მარტში საკითხავი

1.

ამ ბოლო დროს სულ იმ ადამიანებზე მეფიქრება, ვისაც თავისი მიზნებისა და ჩანაფიქრის შესრულება არ დასცალდა.

ოთარ ჭილაძემ რომანის დამთავრება ვერ შეძლო – „აკმეს“ (სამუშაო სათაურია) ფრაგმენტების სრულყოფისთვის მწერალს რამდენიმე წლის სიცოცხლე და ჯანმრთელობა არ ეყო; ბებიაჩემი ვარო თოლორაია შვილთაშვილზე ოცნებობდა, მაგრამ სიცოცხლის ბოლო წუთებში, უკვე საუბარიც რომ უჭირდა, რძალს (დედაჩემს) ერთმანეთზე მიტყუპებული ორი თითით ანიშნა – ამდენი დღე მაშორებს ჩემი ნანატრი შვილის ნახვას და ღმერთმა ქნას, რომ ჩამომისწროსო;  მერაბ კოსტავა საქართველოს დამოუკიდებლობას ვერ მოესწრო – რასაც მთელი ცხოვრება შეგნებულად ეწირებოდა და ბოლოს სიცოცხლეც შეწირა, უმისოდ, მაგრამ მისი მარადიული და უკვდავი სულის თანყოფნით გამოაცხადა მისმა უახლოესმა თანამებრძოლმა და ქართველმა ხალხმა; ლეილა ბეროშვილი თავისი საოცრად გულწრფელი „გამოზამთრების“ გამოცემას ვერ მოესწრო – მე კი მისი გაცნობა ვერ მოვასწარი, რასაც დღემდე ვნანობ და ამის საპირწონედ მხოლოდ ის შევძელი, რომ ბექა ქურხულის მიერ შედგენილი ციცის (ქალბატონი ლეილას შინაურული სახელია) ეს წიგნი გამომეცა; „პაპას“ – თენგიზ სავიცკის – მზიანი დილის გათენება არ დასცალდა და ქაღალდის საჭრელ მანქანასთან მისვლა იმ საქმისთვის, რასაც თითქმის ორმოცი წელი ქართულ პოლიგრაფიაში აკეთებდა. ჩვენი სტამბის შენობაში, მისთვის გამოყოფილ ოთახში, უხეშ საწოლზე გაპარულიყო ღამის ძილში და მის მომკითხველთათვის ბოლო ამოსუნთქვასავით მშვიდი ღიმილი დაეტოვებინა.

უნდა გამოიღალო და გამოიფიტო, ცუდი ფიქრებისთვის წამი და სახსარი არ ჩაიტოვო მრთელი და მაშინ შეიძლება გადარჩე, უკეთურობას დაუსხლტეო, – გვეუბნებოდნენ მონასტერში ყოფნისას, მაგრამ სიცოცხლის მზიანი წამი რომ ჩამოიხუჭება და შენ კი აუსრულებელ საქმეთა დარდი გტანჯავს, ამას თუ კურნავენ იქ, იმ ქვეყანაში?!

2.

მანანა ჯანელიძისა და მისი თაობის – 70-იანელთა სტუდენტობისთვის ოთარ ჭილაძე სულ სხვა პოეტი იყო, სახალხო და აღიარებული ავტორებისგან გამორჩეული, მხოლოდ მათი, პირადი. მეტიც, მისი ლექსების ადრესატებადაც მიიჩნევდნენ თავს და გაფაციცებული ელოდნენ ყოველი ახალი პუბლიკაციის გამოჩენას.

„გზაზე ერთი კაცი მიდიოდას“ გამოქვეყნებამ ამ ახალგაზრდებს თითქოს ეს პრივილეგია და ექსკლუზიურობა წაართვა – ოთარ ჭილაძე საქვეყნოდ ცნობილი და აღიარებული მწერალი გახდა.

…ოცდაათი წლის შემდეგ, 2000-იანების დასაწყისში ჟურნალ „ლიტერატურული პალიტრის“ რედაქციას ოთარ ჭილაძემ სულ ახალი, გამოუქვეყნებელი ლექსები გაუგზავნა. რედაქტორის მოადგილემ მანანა ჯანელიძემ მიღებისთანავე წაიკითხა ლექსები და ისეთი განცდა დაეუფლა, რომ სრულიად სხვა ოთარ ჭილაძეს კითხულობდა – იმას კი არა, ვინც ადამიანურ ვნებებზე, განცდებსა და შეგრძნებებზე მძაფრად და შთამბეჭდავად წერდა მისი ახალგაზრდობის დროს, არამედ თითქოს სხეულდათმობილ, ზეციურთან პირისპირ შეყრილ პოეტს. გაიფიქრა, აი, ახლა დავურეკავ, ან საღამოს, ან დილით, ან ისეთ დროს, ამ ლექსებისგან მოგვრილ უცნაურ შეგრძნებებს რომ გავიაზრებ და დიდხანს საუბრის შესაძლებლობა მომეცემაო, სანამ მისი სახლის ტელეფონზე არ გაისმა ზარი.

– სამი დღეა ვზივარ და შენს ზარს ველოდები, – ოთარ ჭილაძე იყო, – რა გახდა ამ ლექსების წაკითხვა!

და მანანა ჯანელიძემ ვერ მოითმინა:

– მთელი ცხოვრება იმას ველოდი, ნეტა ოთარ ჭილაძემ დამირეკოს-მეთქი და დიდი ამბავი, სამი დღე თუ გალოდინე.

– მე მეგონა, მარტო ჩემი ლექსები მოგწონდა, – გულიანად გაუცინია ოთარ ჭილაძეს.

3.

თავიდანვე ასე აეწყო: ლანა კალანდია მის მიერ თარგმნილი წიგნის ფრაგმენტებს ორ ადამიანს გვიგზავნიდა – მამამისს და მე. ჩვენ ვიყავით მისი პირველი მკითხველები. უფრო სწორად, პირველი მკითხველი გენო იყო – ის გამოგზავნისთანავე რამდენიმე საათში შთანთქავდა ტექსტს და დამირეკავდა დილაუთენია, ენერგიულად:

– ნახე, ბიჭო? წაიკითხე? ეს ვინ არის, ეს რა მწერალი ყოფილა! – მხოლოდ ვუსმენდი და ვეთანხმებოდი, – არა, მარკესი და ლიოსა კი ვიცოდი ვინც იყვნენ და არიან, მაგრამ…

მოკლედ, აღფრთოვანებული იყო, ბავშვივით უხაროდა, ამ დიდი წიგნების პირველად წაკითხვის ბედნიერება მას რომ ჰქონდა ექსკლუზიურად და რომანების წარდგინებიდან წარდგინებამდე მისი ტრადიციული მღელვარება, ფორიაქი და შვილით აღტაცება უკვე უცხო თვალისთვისაც იოლად შესამჩნევი ხდებოდა.

„ქალაქი და ძაღლების“ კითხვაც ერთად დავიწყეთ. ეს უკვე სხვა წონის ტექსტი იყო. დამირეკავდა ხოლმე აღტაცებული, შეძრწუნებული, გაოგნებული (მწერლის მასშტაბით, პერსონაჟებითა და სიუჟეტით). მერე ისე მოხდა, რომ მაისის ბოლოს, თბილისის წიგნის ფესტივალზე, ამ წიგნის წარდგენისას, როცა ლიოსას ეპოქალური რომანის მნიშვნელობასა და მთარგმნელის დამსახურებაზე ვსაუბრობდი, უცებ, მოულოდნელად ჩამისახლდა ფიქრი იმ კაცზე, ვისაც – ყველას თანამგრძნობსა და გულშემატკივარს – თავისი შვილის მიერ გაკეთებული დიდი საქმით ტკბობა და სიხარული არ დასცალდა, მე კი მისი დილაადრიანი ემოციური შთაბეჭდილებები დამაკლდა, მისი გამხნევება და შეგულიანება მაგარი რამეების საკეთებლად. დარწმუნებული ვარ, სხვა ბევრ სიხარულსა და მწუხარებასთან ერთად, წაუკითხავი წიგნის სევდა და მისგან მოგვრილი განცდებიც წაიღო იმქვეყნად გენო კალანდიამ.

4.

იმედგაცრუებებს მივეჩვიე და არც არაფერი მიკვირს. ხელის კვრასაც. მისთვის საჭირო და სასარგებლო საქმისთვის რომ ადამიანის დაყოლიება გიწევს ხვეწნითა და მუდარით, ესეც არაერთხელ მიკისრია. რაღაც ქარაფშუტული გულგრილობებიც ამიტანია ყველაზე მეტი თანადგომა და შეგნება რომ მოეთხოვებათ, ისეთი ადამიანებისგან. ერთადერთი – ყოველთვის გამიკვირდება და გამაბრაზებს იმ ხალხის შეგონებები, ვისაც რუსეთის სიკეთისა სწამს.

1. S. შეხსენებისთვის (ყველას): გიგა ოთხოზორია, არჩილ ტატუნაშვილი, ირაკლი კვარაცხელია… წლები გადის და მსხვერპლი მატულობს.