლება ერთგვარ ჩარჩოში ჯდებოდეს, მაგრამ ტექნოლოგიების გამოყენებით მოსწავლეებს შეუძლიათ „მთელი გარე სამყარო შემოიყვანონ საკლასო ოთახში“ .

 

მოსწავლის ავტონომიურობის ხელშეწყობის საინტერესო მიმართულებად მოსწავლეთა თვითშეფასება/თანატოლების შეფასება, სწავლების დიფერენცირებული მიდგომა, თანამშრომლობაა  მიჩნეული. საინტერესო იქნება მასწავლებელმა  გამოიყენოს შემდეგი აქტივობები: მოსწავლეებმა მოიფიქრონ და დაუსვან ერთმანეთს კითხვები, ასევე მოიფიქრონ შესასწავლი მასალის შესახებ ორი ჭეშმარიტი და ერთი მცდარი დებულება, გამოიყენონ „დაფიქრდი–დაწყვილდი–გააზიარე“ სტრატეგია და ა.შ.  ასევე ძალიან მნიშვნელოვანი და აღიარებულია თანამედროვე ტექნოლოგიების როლი. სწავლების დიფერენცირებული მიდგომის დანერგვა , რაც ხელს უწყობს მოსწავლეთა ავტონომიურობას, ძალიან ფაქიზი და ჯერ კიდევ კარგად დასამუშავებელი ეტაპია ჩვენს საკლასო ოთახებში.

 

ავტონომიური მოსწავლის მახასიათებლები
 ფილიპ ქენდის თანახმად 100– ზე მეტი კომპეტენცია არსებობს, რომელიც უშუალო კავშირშია ავტონომიასთან სწავლებაში.  ქენდი  გვაცნობს (1991) , რომ ავტონომიური შემსწავლელი არის:

მეთოდური / დისციპლინირებული
ლოგიკური / ანალიტიკური

თვითმმართველი

მოტივირებული / ცნობისმოყვარე

მოქნილი

ურთიერთდამოკიდებული

პასუხისმგებლიანი

კრეატიული / გაბედული

შემოქმედებითი / პოზიტიური თვითშეგნებით

დამოუკიდებელი

ინფორმაციის მოძიების უნარით

ცოდნით / უნარიანი სწავლაში

განვითარების / შეფასების კრიტერიუმების გამოყენების უნარით

 

ავტონომიურობის ხელშეწყობის პროცესში მოსწავლის ფსიქოლოგიური დამოკიდებულება, განწყობა ანგარიშგასაწევი ფაქტორია. როგორ მივაღწიოთ იმ მდგომარეობას, რომ მოსწავლის სწავლის პროცესისა და სწავლის შინაარსისადმი   ფსიქოლოგიური დამოკიდებულება იყოს ავტონომიურობის მაღალი ხარისხის განმაპირობებელი.  როგორ დავეხმაროთ ჩვენს  მოსწავლეებს,  ავუმაღლოთ მოტივაცია.   ამ შემთხვევაში მასწავლებლებმა  უნდა გავითვალისწინოთ  შემდეგი გარემოებები:

  • სწავლება უნდა მიმდინარეობდეს მოსწავლეთა პირად ინტერესებზე დაყრდნობით;
  • მოსწავლეები ამუშავეთ ერთად, რათა მიაღწიონ სასწავლო მიზნებს;
  • წაახალისეთ მოსწავლეთა მიღწევები;
  • კონკრეტული, მიღწევადი მიზნების ჩამოყალიბება უნდა მოხდეს მასწავლებლის დახმარებით;
  • მოსწავლეები ისწავლიან უკეთესად, თუ ისინი დააკმაყოფილებენ მკაფიო მოთხოვნებს, სტანდარტებს. როცა მოსწავლეები დაინახავენ თავიანთ შედეგებს და წარმატებას, მასწავლებლებს შესაძლებლობა ექნებათ, აუხსნან მოსწავლეებს, რომ სტანდარტი და მოლოდინები დაკავშირებულია პირად ინტერესებსა და უნარებთან, რომლებიც საჭიროა ცხოვრებაში წარმატების მისაღწევად.
  • აუცილებელია სტანდარტების მკაფიო ჩამოყალიბება დასაწყისშივე.
  • მოსწავლეებმა უნდა იცოდნენ, კონკრეტულად რას ელიან მათგან, როგორ შეფასდებიან, რა მხარდაჭერის იმედი უნდა ჰქონდეთ საჭიროების შემთხვევაში.
  • მასწავლებელმა უნდა გაითვალისწინოს თითოეული მოსწავლის გამოცდილება და განსხვავებული წინარე ცოდნა.
  • დაეხმარეთ, მოსწავლეებს განუვითარდეთ საკუთრებისა და დამოუკიდებლობის გრძნობა სასწავლო პროცესში.
  • პედაგოგებსშეუძლიათსტუდენტებსდაეხმარონ არჩევანის გაკეთებაში-როგორშეიძლებაკონცეფციების დემონსტრირება, კონკრეტული დავალებების შესრულება, დამოუკიდებლად ან თანატოლთან ერთად მუშაობა და როგორ მიაღწიონ შესაბამის კომპეტენციის დონეს.
  • მიეცით მოსწავლეებს შესაძლებლობა, თავად აირჩიონ თემატიკა. ამით მეტი პასუხისმგებლობის გრძნობა გაუჩნდებათ სწავლის მიმართ.
  • საჭიროა უკუკავშირის მიწოდება, რათა ნათელი წარმოდგენა შეექმნათ იმ კონკრეტული უნარების შესახებ, რომელიც მათ ამ სამუშაოს შესრულებისას შეიძინეს ან სჭირდებათ გაუმჯობესება წარმატების მისაღწევად.
  • უკუკავშირი მოსწავლეებს ეხმარება სასწავლო პროცესში არჩევანის სწორად გაკეთებაში.
  • წაახალისეთ მოსწავლეები სასწავლო პროცესში თვითონვე შეაფასონ თავიანთი პროგრესი. მათ შეუძლიათ ცხრილებისა და ჩანაწერების წარმოება. რადგანაც მოსწავლეებისწავლობენსაკუთარიპროგრესისმონიტორინგს, ისინიუფრომეტადმოტივირებულები არიან თავიანთი წარმატებებით (მაგ, გამოიყენონ მოსწავლის სწავლის აღრიცხვის ფორმა).
  • აუცილებელია ყურადღება გამახვილდეს სოციალურ-ემოციურ განვითარებაზე.

 

ბოლოს, მინდა გაგაცნოთ რამდენიმე აქტივობა, რომლებიც ხელს უწყობს  მოსწავლეთა დამოუკიდებლობას და აჩვენებს მათ, თუ როგორ უნდა დაეხმარონ საკუთარ თავს და თანატოლებს დასახული ამოცანების გაგებასა  და შესრულებაში.

 

აქტივობა1. „1-2-3 და შემდეგ მე“: ეს მიდგომა საშუალებას აძლევს მოსწავლეებს, გაიაზრონ შესასრულებელი დავალების მოთხოვნები. მიეცით მათ 1 წუთი, რათა ჩუმად გადაავლონ თვალი მითითებებს , 2 წუთი – ერთმანეთთან განიხილონ ეს მიმართულებები. 3 წუთი – დაგეგმონ შესასრულებელი დავალების სწორი მიდგომები. მხოლოდ ამის შემდეგ შეუძლიათ მათ დახმარების თხოვნა. შესაძლებელია 1 წუთის განმავლობაში მთელ კლასს მიეცეს ინსტრუქცია შესასრულებელი დავალების შესახებ.

 

აქტივობა 2.  მიმართულებებისა და პასუხების ჩაწერა: ეს არის მარტივი, მაგრამ საკმაოდ ძლიერი იარაღი, განსაკუთრებით მოსწავლეებისათვის, რომელთა მოსმენითი და წერის უნარ-ჩვევები ჯერ კიდევ განვითარების ეტაპზეა უცხო ენაში. ამ შემთხვევაში შესაძლებელია რომელიმე მოწყობილობაზე ჩაიწეროს ხმა, სადაც დეტალურად უხსნის საკუთარ თავს შესასრულებელი დავალების ინსტრუქციებს. დროდადრო შეიძლება მოსწავლემ გადაახვიოს და მოისმინოს,  რისი გაკეთება ევალება (დაავალა საკუთარ თავს). ციფრული ჩანაწერები ხელს უწყობს მოსწავლეებში დავალების დამოუკიდებლად შესრულების უნარის განვითარებას. ასევე შესაძლებელია პასუხების აუდიო ვერსიების მომზადება, რომლის განთავსებაც მოხდება რომელიმე საქაღალდეში ან საიტზე.

 აქტივობა 3.   რესურსების ფაილები:  უცხო ენის სწავლების კიდევ ერთი თვითდახმარების მექანიზმი, როდესაც მასწავლებლის რჩევა  არ არის ხელმისაწვდომი. ეს ის ფაილებია, რომლებთან წვდომა მოსწავლეებს ყოველთვის აქვთ. მაგალითად, რესურსების ფაილი შეიძლება მოიცავდეს გრაფიკულ ორგანიზატორებს, თანატოლთა რედაქტირების ოქმებს. ფაილები შეიძლება იყოს მატერიალური (მაგ. ქაღალდის მასალები) და განთავსებულ იქნას ოთახში თვალსაჩინო ადგილას, ასევე ციფრული რესურსები, რომელიც განთავსებული იქნება რომელიმე ტექნიკურ მოწყობილობაში.

აქტივობა4. მიმანიშნებელი ბარათები: რესურსების ფაილების მსგავსია, მაგრამ კონკრეტულად გაკვეთილზე მორგებული. ამ შემთხვევაში მასწავლებელი კონკრეტულად სთხოვს მოსწავლეებს შეკითხვებზე პასუხის გაცემას, თუკი რომელიმე, მაგ. მათემატიკური,  ამოცანის ამოხსნისას რაიმე პრობლემა იჩენს თავს. ასევე შესაძლებელია რამდენიმე ყუთში ფერადი ბარათები იქნას მოთავსებული, რომელზეც დამხმარე ინფორმაცია და მიმართულების მიმცემი კითხვებია დაწერილი. კითხვები ეხმარება მოსწავლეს დამოუკიდებლად გადაწყვიტოს მის წინაშე დასმული პრობლემა.  თუ მინიშნების ფურცელი ვერ ეხმარება მოსწავლეს, მხოლოდ ამის შემდეგ შეუძლია უკვე მიმართოს მასწავლებელს დახმარებისათვის.

აქტივობა 5. ფერადი ფინჯნები: ეს გახლავთ მოსწავლეების თვითმონიტორინგის ერთგვარი სტრატეგია.  მოსწავლეებს უვითარდებათ უნარი იმისა, სწორად გაიაზრონ,  რომელიმე ეტაპზე არის თუ არა მასწავლებლის დახმარება საჭირო.  თითოეული ჯგუფი (ან  მოსწავლე) იღებს სამი ფერის თასს (მწვანე, ყვითელი და წითელი).  მასწავლებელი აწვდის მოსწავლეებს ინსტრუქციას,  პერიოდულად აჩვენონ  თასი,  რომელიც შეესაბამება მათ მუშაობის პროცესს:

მწვანე თასი თავზე:  მე / ჩვენ ვართ კარგად – მასწავლებლის დახმარება საჭირო არ არის.

ყვითელი ჭიქა თავზე: მე /ჩვენ  მასწავლებლის დახმარება გვჭირდება, მაგრამ შეგვიძლია   მუშაობის გაგრძელება, სანამ მასწავლებელი მოვა ჩვენთან.

წითელი თასი თავზე: მე / ჩვენ გვჭირდება მასწავლებლის დაუყოვნებლივ დახმარება და

მუშაობას ვწყვეტთ.

აქტივობა 6. შეკითვების ჩიპები: ეს აქტივობა ეხმარება მოსწავლეებს გადაწყვიტონ დავალების შესახებ არსებული  შეკითხვები  „მასწავლებლისათვის აუცილებლად საკითხავია“ თუ  „შემიძლია პასუხი მე თვითონვე ვიპოვო“.  თითოეული მოსწავლე ან ჯგუფი იღებს ჩიპების შეზღუდულ რაოდენობას (მაგ. ქაღალდის ფურცლები, სათამაშო ჩიპები და ა.შ.). რაც  განსაზღვრავს, თუ რამდენჯერ შეუძლია მოსწავლეს მოიხმოს მასწავლებელი დასახმარებლად.

 

ეფექტურობისათვის საჭიროა ამ სტრატეგიების სწავლება და მოდელირება. მათი გამოყენება უნდა მოხდეს საგანთან და მოსწავლეებთან შესაბამისობის გათვალისწინებით. მოსწავლე ვერ გახდება დამოუკიდებელი ერთ დღეში, მაგრამ დროთა განმავლობაში პრაქტიკაში ისინი ისწავლიან როგორ მოახდინონ თვითონვე საკუთარი თავის დახმარება.

 

გამოყენებული ლიტერატურა:

  1. განმავითარებელი შეფასება, დიფერენცირებული სწავლება, სახელმძღვანელო მასწავლებლებისათვის, მარიანა ხუნძაყიშვილი, სარა ბივერი, 2018
  2. Learner autonomy, https://en.wikipedia.org/wiki/Learner_autonomy
  3. Developing Responsible and Autonomous Learners: A Key to Motivating Students, Teacher’s Modules,    Barbara McCombs, PhD, University of Denver ,                                https://www.apa.org/education/k12/learners
  4. Strategies for Promoting Student Autonomy, By Jessica Hockett, Kristina Doubet, https://www.edutopia.org/article/6-strategies-promoting-student-autonomy

 

 

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი